«Αγάπη είναι να αθροίζεις τις απόψεις όσων αγαπάς στις δικές σου»

Από τα 12 χρόνια του ήξερε τι ήθελε να κάνει στη ζωή του: να αφηγείται ιστορίες. Κι όχι μόνο το πέτυχε, αλλά το κάνει και με συναρπαστικό τρόπο. Ο σπουδαίος Πορτογάλος σκηνοθέτης και δραματουργός, καλλιτεχνικός διευθυντής της Αβινιόν, Τιάγκο Ροντρίγκεζ, που μετέτρεψε τον φορέα που διευθύνει σε πυρήνα καλλιτεχνικών εκδηλώσεων αντίστασης στην Ακροδεξιά πριν από τον δεύτερο γύρο των κρίσιμων γαλλικών εκλογών, είπε ότι απλώς έκανε το οφειλόμενο ιστορικό χρέος του, καθώς το Φεστιβάλ ίδρυσαν καλλιτέχνες αντιφασίστες οι οποίοι είχαν λάβει μέρος στην αντίσταση του γαλλικού λαού ενάντια στον ναζισμό κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτές τις αξίες ο Ροντρίγκεζ θεωρεί καθήκον του όχι μόνο να τις διαφυλάσσει αλλά και να τις εμπλουτίζει με τις αντιρατσιστικές, οικολογικές και φεμινιστικές όψεις που εμπεριέχει ο αγώνας κατά του φασισμού, που είναι αγώνας για τη δημοκρατία. Ο ίδιος, με την καθαρή ματιά του, δεν καταφέρνει απλώς να ανατρέπει τις καθιερωμένες προσεγγίσεις, ίσως ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά ξέρει να αναδεικνύει τις πολλαπλές πτυχές των έργων του όσο και της πραγματικότητας.

Παρουσιάζοντας τη συγκλονιστική σύγχρονη μεταγραφή του αρχαίου δράματος που μας παρέδωσε φέτος στην Επίδαυρο σε συνεργασία με τον θίασο της Κομεντί Φρανσέζ, το «Εκάβη όχι Εκάβη» εξέφρασε τον θαυμασμό του για την τραγωδία του Ευριπίδη ως προοίμιο για το ανθρωπιστικό δίκαιο, μια θεσμική κατάκτηση του περασμένου μόλις αιώνα, αφού ακόμη και σε πλαίσιο πολέμου οι ευάλωτοι και ηττημένοι αξιώνουν δικαιοσύνη. Τώρα, στο πλαίσιο της συνέντευξης που μας παραχώρησε για τη νέα συνεργασία του με τη Στέγη, έδωσε μια διαφορετική οπτική: αυτή της «υπερδύναμης», της μητρικής οργής όταν κακοποιείται το παιδί της. Σε νέα βάση τοποθέτησε επίσης και το έργο του που ανέβηκε τον περασμένο χειμώνα πάλι στη Στέγη, «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες», μια ιστορία που δοκιμάζει τα όρια της δημοκρατικής μας ανοχής απέναντι σε αυτούς που αρνούνται τη δημοκρατία: θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα σχόλιο για τις οικογενειακές παραδόσεις και σχέσεις, είπε σχετικά με την υπόθεση του έργου - το υποθετικό έθιμο μιας αντιστασιακής οικογένειας να σκοτώνει έναν φασίστα στη μνήμη του πραγματικού γεγονότος δολοφονίας μιας νεαρής αγρότισσας που διεκδικούσε ίση αμοιβή για την εργασία της και έπεσε από τα πυρά του φασιστικού καθεστώτος της χώρας του.

Μετατοπίζοντας το πολιτικό στο προσωπικό και το αντίστροφο, ο ευφυής δημιουργός, μιλώντας για το έργο «Ο χορός των εραστών», μια ιστορία αγάπης μεταξύ δύο ανθρώπων που δοκιμάζονται σε μια οριακή στιγμή, το οποίο κάνει πρεμιέρα στις 10 Οκτωβρίου στη μικρή σκηνή της Στέγης, υποστήριξε ότι «η αγάπη είναι μία πολιτική πράξη».

Και ξαναδιαβάζοντας την απομαγνητοφώνηση αυτού του προφορικού και ωστόσο εναργούς λόγου, συνδυάζοντας τις μεστές νοήματος απαντήσεις του από την αρχή της συζήτησης ώς το τέλος, διαπιστώνεις ότι έχει υπηρετήσει αυτή τη θέση απόλυτα.

Μιλώντας για τη δημοκρατία που βάλλεται παγκοσμίως από τον διχαστικό, εντέχνως κάλπικο -ένεκα διασποράς ψευδών ειδήσεων- και συχνά πολωτικό λόγο προς όφελος της Ακροδεξιάς είπε ότι «ο πλούτος της δημοκρατίας είναι ακριβώς η πολυπλοκότητά της, είναι η πιθανότητα να καταλαβαίνεις τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου, το ενδεχόμενο να αμφισβητήσουμε τις βεβαιότητές μας μέσω του τρόπου που οι άλλοι βλέπουν τον κόσμο».

Οσο για την αγάπη;

«Μα η έννοια της αγάπης είναι το να μπορείς να νιώθεις τον κόσμο μέσα από την ευαισθησία του άλλου, η ικανότητα να αθροίζεις τις απόψεις όσων αγαπάς στις δικές σου ακόμη κι αν βλέπεις τον κόσμο διαφορετικά». Προσθέτοντας ότι ακόμη «χρειαζόμαστε πολλή αγάπη στην πολιτική»...

Αλλά ας επιστρέψουμε στο έργο που θα παρουσιάσει φέτος στη Στέγη, το οποίο συγκεντρώνει πολλές πρωτιές: είναι το πρώτο που έγραψε το 2006, στο οποίο επέστρεψε κατά τη διάρκεια της πανδημίας ολοκληρώνοντάς το το 2020, αλλά και το πρώτο του έργο που σκηνοθετεί με ηθοποιούς που μιλάνε μια άλλη γλώσσα, εν προκειμένω τα ελληνικά.

Σε αυτό το αυτοβιογραφικό εν μέρει έργο επέστρεψε με πειραματική διάθεση ανοίγοντας έναν διάλογο.

● Πώς επιστρέφεις σε ένα έργο; είναι το ερώτημα που έθεσε και ο ίδιος στον εαυτό του.

«Οταν ξαναδουλεύεις ένα παλιότερο έργο, αυτό μετατοπίζεται σε ένα νέο έργο -εξελίσσεται τρομακτικά. Αλλωστε ο “Χορός των εραστών” αφορά τον χρόνο που περνά, το πώς αντιμετωπίζεις τον χρόνο στη ζωή σου και πώς η αγάπη και ο χρόνος συνδέονται με τη ζωή μας. Είναι μια ιστορία σε τρεις σκηνές που τις αποκαλώ “τραγούδια” γιατί είναι πολύ μουσικές. Το κείμενο είναι γραμμένο σε στίχους και το ζευγάρι μιλάει για το βίωμά του, δίνοντας τη δική του ελαφρώς διαφορετική εκδοχή. Ζουν μια εμπειρία οριακή επειδή ο ένας κινδυνεύει να πεθάνει και πάει στο νοσοκομείο και επιβιώνει. Μετά από αυτό το σημαντικό σημείο, όταν ο χρόνος σου δραπετεύει, έρχονται όλα αυτά που θέλεις να αλλάξεις στη ζωή σου. Θέλεις ξαφνικά να μάθεις πώς να αντιμετωπίζεις καλύτερα τον χρόνο για το υπόλοιπο της ζωής σου. Είναι λοιπόν και ένα έργο για την αλλαγή στη ζωή μας. Και σκέφτηκα να επιστρέψω σε αυτούς τους ανθρώπους για να δω τι απέγιναν, να γράψω για το υπόλοιπο της ζωής τους αλλά να διαπιστώσω, ταυτόχρονα, πως θα μπορούσα να συνεργαστώ με αυτόν τον νεαρό συγγραφέα που ήμουν τότε. Τελικά, τα πήγαμε μια χαρά!».

Η διερεύνηση πήγε ακόμη πιο μακριά: η μεταφορά του σε μια άλλη γλώσσα ήταν και αυτή ένα ρίσκο. Και μπορεί να μην καταλαβαίνει όλες τις αποχρώσεις του τρόπου ομιλίας, αλλά απολαμβάνει το ότι οι ηθοποιοί βλέπουν διαφορετικά πράγματα σε αυτό. «Είναι ακόμη μια αναμέτρηση με το εφήμερο της θεατρικής πράξης αλλά και τον πυρήνα της ενασχόλησης με την τέχνη... Μερικές φορές αναρωτιόμαστε γιατί κάνουμε κάτι. Ετσι ανακάλυψα ξανά την ανάγκη να πω ιστορίες γιατί αυτός είναι ο τρόπος μου να συμμετέχω στον κόσμο...».

● Επηρεάζει το έργο, την απόδοση της αγάπης, η διαφορετική γλώσσα;

Δεν μου αρέσει να γενικεύω. Είναι ένα έργο που μιλά για αλλαγές στη ζωή σου. Στην περίπτωση του Νίκου [Καραθάνου] και της Μαρίσσας [Τριανταφυλλίδου] διαπιστώνω ότι πρόκειται για καταπληκτικούς καλλιτέχνες και άτομα που προσθέτουν μεγάλο πλούτο στο έργο. Στην ερμηνεία τους, η επινοητικότητά τους με έχει εκπλήξει και συγκινήσει πραγματικά καθώς αποδίδουν τα λόγια όπως δεν τα είχα φανταστεί... Και αυτή είναι η μοναδικότητά τους και όχι επειδή το έργο είναι εν προκειμένω στα ελληνικά. Μπορεί η αφετηρία να είναι το κείμενο, αλλά ένα έργο δεν είναι ολοκληρωμένο μόνο με αυτό. Εγώ έγραψα τα λόγια, αλλά την αίσθησή τους τη γράφουν οι ηθοποιοί. Αυτοί ερμηνεύουν τα λόγια και είναι τρομερό αυτό που μπορούν να δημιουργήσουν... Δεν γράφω για το κοινό, αλλά για τους ηθοποιούς που συναντούν το κοινό.

● Και η μουσικότητα του κειμένου;

Η ελληνική γλώσσα έχει αυτό τον συνδυασμό γλυκύτητας και δυναμισμού που έχει και η πορτογαλική στην οποία είναι γραμμένο αρχικά το έργο, οπότε νιώθω ότι υπάρχει μια στενή σύνδεση. Αλλωστε στο θέατρο δεν υπάρχει τελειότητα. Η φύση του είναι ατελής γιατί είναι κάτι ζωντανό, οπότε μπορεί να σφάλλει· και αυτή είναι και η μοναδικότητά του. Και είναι ένα ταξίδι ανακάλυψης το να βρίσκεσαι στη σκηνή με κάποια λόγια και να τους δίνεις το δικό σου νόημα με όσα σε απασχολούν. Η αγάπη και ο χρόνος σίγουρα αξίζουν να εκφραστείς για αυτά...

● Σβήνει η αγάπη όταν κάποιος πεθαίνει;

Χωρίς να είμαι επιστήμονας ή φιλόσοφος διακινδυνεύω δίνοντας τη δική μου απάντηση: Η αγάπη δεν σταματά όταν πεθαίνεις.

Ευγνώμων που κάνει τη δουλειά που αγαπάει: το να αφηγείται ιστορίες. Μας εκμυστηρεύτηκε τα λόγια που του είπε κάποτε, όταν ο ίδιος ήταν ακόμα αρχάριος ηθοποιός, ένας καταξιωμένος συνάδελφός του που θαύμαζε, όταν τον ρώτησε αν έχει να του δώσει κάποια συμβουλή, αν τον θεωρούσε καλό ηθοποιό κι αν έχει μέλλον στο θέατρο.

«Το βλέπεις λάθος -του είπε-, δεν νομίζω ότι είσαι καλός, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι αν αγαπάς το θέατρο. Αν το αγαπάς, δεν χρειάζεται να είναι το θέατρο ευχαριστημένο μαζί σου. Εσύ είσαι αυτός που πρέπει να είναι ευτυχισμένος με το θέατρο».

● Πώς νιώθει ο ίδιος σήμερα;

«Θέλω απλά να αφηγούμαι ιστορίες και με αυτόν τον τρόπο να συναντώ ανθρώπους. Ξεκίνησα να κάνω θέατρο στο γυμνάσιο για να μην είμαι μόνος μου ανάμεσα στα μαθήματα. Συνέχισα να πηγαίνω γιατί έτσι ήμουν με άλλους ανθρώπους που ήταν επίσης μόνοι τους. Και πια δεν είμαστε μόνοι. Ισως είναι αυτός ο λόγος που αυτό είναι το πρώτο μου θεατρικό κείμενο. Ηθελα να πω μια ιστορία που δεν ήταν πουθενά γραμμένη, επειδή είχε συμβεί σε μένα. Και ήθελα να διαχειριστώ ό,τι μας είχε συμβεί. Ετσι ξεκίνησα...».

♦ «Ο χορός των εραστών»

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση (Συγγρού 107), Μικρή Σκηνή. 10 Οκτωβρίου 2024 έως 19 Ιανουαρίου 2025. Κείμενο - Σκηνοθεσία: Tiago Rodrigues. Ερμηνεύουν: Νίκος Καραθάνος και Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου. Καλλιτεχνική Συνεργάτρια: Αργυρώ Χιώτη. Σχεδιασμός Φωτισμών: Rui Monteiro. Καλλιτεχνική Βοηθός, Σκηνικά & Κοστούμια: Magda Bizarro. Μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα. Βοηθός Σχεδιασμού Σκηνικών & Κοστουμιών: Μαργαρίτα Τζαννέτου. Διάρκεια: 50’. Εισιτήρια 28€. Προβλέπονται εκπτώσεις 10-20% σε κατηγορίες θεατών που δικαιούνται μειωμένο, είναι κάτοικοι γειτονιάς, ΑμεΑ, άνεργοι ή μεγάλη παρέα. Προπώληση digital ticket/print@home (online), τηλεφωνικά 219-2191000 (Δευτέρα - Κυριακή 10.00-21.00), στα εκδοτήρια στη Στέγη τις ημέρες των παραστάσεων. Εισιτήρια ΑμεΑ στο 213-0178036 και [email protected]