«Με τους ανθρώπους ή τους δολοφόνους;»

Η παράσταση ήταν στο μυαλό της εδώ και χρόνια. Σαν το συζητούσαμε, και οι δύο δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε πως φέτος συμπληρώνονται 11 ολόκληρα χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από στελέχη της Χρυσής Αυγής, στις 18/09/2013... «Μόνο μια ημερομηνία δεν είναι» έλεγε ξανά και ξανά η Δώρα Χρυσικού, η ηθοποιός που πάντα παίρνει θέση, όχι μόνο απέναντι στα ζητήματα του κλάδου της, αλλά και σε κάθε καίριο κοινωνικό και πολιτικό θέμα που αναδύεται. Είναι δυνατόν και ως καλλιτέχνιδα να μην καταπιανόταν με τη δολοφονία του Παύλου;

Ο μονόλογος γράφτηκε από τη δημοσιογράφο Μαρία Λούκα (παρούσα και στη δίκη Λιγνάδη, όπως και σε άλλες δίκες) και τον σκηνοθέτη Κοραή Δαμάτη, πάνω στην ιδέα και την ανάγκη της Δώρας. Ο Κοραής κρατάει και τη σκηνοθεσία, τον σκηνικό χώρο έχει δημιουργήσει η Αρετή Μουστάκα και τα κοστούμια η Βασιλική Σύρμα. Η παράσταση λέγεται «18/9» (η ημερομηνία δολοφονίας του Παύλου Φύσσα από τον Γιώργο Ρουπακιά, κατ’ εντολή της ηγεσίας της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή) και θα ξεκινήσει στις 10/10 στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

«Μια τέτοια μέρα είναι ωραία να πεθαίνεις όμορφα κι όρθιος σε δημόσια θέα»... ακούγεται στο έργο. Και συνεχίζει: «Οχι δε γνώριζα το θύμα. Δεν τον είχα ξαναδεί ποτέ. Πρώτη φορά τον είδα εκείνο το βράδυ. Οχι, ούτε τους κατηγορούμενους γνώριζα προσωπικά, γνώριζα όμως την οργάνωση. Είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος της γειτονιάς… Μια χώρα παραδομένη στη φρίκη ακροδεξιών εγκλημάτων. Ανθρωποι υπομένουν σιωπηλοί τις απειλές, τη βία, το θάνατο. Φόβος κυρίαρχος, φόβος παντού. Δεν έχω καμία αμφιβολία. Εγιναν όλα, όπως σας τα είπα. Οσες φορές κι αν μου κάνετε αυτή την ερώτηση, θα δίνω την ίδια απάντηση. Ναι, μπορώ να τους αναγνωρίσω. Είμαι έτοιμη».

Το «18/9» είναι ουσιαστικά ένας μονόλογος αγωνίας και αγώνα. Στο επίκεντρο βρίσκεται η εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής, η δολοφονία του Παύλου, αλλά και η εμβληματική δίκη για τη ναζιστική οργάνωση. Πρόκειται δηλαδή για μια ολιστική ματιά πάνω στο γεγονός της στυγνής αυτής δολοφονίας, που άλλαξε και τα πολιτικά δεδομένα στη χώρα μας. Το έργο εμπεριέχει στοιχεία από αληθινές μαρτυρίες και πραγματικά περιστατικά, τα οποία μπλέκονται μέσα από τη μυθοπλασία και συνδέονται με το κοινωνικό ψυχογράφημα ενός κοριτσιού που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας σ’ ένα ακροδεξιό έγκλημα, με αποτέλεσμα να αλλάξει η ζωή της και να βρεθεί μπροστά σε αδυσώπητα διλήμματα.

Σύμφωνα με το έργο, η ηρωίδα στο «18/9» δεν είναι αήττητη, ατρόμητη, γυαλιστερή ηρωίδα. Είναι διάφανη και εύθραυστη. Μπορούμε να δούμε τις πληγές της, είναι χαίνουσες. Είναι δικός μας άνθρωπος, γειτόνισσα, φίλη, αδελφή που παλεύει με τους φόβους της, τώρα, λίγες ώρες πριν από την κατάθεσή της στη δίκη για τα εγκλήματα της Χρυσής Αυγής. Είναι ένας απλός άνθρωπος, που όμως ως συνειδητοποιημένος πολίτης, γίνεται υποκείμενο της Ιστορίας.

Η παράσταση ξεκινάει σε λίγους μήνες, ωστόσο η Δώρα την προετοιμάζει χρόνια. Πιο σωστά θα λέγαμε «την παλεύει». Ωστόσο, η έλλειψη χρηματοδότησης (ποιος θα επένδυε σε ένα τέτοιο έργο στην Ελλάδα του σήμερα;) και οι κλειστές πόρτες καθυστέρησαν την υλοποίηση της. Η αρχική της μορφή ήταν διαφορετική, δηλαδή δεν ήταν από τη μορφή μονολόγου. Ωστόσο, εξ ανάγκης, οδηγήθηκαν προς τα εκεί. Τελικά όμως, όπως διαμορφώθηκε το κείμενο, πραγματεύεται ακριβώς αυτό που ήθελαν οι συντελεστές: το δίλημμα, δηλαδή, του μέσου ανθρώπου σε μια κατακλυσμιαία στιγμή της Ιστορίας. Τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή; Τι τολμά; Τι κάνει; Θα αποφασίσει να εμπλακεί ή όχι και πώς;

Ουσιαστικά το έργο «γεννήθηκε» ως σκέψη, μεσούσης της πρωτόδικης δικαστικής διαδικασίας στη δίκη της Χρυσής Αυγής και, όπως φαίνεται, θα παρουσιαστεί ενώ τελειώνει το Εφετείο. Ειδικά με τις τελευταίες εξελίξεις τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πανευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο, που κατέδειξαν ότι ο φασισμός όχι μόνο είναι εδώ αλλά έχει αποκτήσει ξανά μια θεσμική νομιμοποίηση, η παράσταση γίνεται όχι μόνο επίκαιρη, αλλά σχεδόν αναγκαία. Ακριβώς γιατί ο βασικός πυλώνας της έχει να κάνει με τον φόβο του μέσου ανθρώπου που δεν μπορεί μπροστά στη φρίκη να παραμείνει θεατής και πρέπει να διαλέξει πλευρά. Πρέπει να πάρει θέση – και η μη θέση, θέση είναι. Και το κόστος είναι εκεί – ό,τι κι αν επιλέξεις. «Με τους ανθρώπους ή τους δολοφόνους;» όπως λέει η ηρωίδα. Αυτό δεν είναι το διακύβευμα της εποχής μας; Ακριβώς αυτό είναι: ποια ιστορία, ποιο αφήγημα επιλέγει ο καθένας μας να πει, αυτό το θυμάτων ή των θυτών. Κι όσο κι αν η νέα τάση είναι αυτή της γκρίζας ζώνης των «ίσων αποστάσεων», η αλήθεια και το δίκαιο είναι πάντα τόσο μα τόσο ξεκάθαρα. Αρκεί φυσικά να έχεις το μπόι να τις υπερασπιστείς.

Παραγωγή: Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή.
Υποστήριξη: Σημείο για την Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς.