Γυναίκες εξορίας

«Το όνομά μου είναι Αυγή. Αυγή, σκέτο. Γεννήθηκα στις 25 Νοέμβρη του 1931 στα περίχωρα της Λαμίας. Βρίσκομαι στο Παλαιό Τρίκερι περίπου έναν χρόνο. Με έφεραν εδώ τον Ιούνιο του 1949 μαζί με άλλες γυναίκες. Το Τρίκερι όμως δεν είναι τόπος εξορίας. Είναι η ίδια η κόλαση πάνω στη γη. Οχι το νησί ασφαλώς, αλλά εκείνοι που κρατάνε τις τύχες μας στα χέρια τους. Οι δεσμοφύλακές μας. Αυτοί είναι η κόλασή μας».

Αυτά τα λόγια θα μπορούσαν να αποτελούν μυθιστορία. Πράγματι είναι από το βιβλίο «Αυγή - Το θαμμένο τετράδιο» του Σπύρου Πετρουλάκη (εκδόσεις Μίνωας). Θαμμένα τετράδια υπήρξαν όμως στ’ αλήθεια. Γυναίκες στο Τρίκερι υπήρξαν και πάλι στ’ αλήθεια. Οχι ως τουρίστριες - ως εξόριστες. Ως... «ανεπίδεκτες αναμορφώσεως». Αυτές πήγαιναν στο Τρίκερι, ένα μικρό νησάκι απέναντι από τον Βόλο, η τελευταία άκρη του Παγασητικού. Στρατόπεδα «πειθαρχημένης διαβιώσεως» τα έλεγαν. Εκεί στέλνονταν εκατοντάδες γυναίκες την περίοδο 1948-1953, τα αισχρά χρόνια του Εμφυλίου και κυρίως όσων ακολούθησαν την ήττα των ανταρτών, όπου οι «νικητές», συνεργάτες των Αγγλων και των ναζί πρωτύτερα, έκαναν ακόμη μεγαλύτερες αγριότητες εναντίον των κομμουνιστών και όσων αντιδρούσαν. Τα νησιά ήταν γεμάτα εξορίστους. Οι γυναίκες, είτε μαζί με τα παιδιά τους είτε δίχως αυτά, από το Τρίκερι στέλνονταν στη Μακρόνησο και στον Αη Στράτη και πίσω στο Τρίκερι.

Κάποιες από αυτές έγραφαν. Στα κρυφά. Και έθαβαν όπως μπορούσαν αυτά τα τετράδια με τις μαρτυρίες, στο χώμα ή όπου μπορούσαν, ώστε να μην τα βρει ο χωροφύλακας και τους τα πάρει. Τόσο το χαρτί όσο και το μελάνι ήταν δυσεύρετα και τα χειρόγραφα έπρεπε να προστατευτούν. Τα διάβαζε η μία στην άλλη, ώστε να είναι σίγουρες πως έγραφαν αντικειμενικά τα γεγονότα. Και φυσικά για να είναι όλες μαζί.

Η Ρόζα Ιμβριώτη, εξόριστη στο Τρίκερι, κατάφερε να βρει και να κρατήσει εννέα από αυτά τα τετράδια. Τα παρέδωσε στη Βικτωρία Θεοδώρου, επίσης εξόριστη... Πλέον ελάχιστες γυναίκες από τότε είναι ζωντανές. Ακόμα και τα παιδιά τους είναι πολύ μεγάλα σε ηλικία πλέον. Εδώ και χρόνια γίνεται προσκύνημα μνήμης σ’ αυτό το μικρό νησάκι. Φέτος, από χθες έως και τη Δευτέρα, η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Βόλου και το Μουσείο Πολιτικών Εξόριστων Αη Στράτη είναι στο Τρίκερι, διοργανώνοντας εκδηλώσεις και ομιλίες (περίπατος μνήμης, προβολή ντοκιμαντέρ, ομιλίες από τους καθηγητές Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν και Αλέξανδρο Κιουπκιόλη, καθώς και από εμένα, βιωματικό εργαστήριο στο Μοναστήρι σε σχέση με τις εξόριστες στο νησί, έκθεση φωτογραφίας κ.ά.).

Μιλάμε για 5.000 γυναίκες, εξόριστες στο Τρίκερι. Σε ένα νησάκι που περπατιέται ολόκληρο σε τρεις ώρες. Κάποιες με τα παιδιά τους. Κάποιες πήγαιναν τα παιδιά τους να τις δουν, ντυμένα με τα καλά τους... Να δούνε μανάδες που δεν υπέγραψαν, γυναίκες βασανισμένες αλλά και εξαιρετικά δυνατές. Με μία δύναμη την οποία είναι απολύτως αδύνατον να κατανοήσουμε σήμερα.

Ναι, οι καιροί έχουν αλλάξει. Ναι, οι ιστορικές συνθήκες δεν είναι οι ίδιες. Οχι, δεν υπάρχουν εξόριστες γυναίκες πλέον στο Τρίκερι. Υπάρχουν όμως γυναίκες που κάποιοι προσπαθούν να τις μεταχειριστούν με τον ίδιο τρόπο: να τις υποβιβάσουν, να τις απανθρωποποιήσουν, να τις αναγκάσουν στο να «υπογράψουν», δηλαδή να τις ωθήσουν στο να γίνουν κάτι άλλο από αυτό που είναι ή στο να φανούν ως κάτι άλλο.

Αυτό ακριβώς δεν έκανε ο τυχάρπαστος και χυδαίος Νίκος Κατράνης, στέλεχος της Ν.Δ. στη Λέσβο, ο οποίος μάλιστα κατέχει και τη θέση του «Συμπαραστάτη του Δημότη» στον Δήμο Λέσβου (;), ενώ επιτέθηκε στην Μαρία Καρυστιανού, έναν μήνα πριν; Τότε, η πρόεδρος του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων Τεμπών είχε μιλήσει σε σχετική εκδήλωση στη Λέσβο, η οποία συγκέντρωσε απίστευτο κόσμο. Ο κύριος στέλεχος της Ν.Δ./γνωστό κομματόσκυλο του νησιού/υπεύθυνος για τη θέση «Συμπαράστασης του Δημότη» (σ.σ. σοβαρά τώρα;) δεν το άντεξε. Και με υπέροχα ελληνικά, καταπληκτικό συντακτικό και κανένα ορθογραφικό λάθος (τώρα γιατί εμένα μου έρχονται δεκάδες αντιστοιχίες στο κεφάλι με αντίστοιχους χωροφύλακες και δεξιούς της εποχής των εξορίστων στο Τρίκερι;), κατηγόρησε την κ. Καρυστιανού για εργαλειοποίηση του πένθους της για προσωπικό όφελος και τελείωσε το υβρεολόγιο γράφοντας: «ΦΤΑΝΕΙ ΠΟΙΑ».

Γιατί πάλευαν εκείνες οι γυναίκες τότε; Γιατί παλεύουν γυναίκες όπως η κ. Καρυστιανού σήμερα; Τι μέλλον μας ετοιμάζουν οι Μελόνι, Λεπέν, Φον ντερ Λάιεν και Λατινοπούλου του κόσμου τούτου; Ποιες γυναίκες είναι σε θέσεις εξουσίας σήμερα και ποιες θα ήθελαν κάποιοι Κατράνηδες να είναι ήδη εξορία;

«Με όλες τις καθημερινές ασχολίες να γίνονται οργανωμένα, οι γυναίκες προσπαθούσαν να διατηρήσουν έναν ρυθμό ζωής στο στρατόπεδο που να μοιάζει φυσιολογικός, έτσι ώστε να ξεπερνάνε τις χυδαιότητες των στρατιωτών, τα ψυχολογικά και σωματικά βασανιστήρια. Μέσα στα κελιά οι γυναίκες στήσανε ραφτάδικο, παπουτσάδικο, παπλωματάδικο, συχνά η εξόριστη μουσικός Ελλη Νικολαΐδη οργάνωνε μουσικές βραδιές, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρατιούνται ζωντανές και δυνατές»... Και κάπως έτσι, με τα λόγια της Ουρανίας Στάβερη, εξόριστης του τότε, αφήνουμε την ιστορία εκεί όπου ανήκει: στην αλήθεια του τώρα μας.