Πολίτες και δημοκρατία

«Σε λίγους μήνες οι πολίτες της Ε.Ε. προσέρχονται στις κάλπες για τις ευρωεκλογές με μειωμένη εμπιστοσύνη στη διακυβέρνηση, αυξανόμενη πολιτική πόλωση και διογκούμενες εξωτερικές απειλές για τη δημοκρατία» σχολιάζει το περιοδικό τεχνολογίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Cordis. Επισημαίνει ότι 15 έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα Horizon διερευνούν τις τρέχουσες προκλήσεις για τη δημοκρατία και δοκιμάζουν καινοτόμες λύσεις που υποστηρίζουν τη μεγαλύτερη εμπλοκή στη δημοκρατική διαδικασία.

Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024 έχουν προγραμματιστεί να διεξαχθούν από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου και θα είναι οι πρώτες μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ενωση. Ερχονται δε σε μια στιγμή που, περισσότερο από ποτέ, τίθεται υπό αμφισβήτηση η ισχύς των δημοκρατικών συστημάτων που λειτουργούν στην Ευρώπη και αναζητούνται επειγόντως λύσεις, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα κύμα απειλών για τα δημοκρατικά της ιδανικά.

Η σύγκρουση, η κλιματική αλλαγή, η πανδημία και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν επιφέρει όλα αβεβαιότητα στην ήπειρο. Ως απάντηση σε αυτά τα ζητήματα, ο λαϊκισμός αναζωπυρώνεται, ενθαρρύνοντας τους πολίτες να απομακρυνθούν από τα πανευρωπαϊκά ιδανικά και τη φιλελεύθερη δημοκρατία, για να επικεντρωθούν σε αποκλειστικές ταυτότητες και συμφέροντα.

Τα παραπάνω έχουν ως συνέπεια να αυξάνονται οι πολιτικές που περιορίζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των γυναικών, των μειονοτήτων, των ΛΟΑΤΚΙ+ πολιτών και των μεταναστών με αποτέλεσμα να υφίσταται επείγουσα ανάγκη να εξεταστούν οι πρακτικές ισχυροποίησης της δημοκρατίας και να εντοπιστεί το πώς μπορούν να βελτιωθούν.

Η έρευνα που χρηματοδοτείται από το Horizon βοηθά στην παροχή των απαντήσεων με το άρθρο να σημειώνει ότι η εμπιστοσύνη είναι βασικό συστατικό της δημοκρατίας. Χωρίς αυτήν, οι πολίτες δεν μπορούν να συμμετέχουν ουσιαστικά στη δημοκρατική διαδικασία, ενώ κυβερνήσεις και ρυθμιστικοί φορείς στερούνται ηθικής εξουσίας.

Αναλυτικότερα τα έργα EnTrust, PERITIA και TiGRE διερευνούν όλες τις διαφορετικές πτυχές της δημιουργίας εμπιστοσύνης στη διακυβέρνηση. Προτείνουν δε την ενθάρρυνση υγιούς σκέψης των κυβερνητικών οργάνων η οποία αποτελεί βασικό θεμέλιο για μια υπεύθυνη σχέση μεταξύ πολίτη και κράτους.

Η αυξανόμενη συμμετοχή των πολιτών στη χάραξη πολιτικής είναι ένα κρίσιμο βήμα για ένα πιο αφοσιωμένο και ενημερωμένο εκλογικό σώμα και γι’ αυτό οι EUARENAS, EuComMeet και DEMOTEC διερευνούν όλες τις πτυχές της διαβουλευτικής και συμμετοχικής δημοκρατίας. Επιπροσθέτως προσφέρουν νέα εργαλεία και μεθόδους για την αύξηση της δημοκρατικής συμμετοχής, από συμμετοχικούς προϋπολογισμούς έως χώρους διαβούλευσης για τους πολίτες.

Πηγαίνοντας τα παραπάνω ένα βήμα παραπέρα, το έργο ISEED χρησιμοποιεί εννοιολογικά και εμπειρικά μέσα για να παραδώσει έναν οδηγό για τις βέλτιστες πρακτικές που αφορούν στη συμμετοχή των πολιτών.

Τα μέσα ενημέρωσης παίζουν επίσης ρόλο στη σχέση μεταξύ κυβερνήσεων και πολιτών και τα έργα EUMEPLAT και η MEDIADELCOM επιδιώκουν να ποσοτικοποιήσουν τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης βοηθώντας τον δημόσιο διάλογο για θέματα που έχουν σημασία για τους πολίτες.

Το έργο RADICALIZATION διερευνά πώς οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν εκστρατείες παραπληροφόρησης για να ριζοσπαστικοποιήσουν και να στρατολογήσουν νέα μέλη, προσφέροντας στρατηγικές για την πρόληψη μελλοντικών συγκρούσεων. Το EUGenDem εξετάζει τον ρόλο των κοινοβουλευτικών πολιτικών ομάδων στην προώθηση της ισότητας των φύλων, ενώ στο πλαίσιο του αυξανόμενου λαϊκισμού, το έργο LIDD εξετάζει το δίκοπο μαχαίρι της άμεσης δημοκρατίας, που προσφέρει στους πολίτες μια ευθεία πορεία στη χάραξη πολιτικής. Η ELECTRUST εξετάζει τους κινδύνους και τα οφέλη που προσφέρουν τα συστήματα διαδικτυακής ψηφοφορίας, ενώ το POLEMIC διερωτάται εάν η ελκυστικότητα στα αρνητικά συναισθήματα των ψηφοφόρων είναι πραγματικά σε άνοδο. Τέλος, η εργασία που πραγματοποιήθηκε από το FASDEM εξετάζει την κοινωνικο-οικονομική πορεία των κρατών και διασφαλίζει τη μετάβαση στη φιλελεύθερη δημοκρατία.