Τι σημαίνει: Αμαρτωλοί Αρματολοί;

Εντελώς υποθετικά μιλώντας, εάν οι Αρματολοί ζούσαν στην Αγρια Δύση, θα ήταν καουμπόηδες, παλικαράδες, που θα νοίκιαζαν τα εξάσφαιρά τους στον μεγαλύτερο πλειοδότη, φορώντας το άστρο του σερίφη. Εάν ήταν στην Ιαπωνία, θα ήταν περιπλανώμενοι σαμουράι αναζητώντας αφέντη για να στεγαστούν κάτω από την αιγίδα του, σαν τους ιππότες της Μεσαιωνικής Δύσης που μάτωναν επί πληρωμή στους πολέμους του εκάστοτε άρχοντά τους.

Η ιστορική αλήθεια είναι πως οι Αρματολοί έζησαν και πολέμησαν στον ελλαδικό χώρο και στην ευρύτερη βαλκανική περιοχή, τραβώντας για αιώνες το σπαθί τους υπέρ των Οθωμανών. Τηρούσαν την τάξη - ήταν οι χωροφύλακες των κατακτητών στο αρματολίκι τους, δηλαδή στην περιοχή ευθύνης τους, προστατεύοντάς την από τους Κλέφτες. Αυτοί οι ένδοξοι Κλέφτες, τα εμβληματικά πρόσωπα του εθνικού αφηγήματος του ’21, ήταν, αρχικά τουλάχιστον, συμμορίες ληστών, όπως άλλωστε δηλώνει και το όνομά τους, που δεν έκαναν κανέναν διαχωρισμό μεταξύ πλούσιων Ρωμιών και πλούσιων Τούρκων, και καμιά φορά ούτε καν μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Ολα αυτά μέχρι την Επανάσταση του 1821, όταν οι Αρματολοί αποφάσισαν να ξιφουλκήσουν όχι μόνο για τη λευτεριά της πατρίδας, αλλά και για τους νέους Ελληνες αφέντες, που κι αυτοί κατέληξαν να αλληλοσφαγούν στους δύο εμφυλίους πολέμους κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Για τα λεφτά και την εξουσία, ως συνήθως.

Ηταν λοιπόν αμαρτωλοί οι Αρματολοί; Παρέβησαν τον ηθικό ή τον θείο νόμο, όπως ορίζει τη λέξη «αμαρτωλός» το Μείζον Ελληνικό Λεξικό; Ηταν κριματισμένοι; Δύσκολη η απάντηση. Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ετυμολογεί τον όρο «αρματολός», από το «αρματολόγος», που είναι ο ασχολούμενος με τα άρματα, τα όπλα. Το Βικιλεξικό αναφέρει πως ο όρος προέρχεται από το τουρκικό «martolos», όπως καταγράφονται στα οθωμανικά αρχεία οι Αρματολοί. Η τουρκική λέξη πιθανόν να προέρχεται από το ιταλικό «armato» ή «martoloso», δηλαδή «οπλοφόρος, αρματωμένος». Κάποιοι ιστορικοί χρονολογούν τον θεσμό του αρματολικιού από τον 16ο αιώνα, επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, σε ορεινές και δυσπρόσιτες κυρίως κτηνοτροφικές κοινότητες, όπου οι Οθωμανοί δυσκολεύονταν να επιβάλουν την τάξη, αναθέτοντας αυτό το καθήκον σε χριστιανούς οπλαρχηγούς της εμπιστοσύνης τους.

Λοιπόν; Ηταν οι Αρματολοί αμαρτωλοί; Ο μεγάλος γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζιδάκις πίστευε πως από τη σημασία του το «αρματολός» συνδεόταν με το «αμαρτωλός» («αμαρτία») σε συμφυρμό με τα άρματα: άρματα + αμαρτία= αρματολός (ή αρματωλός). Αυτά τα αμαρτωλά όπλα, λοιπόν, που έφεραν για εντελώς ιδιοτελείς λόγους οι Αρματολοί, μέχρι να τα στρέψουν εναντίον των πρώην εργοδοτών τους, ασφαλώς προσέδιδαν κύρος και λεβεντιά στον Ιππότη των Ορέων... Πολλοί από τους ήρωες της Επανάστασης είχαν διατελέσει Αρματολοί: ο Κατσαντώνης στη Ρούμελη, ο Μπότσαρης κι ο Τζαβέλλας στο Σούλι, ο Νικοτσάρας στον Ολυμπο και βέβαια ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.

Ο μπάσταρδος, κατά δήλωσή του, Γιος της Καλογριάς, όπως τον ονόμαζαν, και πιθανώς και του Αρματολού Δημήτριου Ισκου, ή Καραΐσκου, υπηρέτησε στην αυλή του Αλή Πασά ως Αρματολός, μέχρι που αυτομόλησε για να ενταχθεί στη δύναμη του Κατσαντώνη. Αυτός ο φλογερός άνθρωπος, που έδωσε τη ζωή του για την ελευθερία, και όχι για τα χρήματα και τους βαθμούς όπως άλλοι συναγωνιστές του, φέρεται πως είχε πει στον Πασά των Ιωαννίνων: «Αν με γνωρίζεις άξιο για αφέντη, κάνε με αφέντη, αν για δούλο, κάνε με δούλο, αν για τίποτα ρίξε με στη λίμνη»...