Η «Ανατομία ενός εγκλήματος», ο καινούργιος δίσκος από τον «Μετρονόμο», σε μουσική του Σπύρου Εξάρα και ποίηση του Φώντα Λάδη, εισάγει ασυνήθιστα καινούργια πράγματα στον χώρο του ελληνικού τραγουδιού. Πρόκειται για έντεκα τραγούδια σε ρυθμούς τζαζ-ροκ και ελληνικά χρώματα τα οποία στο περιεχόμενο των στίχων συνθέτουν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα: την ανεύρεση ενός δολοφονημένου νεκρού και την αναζήτηση του ενόχου ή των ενόχων από τις αστυνομικές υπηρεσίες.

Κι αυτό μέσα από έναν συνεχή διάλογο όλων των εμπλεκομένων (αστυνόμος, ιατροδικαστής, ντετέκτιβ, ανακριτής) με τα στοιχεία του εγκλήματος στον οποίο συμμετέχει και ο ίδιος ο νεκρός. Πρόκειται για την κλασική αστυνομική και δικαστική μέθοδο εξιχνίασης των εγκλημάτων όπου τα πάντα έχουν γλώσσα και μιλάνε αρκεί να διαβαστούν σωστά.

Τα τραγούδια του δίσκου θα μπορούσαν να προέρχονται από μια θεατρική παράσταση ενός αστυνομικού θεατρικού έργου. Αλλά δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο αν και δεν αποκλείεται να εμπνεύσουν για μια θεατρική διασκευή τους, καθώς είναι άρτια δομημένα, με αρχή, μέση και τέλος, με εναλλαγή διαφορετικών σκηνών, με αρμονία και με εξάρσεις που κορυφώνουν το συναίσθημα, περιγραφικά, κατανοητά, αλλά και με υψηλή ποιητική και μουσική απόδοση του περιεχομένου, σαρκαστικά και ταυτόχρονα τραγικά.

Σε άλλες, προηγούμενες εποχές, ο δίσκος θα ήταν εντελώς ξένος για την ελληνική πραγματικότητα καθώς η εγκληματικότητα ναι μεν υπήρχε αλλά είχε εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Θα παρέπεμπε μάλλον σε αμερικανική εκδοχή του εγκλήματος. Στην εποχή μας όμως που το έγκλημα -και μάλιστα το οργανωμένο- έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, ένας δίσκος σαν τον προαναφερόμενο όχι μόνο δεν είναι ξένος αλλά μάλλον αναφέρεται σε κάτι πολύ οικείο στην ελληνική κοινωνία.

Με αυτή την έννοια ένας δίσκος που έχει ως αντικείμενό του μια αστυνομική υπόθεση εξιχνίασης εγκλήματος δεν κρίνεται γενικά από το θέμα του αλλά από το πώς προσεγγίζει αυτό το θέμα. Κι εδώ τον πρώτο ρόλο τον έχει ο στιχουργός, ο ποιητής Φώντας Λάδης.

Στα τραγούδια αυτά, ο Φώντας αποφεύγει με πολύ προσεκτικό τρόπο το διδακτικό ύφος. Περιγράφει πρόσωπα και καταστάσεις μέσα από εικόνες που στην αλληλοδιαδοχή και στη σύνδεσή τους οδηγούν τον ακροατή σε συμπέρασμα.

Κατά κανόνα στα αστυνομικά μυθιστορήματα ο αναγνώστης βρίσκεται σε διαρκή αγωνία να μαντέψει την εξιχνίαση του εγκλήματος, δηλαδή τον δολοφόνο, που αποκαλύπτεται συνήθως στο τέλος. Το ίδιο ισχύει και με τα τραγούδια του Φώντα, όπου από την αρχή αυτό είναι το ζητούμενο των διωκτικών αρχών. Με μία όμως διαφορά. Από τη στιγμή που αρχίζει να «μιλάει» ο νεκρός, το έγκλημα αποκτάει κοινωνικές διαστάσεις και εξηγείται ή αφήνεται να εννοηθεί ότι εξαρτάται απόλυτα από τον τρόπο με τον οποίο έζησε, από τις επιλογές που είχε και δεν υιοθέτησε και από εκείνες που ακολούθησε με αποτέλεσμα να καταλήξει εκεί που κατέληξε.

Με αυτή την έννοια δεν έχουμε να κάνουμε με έναν δίσκο τραγουδιών στενά αστυνομικού χαρακτήρα, αλλά με ένα θέμα τραγουδιών που είναι βαθιά κοινωνικό και σε τελευταία ανάλυση βαθιά πολιτικό. Με αυτό που εντέλει συνιστά την ουσία κάθε εγκλήματος, ανεξαρτήτως της τελικής του αιτίας. Υπό αυτή την έννοια τα τραγούδια του Φώντα ως μια ενότητα δεν αναφέρονται στον στιγμιαίο δολοφόνο αλλά στον πραγματικό κοινωνικό δολοφόνο που βρίσκεται πίσω από κάθε έγκλημα ως συστατικό -αρνητικό μεν αλλά συστατικό- της κοινωνίας που ζούμε.

Η μουσική του Σπύρου Εξάρα με τους τζαζ-ροκ ήχους, με τις μπαλάντες και τα ελληνικά ακούσματα σε έναν πολύ όμορφο συνδυασμό, ντύνει ιδανικά τους στίχους, όπως ιδανική είναι και η ερμηνεία των υπόλοιπων συντελεστών, τραγουδιστών και μουσικών. Ερμηνεύουν οι Γιώργος Νταλάρας, Δώρος Δημοσθένους, Αργυρής Λούλατζης, Λίνα Ορφανού, Γιάννα Κατσαγεώργη.

Παίζουν οι μουσικοί Gil «XL» Defay, Joel «Joey Keyz» Desroches, Ben Nicolas, Parker McAllister και Σπύρος Εξάρας. Μηχανικοί ήχου: Phil Magnotti και Dave Kowalski. Το εξώφυλλο έχει φιλοτεχνήσει ο Στάθης.

Ανατομία ενός εγκλήματος

Εντεκα «αστυνομικά τραγούδια» ζητούν την προσοχή μας στο καινούργιο άλμπουμ του Σπύρου Εξάρα σε ποίηση του Φώντα Λάδη.

Ποιος σκότωσε τον Νίκο Καραλή; αναρωτιέται ο Φώντας Λάδης –με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα– στο πρώτο, εισαγωγικό τραγούδι αυτού του νέου έργου που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μετρονόμος». Η συλλογή αναφέρεται στο πτώμα ενός άντρα που βρίσκεται σ’ ένα λιγοσύχναστο σημείο της πόλης. Μια σειρά από ερωτήματα ξεπηδούν. Πώς λέγεται ο νεκρός; Τι δουλειά κάνει; Εχει οικογένεια; Φίλους;

Οι Αρχές εξετάζουν ένα προς ένα όλα τα ενδεχόμενα. Είναι αυτοκτονία ή έγκλημα; Οι έρευνες αποβαίνουν άκαρπες. Τα στοιχεία είναι ελάχιστα.

Ωστόσο, ο νεκρός, σε κάποια στιγμή, αποφασίζει να ανιστορήσει τη ζωή του. Ανατρέχει στην πορεία του στο γκρίζο, θολό τοπίο της μεγαλούπολης, στο μεταίχμιο δύο δύσκολων αιώνων. Ανασύρει την προσωπική του ιστορία μέσα απ’ την ομίχλη των κοινωνικών σχέσεων και το σκληρό πολιτικό τοπίο, προσπαθώντας να βγάλει κάποιο συμπέρασμα για την παραμελημένη, ανούσια ζωή του. Ποιος είναι τελικά ο ένοχος; Η απάντηση προβάλλει στα βάθη των λεωφόρων και στον ορίζοντα των ψηλών, ομοιόμορφων κτιρίων, που –απρόσωπα– το ένα καλύπτει το άλλο.

Δημοσιεύουμε τους στίχους από τα 4 –συνολικά είναι έντεκα– τραγούδια.

Μες στην ομίχλη αυτής της πόλης

Μες στην ομίχλη αυτής της πόλης
μες στων πραγμάτων τις σκιές,
κρύβονται χίλιοι δολοφόνοι,
μπήγονται χίλιες μαχαιριές.

Πίσω απ’ του καθενός τη ράχη,
απ’ την καρδιά μια σπιθαμή,
ένα περίστροφο υπάρχει
που ξαφνικά πυροβολεί.

Στα μαγαζιά, στις συζητήσεις,
στις συντροφιές της γειτονιάς,
πριν βγάλεις άχνα, πριν μιλήσεις,
κοιτάς, πού κρύβεται ο φονιάς.

Σ’ αυτή την πόλη είν’ όλα ξένα
κι ένας εσύ μες στους πολλούς,
κρύβονται εκείνοι από σένα
και συ φυλάγεσαι απ’ αυτούς.

Μέσα στα χρώματα, τα φώτα,
έψαχνες για μια σπίθα φως,
πριν ξεψυχήσεις, τώρα, ρώτα,
πού πήγε τόσος ουρανός.

Θάνατος ήταν η ζωή σου.'
Κακό παιγνίδισμα του νου.
Κι εκεί που είναι το κορμί σου,
μπορούσε να ’ταν αλλουνού.

Αραγε χάθηκες στ’ αλήθεια,
ή μήπως μέσα σου γελάς
και μήπως στα δικά σου στήθια
σκότωσαν κάτι από μας;

Σ’ είχαν σκοτώσει λίγο-λίγο
μα δεν το πρόσεξε κανείς,
Μα γω το βήμα πάλι ανοίγω,
μήπως στο δρόμο μου φανείς.

Αυτοψία

ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΗΣ:

Ανάστημα, βάρος και σχήμα ματιών
μετρήστε και ξαναμετρήστε,
τη θέση της πλάτης μα και των ποδιών
ολόγυρα φωτογραφήστε.

ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ:

Το πρόσωπο φίνο, σε σχήμα οβάλ,
το στήθος κυρτό, μαζεμένο,
τα μάτια γαλάζια, σαν τζάμι σκληρά,
το στόμα παραπονεμένο.

ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΗΣ:

Σε ποιον εγεννήθηκε αστερισμό,
τι σπορ, τι γυναίκες του αρέσαν,
τι είχε στις τσέπες και τι στο μυαλό,
τι όνειρα εντός του χωρέσαν;

ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ:

Πέντ’ έξι τσιγάρα και λίγα λεφτά
και μια ολοκαίνουργια ατζέντα,
επάνω του είχε μονάχα αυτά
και έν’ άρωμα, σαν από μέντα.

ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΗΣ:

Πού ήταν χτες βράδυ, πού ήταν προχτές,
πριν είκοσι χρόνια πού ήταν;
Τους φάκελους ψάξτε χιλιάδες φορές
να μάθουμε πρέπει ποιος ήταν.

ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ:

Κανένα σημάδι, κανένα χαρτί
μόνο ένας λεκές στο μανίκι.
Το μνήμα ανοιγμένο και ποιος θα μας πει,
αυτός ο νεκρός πού ανήκει

Ο μόνος μάρτυρας ήταν μια μύγα

Ο μόνος μάρτυρας ήταν μια μύγα.
Αυτή πρέπει να ’δε το δράστη.
Τους άλλους ξέχνα τους και κείνη κυνήγα
μ’ ολάνοιχτα χέρια και πιάσ’ τη.

Για σύλληψη ένταλμα να βγάλουν αμέσως
και δω ζωντανή να τη φέρεις.
Αχ, βρε παλιομύγα, και πώς θα μπορέσω
να μάθω εκείνο που ξέρεις!

Ποιος είδε στ’ αλήθεια το φόνο;
Μια μύγα που πέρναγε μόνο!

Ποιος σκότωσε το Νίκο Καραλή;

Ποιος σκότωσε το Νίκο Καραλή,
υπάλληλο σε ξένη εταιρεία;
Κανείς δεν έχει κάτι να μας πει
για τούτη την παράξενη ιστορία.

Ανάσκελα, κοντά στην αμμουδιά,
σε στάση που θαρρούσες πως κοιμόταν,
τον βρήκε ένα τσούρμο από παιδιά,
καθώς ο ήλιος πέρα βυθιζόταν.

Ποιος σκότωσε το Νίκο Καραλή;
Τι λόγους είχε τάχα να το κάνει;
Τι έφταιγε το θύμα και γιατί
γραμμένο ήταν έτσι να πεθάνει;

Την ώρα που τον βρήκανε νεκρό,
στο βάθος αρμενίζαν δυο καΐκια,
ενώ τ’ αγέρι, τρέχοντας κι αυτό,
κουνούσε μπρος στα μάτια του δυο φύκια.

Ποιος σκότωσε το Νίκο Καραλή;
Σκοτάδι την υπόθεση τυλίγει.
Με τη δεξιά παλάμη του κλειστή,
τι άραγε κρατά να μη του φύγει;

Και τι, με τ’ άλλο χέρι του ανοιχτό
και με το δάχτυλό του τεντωμένο,
μας δείχνει πέρα κει, στον ουρανό,
ανάμεσα στις στέγες ξεχασμένο;