«Ευτυχία που δεν τη μοιράζεσαι, δεν είναι ευτυχία»

Πώς είναι να είσαι δεκαετίες κλεισμένος σε ιδρύματα, λαμβάνοντας βαριά φαρμακευτική αγωγή που ωστόσο δεν φέρνει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, να έχεις σχιζοφρένεια και αυτισμό και ακόμη πόσες ασθένειες, να μην έχεις αγγίξει πιάνο ούτε μία φορά επί 27 χρόνια και ξαφνικά, σαν από μηχανής θεός, να βρεθεί ένας άνθρωπος και να σε καθίσει (στην κυριολεξία) μπροστά σε πιάνο και να ξεκινήσεις να παίζεις από Ραχμάνινοφ και Μότσαρτ έως άγνωστα στους πολλούς παλαιότερα κομμάτια λες και τα μελετούσες επί χρόνια, ώρες καθημερινά;

Ο Ζαν-Πιερ Ντισέρ είναι αυτός ο ιδιοφυής άνθρωπος για τον οποίο ισχύουν όλα τα παραπάνω. Είναι σχιζοφρενής, αυτιστικός, πολυασθενής και βιορτουόζος του πιάνου. Ο Γιώργος Νικολαΐδης είναι διευθυντής Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων της Gradisca, διευθυντής Μουσικής Ακαδημίας στο Παρίσι και λαμπρός φλαουτίστας. Μέσα και πάνω απ’ όλα αυτά είναι φιλ-άνθρωπος. Αγαπάει πραγματικά τους ανθρώπους, έχει αφιερώσει τη ζωή του και την καθημερινότητα όλης του της οικογένειας στο πώς να ενισχύσει την ανθρωπινότητά τους μέσω της Τέχνης.

Η ιστορία

Στο πρόσφατο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στη Σάμο «Μεσογειακοί Διάλογοι», που διοργάνωσε ο σκηνοθέτης και πρόεδρος του Ερμεία, Βασίλης Βαφέας, με τη συμβολή θεσμών του νησιού, είδαμε το ντοκιμαντέρ «MUSICALEMENT AUTRE» («Μουσικά άλλο») σε σκηνοθεσία Νικόλα Μοϊσσάκη (ελληνογαλλικής καταγωγής), στο οποίο περιγράφεται ο αγώνας του Γιώργου Νικολαΐδη να βγάλει τον Jean-Pierre από μια περίοδο 27 χρόνων εγκλωβισμού σε ψυχιατρεία και να τον βοηθήσει μέσα από τη μουσική να επιστρέψει σε μια «κανονική» ζωή. Και τα κατάφερε.

«Η πρώτη μας συνάντηση έγινε το 2015. Η μητέρα τού Ζαν-Πιερ είχε ακούσει για την Gradisca. Πρόκειται για μία οργάνωση που από το 2002 δραστηριοποιείσαι στον χώρο των ανάπηρων ατόμων», μας λέει ο Γιώργος Νικολαΐδης από το Παρίσι. «Πρόκειται για έναν καλλιτεχνικό όμιλο με 200 επαγγελματίες καλλιτέχνες, “ικανούς” και “διαφορετικά ικανούς” όπως τους αποκαλούμε. Στην πλειονότητά τους, γύρω στο 60%, προέρχονται από τον χώρο της μουσικής, διότι και εγώ και η σύζυγός μου Λουκία Νικολαΐδη είμαστε μουσικοί – εγώ φλαουτίστας, η ίδια πιανίστρια. Υπάρχουν και χορευτές και φωτογράφοι και εικαστικοί καλλιτέχνες. Η Gradisca δημιουργήθηκε ώστε να δοθεί πρόσβαση στην Τέχνη και στον Πολιτισμό σε “ασυνήθιστους” χώρους κουλτούρας, όπως σχολεία σε ειδικές ζώνες. Ετσι ονομάζονται στο Παρίσι όσα σχολεία είναι σε δύσκολες περιοχές, με χαμηλό βιοτικό επίπεδο, φτώχεια και συνήθως εγκληματικότητα. Αλλά και σε φυλακές, ινστιτούτα αναπήρων, γηροκομεία. Σε γηροκομεία έχουμε κάνει συναυλίες ενταγμένες σε προγράμματα για ανθρώπους που είναι σε τελική φάση της ζωής τους. Μία από τις ομορφότερες στιγμές της ζωής μου είναι όταν μία κυρία 104 ετών ζήτησε να ακούσει μουσική και πήγαμε και της παίξαμε το “Αλληλούια” του Λέοναρντ Κοέν, το οποίο τραγούδησε η κόρη μου. Και την επόμενη μέρα πέθανε. Αλλά είχαμε προλάβει!».

Ο Γιώργος Νικολαΐδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Πέρασε στο πανεπιστήμιο και ήταν να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο ηλεκτρολόγος μηχανικός. Στα 17 του πήγε στη Μασσαλία να εκπροσωπήσει την Ελλάδα με έργα Ελλήνων συνθετών, σε μια μεσογειακή συνάντηση μουσικών. Εκεί συνάντησε τον Μπατερό, τον πρώτο καθηγητή μουσικής που είχε στη Γαλλία, και αυτός δρομολόγησε να συναντήσει τον Γκιγιό, σόλο φλαουτίστα της Οπερας του Παρισιού – εξαιρετικά σπουδαίος μουσικός παγκοσμίως. «Γράφτηκα στο Ωδείο του Παρισιού και στη συνέχεια στο Εθνικό Ωδείο που θεωρείται η ύψιστη σχολή (grande école) στη Γαλλία. Μέχρι τα 30 μου έκανα διάφορες σπουδές σε Παρίσι, Ελβετία, Ολλανδία», συνεχίζει ο κ. Νικολαΐδης. Στο ντοκιμαντέρ παρακολουθούμε το πόσο δύσκολο ήταν για τον ίδιο να σπουδάζει και να ζει μόνος στο Παρίσι (έμενε σε ένα μικρό δωμάτιο και τον εξανάγκαζαν να μελετά μόνο στο υπόγειο, συγκεκριμένες ώρες, δίχως θέρμανση, και δεν του μιλούσε σχεδόν κανείς επί χρόνια!), καθώς και τη μετέπειτα πορεία του, αλλά και από πού «έλαβε» το μικρόβιο της πραγματικής αλληλεγγύης ως πράξης ζωής: «Ο πατέρας μου δεν είχε σχέση με τη μουσική, αλλά με διοίκηση επιχειρήσεων.

Στην Gradisca έχουμε αναπτύξει ειδικό, εξατομικευμένο πρόγραμμα για κάθε διαφορετική περίπτωση

Ωστόσο, τα τελευταία 30 χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με διάφορα κοινωνικά ζητήματα, όπως με τα “παιδιά των φαναριών” στη Θεσσαλονίκη και προγράμματα ένταξης αυτών των ομάδων στην εκπαίδευση, σε αθλητικά προγράμματα κ.λπ. Επειδή ασχολούνταν με τη διοίκηση επιχειρήσεων κατάφερε να οργανώσει ένα δίκτυο χρηματοδοτήσεων, ενεργοποιώντας αρκετούς ανθρώπους. Υπήρχε λοιπόν το παράδειγμά του και η έμπνευση από αυτό. Στα δεκαέξι μου έτυχε να πάω να παίξω στη Σχολή Τυφλών στη Θεσσαλονίκη. Στο τέλος της συναυλίας ήρθε ένα μικρό τυφλό παιδί και, όπως είχα μακριά μαλλιά, με έπιασε και είπε: “Α! Είσαι κορίτσι”. Μετά κατάλαβε ότι είχα και μούσι και είπε: “Α! Είσαι αγόρι”. Ηταν μια πολύ όμορφη στιγμή. Στη συνέχεια βρέθηκα στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ στη Θεσσαλονίκη, να είμαι εκεί για μερικές ώρες κάθε μέρα και να καλύπτω τις όποιες “τρύπες” του ζωντανού προγράμματος παίζοντας σόλο φλάουτο. Κάπως έτσι διαμόρφωσα τη συνήθεια, αν το βράδυ μιας μέρας είχα μια συναυλία, το πρωί της ίδιας μέρας να πηγαίνω να παίζω σε κάποιο ίδρυμα, σε κάποιο εργοστάσιο, δηλαδή σε χώρους που δεν γίνονται συνήθως συναυλίες. Με τον τρόπο αυτό έχω κάνει συναυλίες σε απίθανους χώρους και σιγά σιγά οδηγήθηκα στο να μην είναι όλη αυτή η υπόθεση αυστηρά προσωπική, αλλά να δημιουργηθεί ένας όμιλος καλλιτεχνών με τέτοιο προσανατολισμό. Ετσι δημιουργήθηκε η Gradisca».

«Ευτυχία που δεν τη μοιράζεσαι, δεν είναι ευτυχία», συνεχίζει. «Το έχω ζήσει εκατοντάδες φορές, είναι η ζωή μου... Η Gradisca απαιτεί 17, 18 ώρες δουλειά καθημερινά, με υποστήριξη όλης της οικογένειας που στέκεται από πίσω. Εχουμε κάνει πέντε ανθρωπιστικές αποστολές, και για τους Ουκρανούς και με το Πολιτιστικό Κέντρο Παλαιστίνης, που φέραμε παιδιά Παλαιστινίων εδώ στη Γαλλία, κ.ά. Αυτά απαιτούν υποστήριξη από την οικογένεια, μεράκι και πάθος – αλλιώς δεν γίνεται. Εμείς, τις παραμονές των Χριστουγέννων, εδώ και πέντε χρόνια, διοργανώνουμε το “Mr. Noel”, όπου παίρνουμε παιδιά από δύσκολες συνοικίες και μαζί με μουσική, χορωδίες, ορχήστρες κ.λπ. επισκεπτόμαστε χώρους όπως νοσοκομεία και μοιράζουμε δώρα, σε τετρακόσια με πεντακόσια άτομα».

Ωστόσο δεν μιλάμε μόνο για «μικρά δωράκια». Η Gradisca έχει κατορθώσει να χαρίσει μέσα σε μόλις 7 χρόνια 15 πιάνα! Τα πέντε από αυτά, με ουρά. «Οι δωρεές αυτές σε Ιδρύματα, γηροκομεία κ.α. είναι αυτοχρηματοδοτούμενες. Με βοηθάει ότι για πολλά χρόνια έχω εργαστεί ως μουσικός με πολύ μεγάλες εταιρείες, όπως η Airbus, η L’Oréal, αλλά και η EdF που είναι η αντίστοιχη της ΔΕΗ στη Γαλλία. Κάναμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό συναυλιών για τους εργαζόμενους στις εταιρείες αυτές, με διάφορα προγράμματα κλασικής μουσικής και όπερας. Η εμπειρία ήταν εξαιρετική και βοήθησε στο να ενισχυθεί το πνεύμα της Gradisca, που είναι η διάχυση της κουλτούρας και του πολιτισμού προς όλους. Η λέξη gradisca προέρχεται από μια διάλεκτο της Βόρειας Ιταλίας και έχει την έννοια του “δοκιμάστε”, “γευτείτε το”. Βέβαια, υπάρχει και ως όνομα χαρακτήρα στην ταινία “Αμαρκόρντ” του Φελίνι, είναι το όνομα της ιδιοκτήτριας ενός οίκου ανοχής», μας λέει και γελάει.

Ο Ζαν-Πιερ Ντισέρ

«Ο Ζαν-Πιερ είναι τώρα είναι 48 ετών. Από τα 14 του νοσηλεύεται σε ιδρύματα. Οταν πρωτοσυναντηθήκαμε ήταν 41. Είχε χάσει τον πατέρα του μικρός και από τότε ο αυτισμός, η σχιζοφρένεια και η κατάθλιψη εντάθηκαν. Η μητέρα του, ωστόσο, που είναι Γιαπωνέζα, ποτέ δεν δέχτηκε πως αυτό έπαιξε ρόλο στην ψυχοσύνθεση του παιδιού της. Ο Ζαν-Πιερ είχε πάει ως παιδί σε ωδείο, ωστόσο από την εφηβεία του δεν είχε ξαναέρθει σε επαφή με το πιάνο. Σαν βρεθήκαμε, κάθισε δίπλα μου στο πιάνο και έπαιξε ένα απίστευτο ρεπερτόριο, με Ραχμάνινοφ, Μότσαρτ, Μπαχ κ.λπ., χωρίς να πει ούτε μια λέξη. Εμεινα κάγκελο! Αμέσως ξεκίνησε ένας αγώνας να μπορεί να βγαίνει συχνότερα από το Ιδρυμα και να συνεχίσει τις σπουδές του στο Ωδείο. Στον ενάμιση χρόνο ωρίμασε η ιδέα στον ίδιο, στη μητέρα του, αλλά και στους ψυχιάτρους του να φύγει από το ίδρυμα. Πλέον έχει κοινωνικοποιηθεί πολύ περισσότερο, οι παραισθήσεις και οι φωνές που ακούει είναι όλο και λιγότερες, έχει και έναν πλατωνικό έρωτα με τη Σιλβί, μία κοπέλα από το Ιδρυμα, έχει γίνει άλλος άνθρωπος... Πρόκειται για μια ασυνήθιστα εξαιρετική περίπτωση: πριν από λίγους μήνες, πριν από μια συναυλία, έπαιξε κάτι καταπληκτικό, το οποίο δεν είχε ξαναπαίξει. Το ακούω και τον ρωτάω τι είναι. “Είναι οι ‘Ησυχες σπουδές’ του Μέντελσον” μου απαντά. “Πότε τις έκανες πρόβα;” ξαναρωτάω. “Ποτέ. Τις είχα δει σε παρτιτούρα πριν 20 χρόνια” μου λέει... Και το έπαιξε μετά από 20 χρόνια απ’ έξω!

Στην Gradisca έχουμε αναπτύξει ειδικό, εξατομικευμένο πρόγραμμα για κάθε διαφορετική περίπτωση. Εχω, για παράδειγμα, κατασκευάσει φλογέρες και φλάουτα για άτομα με μυοπάθειες και τραχειοτομίες. Στην αρχή κανένας δεν περίμενε ότι θα μπορέσουν να φυσήξουν σε φλάουτο άτομα με υποβοηθούμενη καρδιακή ή πνευμονική ενίσχυση. Κι όμως! Αυτά τα προγράμματα αποδεικνύουν ότι ακόμα κι αν δεν βγάλεις ένα μοναδικό ταλέντο, όπως ο Ζαν-Πιερ, σίγουρα θα κατορθώσεις την ομαλή επανένταξη αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία (καθώς αυτή φταίει πως δεν είναι οργανικό της κομμάτι της και όχι οι ανάπηροι!), να κερδίσουν ένα κίνητρο ζωής, κάνοντας κάτι που τους αρέσει. Να μην είναι κλειδωμένοι σε μια δομή, μόνο με φάρμακα, χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Στη Γαλλία, δαπανώνται γύρω στα 7 δισ. ευρώ σε ινστιτούτα για αυτιστικά παιδιά. Αν ένα μέρος αυτών των χρημάτων δινόταν σε συνοδούς και ανάπτυξη προγραμμάτων, ώστε τα παιδιά να πηγαίνουν σε ωδεία, σε καλλιτεχνικούς χώρους, να ασχολούνται με την Τέχνη, πιστεύω ότι τα αποτελέσματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Φυσικά υπάρχουν ασθενείς που είναι βίαιοι, που χρειάζονται συνεχή υποστήριξη από ψυχιατρική ομάδα, αλλά ο συνδυασμός καλλιτεχνικών, αθλητικών και άλλου είδους διεξόδων μπορεί να προσφέρει απροσδόκητα θετικά αποτελέσματα! Εκτός από τον Ζαν-Πιερ, για παράδειγμα, υπάρχει και η Φανή, με την οποία δουλεύουμε εδώ και 15 χρόνια, ενώ είναι ατροφική και στα τέσσερα άκρα. Παρ’ όλα αυτά είναι μια εξαιρετική ζωγράφος, ζωγραφίζει με το στόμα, έχουμε αναπτύξει ειδικά προγράμματα και με την Airbus και το Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου, που έκανε ειδική έκθεση με τα έργα της! Ή ο Κριστόφ, που είναι 23 κιλά, και μπορεί να κινήσει μόνο τη γλώσσα του. Αλλά μέσω αυτής γράφει βιβλία (κινεί ένα χειριστήριο και γράφει γράμμα γράμμα στον υπολογιστή) και είναι πολύ δημοφιλής!

Αυτό που κάνουμε είναι να παροτρύνουμε αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν αυτό που τους φαίνεται αδύνατο. Ολα αυτά απαιτούν θέληση, δύναμη, χρόνο, γερό στομάχι, χρηματοδότες, επιμονή, εγκαρδίωση, συνεχή υποστήριξη. Στην Ελλάδα δεν με έχουν προσεγγίσει για να γίνει κάτι αντίστοιχο, ωστόσο αυτή είναι η ζωή μας και θα τη μοιραστούμε με όσο περισσότερους ανθρώπους μπορούμε, όπου κι αν ήμαστε».

♦ Και οι δυο τους βρίσκονται στην Ελλάδα και συνεχίζουν τις συναυλίες τους:
27/10 Καλαμάτα, 28/10 Ναύπλιο, 29/10 Ξυλόκαστρο (στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πελοποννήσου)