Το σαξόφωνο και ο ναζισμός

Μιλάμε για έναν από τους πιο επιδραστικούς Ευρωπαίους μουσικούς μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Πέτερ Μπρέτζμαν ήταν τεράστια μουσική μορφής της λεγόμενης free jazz, σαξοφωνίστας που ξεκίνησε ως εικαστικός. Κανένας δεν έγραψε για τον θάνατό του την προηγούμενη εβδομάδα (22 Ιουνίου 2023). Κι ας ήταν αυτός που ήταν, κι ας έκανε αυτά που έκανε...

Αλλά για την Ελλάδα του Πολιτισμού της Μενδώνη, τι έκανε μωρέ ο Μπρέτζμαν; Επαιζε εκεί σαπέρα το σαξοφωνάκι του, έβγαζε τα δισκάκια του, μπορεί να επηρέασε και την παγκόσμια μουσική σκηνή, μπορεί να επέδρασε καθοριστικά στη τζαζ σκηνή της Ευρώπης, μπορεί να γεννήθηκε στη Γερμανία του Χίτλερ το 1941 κι όμως να μην έγινε σαν τα μούτρα των συμπατριωτών του-οπαδών του ναζισμού, αλλά... ε και; Εμείς στην Ελλάδα, πολιτισμό πλέον θεωρούμε τις εργολαβίες και γι’ αυτό βάλαμε και έναν δικηγόρο υφυπουργό Πολιτισμού, ώστε να κάνει και τη γραφειοκρατία (χαρτιά, συμβόλαια ιδιωτικοποιήσεων, κλεισίματος σινεμά κ.λπ.).

Αφήνοντας τα δικά μας στη μακάρια φασιστοποίησή τους και πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο στους αγνούς πατέρες του φασισμού/ναζισμού, ο Μπρέτζμαν γεννήθηκε σε μια Γερμανία τότε που το 90% του πληθυσμού της δεν στήριζε απλώς τον ηγέτη της. Δεν τον λάτρευε απλώς. Τον είχε θεοποιήσει! Ετσι και τύχαινε να σου αγγίξει το χέρι ο Αδόλφος σε κάποια από τις περιβόητες αυτοκινητάδες του ανάμεσα στα πλήθη, τότε άνοιγε άλλος κόσμος για σένα. Και το εννοώ στ’ αλήθεια (βασικά, δεν το λέω εγώ – οι ιστορικοί το λένε). Κατ’ αρχάς δεν ήσουν ποτέ ξανά ο ίδιος. Σε είχε αγγίξει ο θεός! Το χέρι σου δεν το ξανάπλενες για μήνες. Ερχονταν να στο πιάσουν, επειδή το έπιασε ο Χίτλερ. Ησουν πλέον ο... εκλεκτός!

Καμία υπερβολή δεν υπάρχει στα παραπάνω λόγια. Ο Αδόλφος Χίτλερ αρχικά πήρε εδάφη που ανήκαν στην πάλαι ποτέ Αυστροουγγαρία. Μεγάλωσε δηλαδή τη Γερμανία! Αυτό ήταν εξωφρενικά σπουδαίο για τους Γερμανούς, που είχαν υποστεί ταπεινωτική ήττα κατά τον Α’ Π.Π. Μετέπειτα, και μάλιστα πολύ γρήγορα, τους έπεισε ότι δεν είναι οι ηττημένοι της Ευρώπης και του κόσμου, αλλά η λευκή Αρια φυλή, η εκλεκτή της Ιστορίας! Ποιος στεκόταν ανάχωμα στην άνοδό τους; Οι Εβραίοι. Εγκαθιδρύει, λοιπόν, έναν συγκεκριμένο βιοπολιτικό λόγο αλλά και πράξεις μέσα στην καθημερινή ζωή του τόπου – τον οποίο, βέβαια, υποστήριζε ήδη από το 1920. Η διαφορά με το ’20 είναι ότι πλέον ο λόγος αυτός γίνεται κυβερνητική πολιτική!

Μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Ο κύριος που δεν είχε να πάρει τα βασικά από το σουπερμάρκετ, μα σαν του μίλησα, μου απάντησε πως «εκεί μας κατάντησαν αυτοί οι ξένοι, που έρχονται και μέσα σε δύο χρόνια παίρνουν τις συντάξεις μας», ενώ η αλήθεια είναι πως η Ν.Δ. στη συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ «έκοψε» 12 φορές (!) τις συντάξεις και φυσικά κανένας «ξένος» δεν έρχεται και σε δύο χρόνια παίρνει σύνταξη... αυτός ο κύριος, εκεί στο ταμείο του σουπερμάρκετ, πόση διαφορά έχει από τον κάτοικο της Γερμανίας εκείνων των χρόνων; Ακόμα κι αν δεν φτάσουμε στη σύγκριση, καθώς δεν είναι ιστορικά βάσιμη, ωστόσο δεν γίνεται να μην κάνουμε την ερώτηση: έχουν πράγματι τόση μεγάλη διαφορά;

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πάντως, μεγάλωσε ο Πέτερ Μπρέτζμαν, και πολύ γρήγορα (με την πρώτη ευκαιρία που του δόθηκε) πέρασε αμέσως στην αντίπερα όχθη: γνώρισε τους εκπροσώπους του καλλιτεχνικού ρεύματος Φλούξους (Fluxus), το οποίο «γεννήθηκε» στη Γερμανία και ήταν κάπως κοντά στους ανατρεπτικούς ντανταϊστές των αρχών του αιώνα, καθώς σκοπός των εκδηλώσεών του ήταν η κατάργηση της απόστασης μεταξύ του κοινού και των καλλιτεχνών. Πολύ γρήγορα, όμως, ο Πέτερ κατάλαβε πως δεν θέλει να ανήκει σε κανένα «ρεύμα» ειδικά όταν ακόμη κι έτσι πρέπει να συντάσσεται με το τι θέλει ο κάθε γκαλερίστας και να μην μπορεί να δημιουργήσει απολύτως ελεύθερα, όντας όσο πιο ανεξάρτητος γινόταν. Και κάπως έτσι «έμπλεξε» με τη free jazz...

Μπορούν να γίνουν δεκάδες αναλύσεις για την άνοδο, κάθοδο και επάνοδο του ναζισμού. Καμιά τους ωστόσο δεν μπόρεσε να προβλέψει πώς ο ναζισμός στην Ελλάδα, σε αυτή την Ελλάδα, που παρ’ όλους τους γερμανοτσολιάδες και ταγματασφαλίτες κέρδισε τον ναζισμό, θα επανερχόταν και μάλιστα σε εποχή δημοκρατίας, μέσα στη Βουλή, με πολλές, πολλές, πολλές έδρες. Ισως, ίσως λέω, τελικά να είναι πιο απλά τα πράγματα: αν ακούγεται μόνο μία φωνή, σαν αυτή του Βορίδη για παράδειγμα, που θέλει και τις 300 έδρες της Βουλής όπως είπε (άρα να μην έχουμε πια δημοκρατία, αλλά απολυταρχία/μοναρχία)... σαν ακούγεται, λοιπόν, μόνο μία τέτοια φωνή και καμία νότα, κανενός σαξόφωνου κανενός Μπρέτζμαν, τότε όχι. Δεν είναι δύσκολο. Το να κατρακυλήσεις στο μαύρο είναι πανεύκολο. Ενα τσιγάρο δρόμος.