Η παράσταση που αφουγκράζεται το βάσανο μιας ιδιοφυΐας

Εμπνευσμένη από τον κορυφαίο ποιητή του κινηματογράφου είναι η «παράσταση ήχου» «Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές» που ανέθεσε η Εθνική Λυρική Σκηνή στη συνθέτρια Δήμητρα Τρυπάνη και θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ για τρεις παραστάσεις, 25, 27 και 28 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για μια ιδιότυπη σύγχρονη «Εξόδιο Λειτουργία» αφιερωμένη στον δημιουργό που απέδωσε τις σκέψεις και τα αισθήματά του με εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς και διανοητικού σφρίγους.

Συμμετέχουν δεκαοκτώ διακεκριμένοι ηθοποιοί, χορευτές και μουσικοί (Σαβίνα Γιαννάτου, Φάνης Ζαχόπουλος, Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Γιώργος Κασαβέτης, Δήμητρα Κοκκινοπούλου, Νάντια Κοντογεώργη, Χαρά Κότσαλη, Χριστίνα Μαξούρη, Ηρώ Μπέζου, Φώτης Σιώτας, Αλέξανδρος Ψυχράμης, κ.ά.) οι οποίοι ερμηνεύουν επί σκηνής ισάριθμες εκδοχές του Αντρέι, πρόσωπα υπαρκτά ή φανταστικά, κομβικούς χαρακτήρες από τις επτά ταινίες του και αρθρώνουν τον ποιητικό, κινηματογραφικό και μουσικό λόγο είτε ως μονάδες είτε ως ενιαίο «χορικό» σύνολο. To ποιητικό κείμενο υπογράφει ο Παντελής Μπουκάλας.

«Η αρχική ιδέα αφορούσε έναν αρχαιοελληνικό μύθο που διασταυρωνόταν με ένα νεοελληνικό παραμύθι», λέει η Δήμητρα Τρυπάνη για το πώς ξεκίνησαν όλα. «Επειτα όμως άρχισε η επιδρομή του κορονοϊού. Μέσα στην πρώτη καραντίνα της πανδημίας είδα ξανά τη “Θυσία” και σκέφτηκα αστραπιαία ότι δεν γίνεται να μιλήσει κανείς για τίποτα άλλο εν μέσω μιας αναπάντεχης καταστροφής. Η ταινία, βλέπετε, είναι η θυσία ενός ανθρώπου προκειμένου να σωθούν πρωτίστως το παιδί του και η οικογένειά του, αλλά και η ίδια η ανθρωπότητα, ο ανθρώπινος πολιτισμός. Η αλλαγή έγινε μέσα σε ένα απόγευμα. Κι ενώ η ιδέα ξεπήδησε αρχικά από τη ‘‘Θυσία”, αγκάλιασε εντέλει ολόκληρο το έργο του Ταρκόφσκι και όλες τις θεματικές των ταινιών του».

● Ποιο χαρακτηριστικό του Ταρκόφσκι σάς γοητεύει περισσότερο;

Αυτό που με έφερε πρωτίστως κοντά στον συγκεκριμένο δημιουργό ήταν ο τρόπος με τον οποίο μου ανοίχτηκε αβίαστα βλέποντας τις ταινίες του ένα θαυμαστό σύμπαν που απαντούσε σε δικά μου θεμελιώδη ερωτήματα – ερωτήματα με τα οποία ακόμα αναμετριέμαι. Η παράστασή μας είναι ένα ρέκβιεμ για τον Αντρέι Ταρκόφσκι αλλά, πέραν αυτού, και ένα ρέκβιεμ για τον οποιονδήποτε δημιουργό που μέσα στην αντάρα της ψυχής του αναζητά απεγνωσμένα μια σιωπή, μια εσωτερική ηρεμία. Δεν νομίζω να υπάρχει δημιουργός στην τέχνη που να μη μάχεται μέσα του –πολλές φορές βασανιστικά– με δυνάμεις αντικρουόμενες και να μη νιώθει κατά καιρούς την ανάγκη μιας εσωτερικής ηρεμίας. Τα έργα για τους δημιουργούς τους είναι πρωτίστως προσπάθειες αυτοθεραπείας. Για μένα όμως αυτό το τόσο αλογόκριτο «ξεγύμνωμα» της ζωής και της ψυχής του Ταρκόφσκι στις ταινίες του αποτέλεσε μια συγκλονιστική αποκάλυψη που με επηρέασε καθοριστικά.

● Πότε συνέβη αυτό; Ποια ήταν η πρώτη ταινία στην οποία αναγνωρίσατε το μεγαλείο του;

Το 2004, ενώ ήμουν εκτός Ελλάδας, με έπεισε μια φίλη να δούμε για πρώτη φορά το «Σολάρις». Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τότε απέφευγα να δω ταινίες του, θεωρώντας –κι εγώ όπως πολλοί άλλοι– ότι θα κουραστώ από τα πολύ αργά πλάνα και τις σιωπές του, χαρακτηριστικά για τα οποία είναι άλλωστε τόσο φημισμένος όσο και διαβόητος. Με το που ξεκίνησε η ταινία υπέστην ένα τεράστιο, απόλυτα δημιουργικό καλλιτεχνικό και υπαρξιακό σοκ. Συναντήθηκα με έναν μεγαλειώδη δημιουργό που είχε το χάρισμα να μετατρέπει σε ποιητική εικόνα και ήχο όλα τα βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα που με απασχολούσαν, με έναν τρόπο απολύτως θεραπευτικό. Αμέσως μετά και μέσα σε λίγες μέρες είδα όλες τις ταινίες του. Από τότε τις βλέπω ξανά και ξανά κι η θεραπευτική τους δύναμη παραμένει το ίδιο ισχυρή.

● Τι θέλατε με αυτή την παράσταση να πείτε στον κόσμο που δεν γνωρίζει τον Ταρκόφσκι και τι σε εκείνους που τον αγαπούν βαθιά;

Η παράσταση απευθύνεται στον καθένα που μέσα στον «θόρυβο» που αντιμετωπίζει έξω του και μέσα του, ψάχνει απεγνωσμένα να βρει μια έστω ελάχιστη εσωτερική σιωπή, μια ηρεμία ψυχής. Δεν θέλω, λοιπόν, να πω κάτι συγκεκριμένο ούτε στους μεν ούτε στους δε. Θέλω να μοιραστούμε αυτήν την ιδιότυπη Λειτουργία. Οπως λέει άλλωστε και ο ίδιος ο Ταρκόφσκι, «ο καλλιτέχνης δεν χρειάζεται να απαντήσει για τα νοήματα στο έργο του. Δεν σκέφτομαι σε τέτοιο βάθος για τις ταινίες μου – δεν ξέρω τι μπορεί να αναπαριστούν τα σύμβολά τους. Αυτό που έχει σημασία για μένα είναι ότι προκαλούν συναισθήματα, ό,τι συναισθήματα προτιμάτε με βάση την εσώτερή σας απόκριση. Αν ψάχνετε για ένα νόημα (στο έργο), θα χάσετε όλα όσα συμβαίνουν».

● Αλήθεια ποιος είναι ο στόχος μιας «παράστασης ήχου» όπως αποκαλείτε τον «Αντρέι»;

Είναι η πλήρης κατάργηση των «ραφών» ανάμεσα στο κείμενο και τη μουσική, η οποία επιτυγχάνεται με την αυστηρή ενορχηστρωτική ενσωμάτωση του κειμένου στη μουσική παρτιτούρα αλλά και την εμμονική χρήση ασύμμετρων ρυθμών και πολυρυθμικών φορμών τόσο στη μουσική όσο και στα κείμενα.

📌 «Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές»

Εθνική Λυρική Σκηνή, αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. 25, 27, 28 Σεπτεμβρίου. Ωρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή: 18.30). Τιμές εισιτηρίων: από €8 έως €50. Περιορισμένης ορατότητας: €5. Τηλ. ταμείων: 213 0885700