Ο πρώτος πρόεδρος της σύγχρονης, ενωμένης Αργεντινής ήταν Ελληνας

Παιδί πολύτεκνης οικογένειας μεταναστών, με ελληνική καταγωγή, ήταν ο πρώτος πρόεδρος της σύγχρονης, ενωμένης Αργεντινής!

Το όνομά του ήταν Βαρθολομαίος Μίτρε - Μαρτίνεζ, μια πολύπλευρη προσωπικότητα που πρωτοστάτησε στη συγκρότηση του εθνικού κράτους της Αργεντινής και κατά τη διακυβέρνησή του (1862- 1868) έβαλε τα θεμέλια για τη θεσμική οργάνωσή του, παίρνοντας, ταυτόχρονα, μέτρα οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικού εκσυγχρονισμού.

Εκτός, όμως, από πολιτικός, ο Βαρθολομαίος, το πρωτότοκο από τα τέσσερα παιδιά του Αμβρόσιου Μίτρε (Abrosio Estanislao de la Concepción Mitre y Campos, το πλήρες όνομά του) και της ισπανο-ιρλανδικής καταγωγής Ζοζεφίνας Μαρτίνεζ (Josefa Martínez Whetherton), διακρίθηκε ως στρατιωτικός, διπλωμάτης, νομοθέτης, ιστορικός, δημοσιογράφος, λογοτέχνης και μεταφραστής.

Η καταγωγή του απασχόλησε πολλούς μελετητές. Ομως, καθώς γιορτάζεται στην Αργεντινή -μέχρι τον προσεχή Ιούλιο- το Ετος Μίτρε, που ξεκίνησε στις 26 Ιουνίου 2021, με τη συμπλήρωση 200 χρόνων από τη γέννησή του (γέννηση 26 Ιουνίου 1821, στο Μπουένος Αϊρες/ θάνατος: 19 Ιανουαρίου 1906), έχει πλέον τεκμηριωθεί ότι η ιστορία της οικογένειάς του, από την πλευρά του πατέρα του, ξεκινάει από τον ελληνικό χώρο, πιθανόν κάπου στην Ηπειρο.

Λέγεται, δε, ότι και ο ίδιος παρότι δεν είχε επισκεφτεί ποτέ την Ελλάδα, διατηρούσε την οικογενειακή παράδοση και μιλούσε άπταιστα ελληνικά! ^[1]

Ο παλαιότερος γνωστός και επιβεβαιωμένα πρόγονος του Βαρθολομαίου ήταν ο Δημήτριος Βεντούρα Μητρόπουλος, του οποίου το επώνυμο στα ισπανικά παραφράστηκε σε «Μίτρε». ^[2]

Ο «ισπανοποιημένος», λοιπόν, Δημήτριος Βεντούρα Μίτρε ή Μητρόπουλος (Ventura Demetrio Mitre) γεννήθηκε, όπως προκύπτει από διάφορα αρχεία, το 1662, στον ευρωπαϊκό χώρο, πιθανόν στη Βενετία ή σε κάποια ελληνική περιοχή, που αποτελούσε κτήση των Ενετών.

Αυτό συνάγεται από πιστοποιητικά των δύο γάμων που τέλεσε στο Μπουένος Αϊρες, στα οποία αναφέρεται ως τόπος γέννησης «Benencia». Ομως, επειδή θεωρείται μάλλον απίθανο να εννοείται το ομώνυμο ακατοίκητο μικρό νησί, στον Ατλαντικό ωκεανό, κοντά στην ισπανική Λα Κορούνια, οι μελετητές καταλήγουν ότι πρόκειται για τη Βενετία.

Σε αυτό συνηγορούν και ορισμένες οικογενειακές σημειώσεις σχετικές με τον Δημήτριο Βεντούρα, που έχουν εντοπίσει οι μελετητές στην Αργεντινή και τον αναφέρουν ως «Buenaventura de Mitre, Ελληνας, γεννημένος στη Βενετία, γιος του Francisco de Mitre και της Marina Natary». ^[3]

Μια ανεπιβεβαίωτη εκδοχή θέλει οι γονείς ή οι παππούδες του Δημήτριου Βεντούρα Μητρόπουλου να κατοικούσαν στη Χιμάρα της βορείου Ηπείρου ή άλλου μέρους της Ηπείρου και ν’ αναγκάστηκαν να φύγουν με προορισμό κάποια πόλη της ιταλικής χερσονήσου, με πιθανότερη τη Βενετία.

Αυτό πιθανόν να έγινε μετά την αποτυχημένη εξέγερση του 1596 κατά των Οθωμανών (Επανάστασης της Χιμάρας), η οποία ενισχύθηκε από τους τότε Ισπανούς κυρίαρχους της ιταλικής Νάπολης, ίσως σε αντιπερισπασμό για τις επιθέσεις του οθωμανικού στόλου στη Σικελία.

Αλλωστε, είναι γνωστό ότι, μετά την καταστολή της, πολλοί από τους εξεγερμένους κατοίκους της Ηπείρου για να γλιτώσουν από τα αντίποινα των Οθωμανών κατέφυγαν στη Νάπολη και σε άλλες πόλεις-κράτη της ιταλικής χερσονήσου.

Οπως και να έχει, ο Δημήτριος Βεντούρα Μητρόπουλος ή Μίτρε φαίνεται ότι μετά την ενηλικίωσή του πηγαίνει στην Ισπανία ή στην ισπανοκρατούμενη Νάπολη και αναζητάει την τύχη του στον ισπανικό στρατό, που επιδιώκει να επιβάλει την κυριαρχία του στις αποικίες της νοτίου Αμερικής.

Ετσι, εντάσσεται στις στρατιωτικές δυνάμεις του δον Φρανσίσκο Ρετάνα και σε ηλικία 28 χρόνων (το 1690) φθάνει στο Ρίο ντε λα Πλάτα της Αργεντινής, για να εγκατασταθεί, τελικά, στο Μπουένος Αϊρες ως στρατιώτης της φρουράς της πόλης.

Εκεί θα κάνει δύο γάμους, που τελέστηκαν στον καθεδρικό ναό του Μπουένος Αϊρες. Ο πρώτος γάμος έγινε, στις 11 Ιουλίου 1693, με την Ιζαμπέλ Γκονζάλεζ. Μετά τον θάνατό της έκανε, την 1η Απριλίου 1698, τον δεύτερο γάμο του με την Καταλίνα Ρουίζ.

Σε έγγραφο του δεύτερου γάμου υπάρχει σημείωση, πιθανόν από τον ιερέα του ναού, στην οποία αναφέρεται ότι «το όνομα Δημήτριος ήταν ενός γιου του Αντίγονου, του βασιλιά της Μακεδονίας» [Ο Αντίγονος Α΄ Κύκλωψ ή Μονόφθαλμος (382-301 π.Χ.) ήταν Μακεδόνας ευγενής, στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ιδρυσε τη Δυναστεία των Αντιγονιδών αφού ανακηρύχθηκε βασιλιάς το 306 π.Χ.].

Επίσης, στο πιστοποιητικό βάπτισης μιας από τις εγγονές του, της Μαρτίνα Αντωνία ντε Τόρρες Μίτρε, που εκδόθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1722, αναφέρεται ότι το επώνυμο Μίτρε είναι από τον Ελληνα Βεντούρα Δημήτριο.

Ετσι, αποκαθίσταται η τάξη καθώς στα δύο πιστοποιητικά των γάμων του δεν αναφερόταν το επώνυμο Μίτρε, γεγονός που πρόσκαιρα δημιούργησε σύγχυση.

Ωστόσο, το θέμα της ελληνικότητας της καταγωγής της οικογένειας του Βαρθολομαίου έκλεισε οριστικά με την αποκάλυψη από τον ερευνητή Hernán Lux Wurn μιας κατάθεσης του ίδιου του Βεντούρα Μητρόπουλου ενώπιον συμβολαιογράφου, στις 19 Οκτωβρίου 1712, στην οποία ανέφερε ότι είναι γεννημένος Ελληνας «ηλικίας πάνω κάτω 50 ετών» και δήλωνε ότι «δεν υπογράφω {διότι} δεν γνωρίζω». ^[4]

Από τους δύο γάμους του, ο πρόγονος του Βαρθολομαίου Μίτρε απέκτησε συνολικά 8 παιδιά.

Το δεύτερο παιδί από τον δεύτερο γάμο του Δημήτριου Βεντούρα Μητρόπουλου, ο Χοσέ Φρανσίσκο Χαβιέ ντε Μίτρε (José Francisco Javier de Mitre y Ruiz de Ocaña, το πλήρες όνομά του), που ήταν ο προπάππους του Βαρθολομαίου, είχε παντρευτεί μια κοπέλα με καταγωγή από τα Κανάρια νησιά, αλλά η κατάληξή τους ήταν τραγική. Σε μια έκρηξη ζήλιας ο Χοσέ Φρανσίσκο σκότωσε τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε, αφήνοντας στον δρόμο επτά ανήλικα παιδιά.

Η διαδρομή μέχρι το προεδρικό αξίωμα

Εξετάζοντας το γενεαλογικό δένδρο του Βαρθολομαίου Μίτρε διαπιστώνουμε ότι οι πρόγονοί του και μετά τον Δημήτριο Βεντούρα Μίτρε είχαν ισχυρή παρουσία στη στρατιωτική και πολιτική ζωή των πόλεων τους, με τον πατέρα του Αμβρόσιο να διακρίνεται στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας της Αργεντινής (1810- 1816).

Ωστόσο, ο νεαρός Βαρθολομαίος από πολύ νωρίς έδειξε την κλίση του και στα γράμματα αν και ο πατέρας του, όπως λέγεται, τον προόριζε για αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες.

Γι’ αυτό και το 1829 έστειλε τον 8χρονο -τότε- Βαρθολομαίο στο αγρόκτημα του φίλου της οικογένειας Γερβάσιο Ρόχας, αδελφού του Αργεντινού δικτάτορα Χουάν Μανουέλ ντε Ρόχας (Juan Manuel de Rosas), προκειμένου να εκπαιδευτεί σ’ αυτές τις εργασίες.

Ομως, πολύ σύντομα, ο Ρόχας τον έστειλε πίσω, στο Μπουένος Αϊρες, με τα εξής σχόλια: «Πείτε στον ντον Αμβρόσιο ότι αυτός ο νεαρός δε χρησιμεύει ούτε πρόκειται να χρησιμεύσει σε τίποτε, καθώς όταν βλέπει μια σκιά, ξεκαβαλικεύει και στρώνεται στο διάβασμα».

Δύο χρόνια αργότερα, το 1831, επιβεβαιώνεται η κλίση του μικρού Βαρθολομαίου στα γράμματα, καθώς γράφει τα πρώτα ποιήματά του, τα οποία και δημοσιεύονται σε μία εφημερίδα του Μοντεβιδέο, όπου είχε μετακομίσει η οικογένειά του.

Εκεί, ο Βαρθολομαίος εισήχθη, το 1836, στη στρατιωτική ακαδημία, απ’ όπου αποφοίτησε τρία χρόνια αργότερα, σε ηλικία 18 χρόνων, με το βαθμό του ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού, ενώ παράλληλα ενεπλάκη με την πολιτική, ως μέλος του Εγχρωμου Κόμματος.

Με την αποφοίτησή του εντάχθηκε στον στρατό της Ουρουγουάης, που ετοιμαζόταν να αντιμετωπίσει στον ποταμό Ροζάριο τον στρατό του αργεντινού κυβερνήτη δύο επαρχιών, Echagüe.

Την παραμονή της μάχης, ο Βαρθολομαίος λαμβάνει ένα γράμμα από τον πατέρα του, Αμβρόσιο, που τον ενθαρρύνει με σπαρτιάτικο τρόπο:

«Ελπίζω να ξέρεις πώς να εκπληρώσεις το καθήκον σου. Αν πεθάνεις, θα έχεις εκπληρώσει την αποστολή σου, αλλά φρόντισε να μη συμβεί αυτό. Εάν σε χάσω (κάτι που μπορεί να συμβεί και για το οποίο είμαι προετοιμασμένος), η τιμητική ανάμνηση που ελπίζω να μου αφήσεις θα παρηγορήσει την υπόλοιπη θλιβερή μου ζωή. Ετσι, αγαπητέ μου γιε, είσαι η ελπίδα μου».

Την άλλη μέρα ο νεαρός Βαρθολομαίος παίρνει το βάπτισμα του πυρός και όχι μόνο επιζεί, αλλά το 1840 προάγεται σε λοχαγό και λίγο μετά, τον Ιανουάριο του 1841, παντρεύεται στο Μοντεβιδέο τη Μαρία Λουίζα ντε Βέντια, κόρη του στρατηγού Νίκολας ντε Βέντια, με την οποία θα αποκτήσουν δύο κόρες και τέσσερις γιους.

Ενα χρόνο αργότερα, ως φιλελεύθερος πια, επιστρέφει στην Αργεντινή, τάσσεται εναντίον του δικτάτορα Ρόχας και παίρνει μέρος στην ανεπιτυχή επανάσταση για την ανατροπή του.

Μετά την καταστολή του κινήματος, ο Μίτρε βρέθηκε, το 1846, εξόριστος στην Ουρουγουάη. Αργότερα, θα ζήσει διαδοχικά στη Βολιβία, το Περού και τη Χιλή για να επιστρέψει το 1851 στην Αργεντινή και να πετύχει, ένα χρόνο αργότερα, την ανατροπή του Ρόχας.

Μετά την ανατροπή του δικτάτορα οι 13 επαρχίες της σημερινής Αργεντινής συνενώνονται υπό τον Χοσέ ντε Ουρκουίζα (Urquiza),

Η μοναδική που αρνείται να ενταχθεί στη Συνομοσπονδία είναι αυτή του Μπουένος Αϊρες, στην οποία εκλέγεται το 1860 κυβερνήτης ο Μίτρε υποσχόμενος την ολοκλήρωση της διαδικασίας ενοποίησης του κράτους.

Πραγματικά, το 1861 ο Βαρθολομαίος Μίτρε μετά από μια μεγάλη μάχη στο Παβόν νικάει τον Ουρκουίζα και η ένωση γίνεται πραγματικότητα.

Το 1862 προκηρύχθηκαν εκλογές και στις 14 επαρχίες της χώρας και ο Μίτρε εξελέγη πρώτος Πρόεδρος Δημοκρατίας της ενωμένης Αργεντινής. Η εθνική πολιτική ενότητα ήταν γεγονός και άρχιζε μια περίοδος εσωτερικής προόδου και μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς.

Η θητεία του Μίτρε είχε και επικριτές, με τους περισσότερους να θεωρούν ως το πιο μελανό σημείο της την εμπλοκή της Αργεντινής στον πιο αιματηρό πόλεμο στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής, στον πόλεμο της Παραγουάης ή στον λεγόμενο Πόλεμο της Τριπλής Συμμαχίας.

Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια «Μπριτάνικα» ^[5] ο πόλεμος, που ξεκίνησε το 1865 και ολοκληρώθηκε το 1870, έγινε μεταξύ της Παραγουάης και των συμμάχων χωρών της Αργεντινής, της Βραζιλίας και της Ουρουγουάης.

Αφορμή στάθηκε η προσπάθεια της Βραζιλίας για την ανατροπή του δικτάτορα Λόπεζ της Παραγουάης και η επίθεση του τελευταίου εναντίον της.

Μετά την έναρξή του, ο Βαρθολομαίος Μίτρε έβαλε και την Αργεντινή στον πόλεμο παίρνοντας πρωτοβουλία για τη συγκρότηση της τριπλής συμμαχίας. Ομως, καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν, πολλοί Αργεντινοί και άλλοι είδαν τη σύγκρουση ως ένα κατακτητικό πόλεμο του Μίτρε, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1868 αντικαταστάθηκε στη θέση του αρχιστράτηγου των συμμαχικών δυνάμεων από τον Βραζιλιάνο μαρκήσιο de Caxias.

Για την ιστορία, να πούμε ότι με το τέλος του πολέμου η Παραγουάη είχε αποδεκατιστεί. Εχασε εδάφη από τη Βραζιλία και την Αργεντινή, ενώ ο προπολεμικός πληθυσμός των περίπου 525.000 κατοίκων είχε μειωθεί το 1871 σε περίπου 221.000, από τους οποίους μόνο περίπου 28.000 ήταν άνδρες.

Μετά το τέλος της προεδρικής θητείας του ο Μίτρε ίδρυσε την εφημερίδα La Nación, η οποία εξακολουθεί μέχρι σήμερα να είναι μία από τις κορυφαίες εφημερίδες της Νότιας Αμερικής. Ακόμα, έγραψε ποίηση και μυθοπλασία και μετέφρασε στα ισπανικά τη Θεία Κωμωδία του Δάντη.

Τέλος, οι μελετητές αναφέρουν ένα αξιοσημείωτο, σημειολογικά, γεγονός: ίσως ένα από τα τελευταία βιβλία που έλαβε ο στρατηγός Μίτρε όσο ζούσε ήταν «Ο Παρθενώνας», ένα έργο που ο συγγραφέας του, Federico Carullo, του έστειλε ως δώρο στις 5-8-1905, όπως προκύπτει από τη βιβλιοθήκη του Μουσείου Mitre, στο Μπουένος Αϊρες. ^[6]

Ο Βαρθολομαίος Μίτρε πέθανε, σε ηλικία 85 ετών, στις 19 Ιανουαρίου 1906 στο σπίτι του. Τεράστιο πλήθος συνόδευσε τη σορό του μέχρι το κοιμητήριο Ρεκολέτα (Recoleta), όπου βρίσκεται ακόμη ο τάφος του, μεταξύ των τάφων πολλών προσωπικοτήτων της χώρας, όπως της Εύα Περόν, προέδρων της χώρας, κατόχων του βραβείου Νόμπελ κ.ά.

Πηγές:

[1] Guillermo MacLoughlin Bréard, «Ρίζες Ελληνικές, Ισπανικές και Ιρλανδικές του Βαρθολομαίου Μίτρε», https://www.genealogiafamiliar.net/getperson.php?personID=I88149&tree=B VCZ, τελευταία προσπέλαση 4.1.2022

[2] Μαρία Δημητρίου, «Βαρθολομαίος Μίτρε. Ο ελληνικής καταγωγής ιδρυτής της Αργεντινής Δημοκρατίας», τελευταία προσπέλαση 4.1.2022

[3] Lux Wurn Hernán, «Η καταγωγή του Mitre και μερικές γενεαλογικές σημειώσεις για τους κατοίκους της επαρχίας του Μπουένος Αϊρες (στο πρωτότυπο αναφέρεται porteños, που σημαίνει κάτοικοι του λιμανιού)», στο Δελτίο του Κέντρου Γενεαλογικών Μελετών του Μπουένος Αϊρες, νούμερο 4, 1990, σελ. 83 - 93).

[4] Lux Wurn Hernán, ό.π., σελ. 85

[5] https://www.britannica.com/event/War-of-the-Triple-Alliance, τελευταία προσπέλαση 5.1.2022

[6] Guillermo MacLoughlin Bréard, ό.π.

• Βικιπαίδεια https://en.wikipedia.org/wiki/Bartolom%C3%A9_Mitre, τελευταία προσπέλαση 5.1.2022

• https://gw.geneanet.org, https://www.geni.com, https://www.genealogiafamiliar.net