Ιστορίες και πρόσωπα φτιαγμένα από χαρτί

Η εικαστική δημιουργία είναι ένα ισχυρό μέσο επικοινωνίας. Σίγουρα είναι μια γλώσσα τις περισσότερες φορές πέρα από τα λόγια. Τα έργα και οι δημιουργοί τους κατά προέκταση αφηγούνται ιστορίες, ψυχογραφούν ανθρώπους, αποτυπώνουν παραστατικά γεγονότα και ζωές.

Κάθε έργο έρχεται να μεταφράσει την ίδια τη ζωή και επιτρέπει στην «πραγματικότητα» του δημιουργού να αποτυπωθεί στους καμβάδες του.

Πόζες, εκφράσεις, σύνθεση, σκιές, υλικά και τεχνοτροπίες αποτυπώνουν την ψυχή και τη διάθεση του καλλιτέχνη, για να μας φέρει πιο κοντά στην αίσθηση και στο συναίσθημα που τυλίγει και διαπνέει το περιβάλλον του.

Εμείς οι θεατές προσπαθούμε να συνθέσουμε την «πραγματικότητα» του δημιουργού, να βρούμε το «σενάριο» και να επικοινωνήσουμε μαζί του πέρα από λόγια, μόνο με το άγγιγμα της ψυχής και του αισθήματος, ώστε να αποκτήσει νόημα η δημιουργία του, η ερμηνεία του καλλιτεχνήματος και κατ’ επέκταση να μας «αφηγηθεί» την πολύτιμη ιστορία του.

Αυτό ακριβώς κάνουν οι όμορφοι πίνακες και οι φιγούρες που προβάλλονται στις δημιουργίες τής εκπληκτικής Αφροαμερικανίδας Ekua Holmes (1955).

Γεννήθηκε, κατοικεί και εργάζεται στη γειτονιά του Roxbury της Βοστόνης, στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ στην πολιτεία της Μασαχουσέτης. Είναι καλλιτέχνις και ακτιβίστρια της κοινότητας και με το σύνολο της δουλειά της εξερευνά τα θέματα της παιδικής ηλικίας και των οικογενειακών δεσμών, εικόνες νοσταλγίας, μνήμης, ανεκτικότητας και παραστατικά αφηγείται εμπειρίες ζωής.

Το Roxbury, η γειτονιά της, θεωρείται η καρδιά του μαύρου πολιτισμού στην ιστορία της διάσημης πόλης. Ηταν μια από τις πρώτες κοινότητες που ιδρύθηκαν στην αποικία του κόλπου της Μασαχουσέτης το 1630 και έγινε πόλη το 1846 πριν προσαρτηθεί στη Βοστόνη στις 5 Ιανουαρίου 1868.

Σήμερα το Roxbury είναι μια ποικιλόμορφη κοινότητα που περιλαμβάνει οικογένειες Αφροαμερικανών, ισπανόφωνων και Ασιατών. Με συνολικό πληθυσμό γύρω στις 60.000, οι μαύροι και Αφροαμερικανοί κάτοικοί του υπολογίζεται πως αποτελούν το 60% του συνόλου, σε αντίθεση με τους λευκούς Αμερικανούς που βρίσκονται μόλις στο 8%, ενώ οι υπόλοιποι είναι Ασιάτες και Λατίνοι.

Εδώ λοιπόν, σε αυτή τη γειτονιά, υπάρχει το Παιδικό Μουσείο της Βοστόνης που ιδρύθηκε το 1913 από το Γραφείο Δασκάλων των Επιστημών (Science Teachers’ Bureau), καθιστώντας το ένα από τα μεγαλύτερα παιδικά μουσεία στον κόσμο. Δημιουργήθηκε με σκοπό να ενσταλάξει στη νεολαία της πόλης τον ενθουσιασμό για την επιστήμη και τις τέχνες.

Επίσης υπάρχει η Hamill Gallery of African Art που στεγάζεται σε ένα εργοστάσιο ταπετσαρίας του 19ου αιώνα, σε μια έκταση 1.500 τετραγωνικών μέτρων, που λειτουργεί από τη δεκαετία του 1970. Περιλαμβάνει περισσότερα από 40.000 εκθέματα και μάσκες από την Γκάνα, το Μάλι και τη Νιγηρία με την προσδοκία να εκπαιδευτεί το κοινό σχετικά με τον φυλετισμό και τη σημασία της αυθεντικής τέχνης. Πολλά από αυτά τα αντικείμενα διατηρούν και μεταφέρουν πεποιθήσεις και αξίες για τη μαύρη κοινότητα της Αμερικής.

Σε έναν τέτοιο τόπο με έντονο το αφροαμερικανικό στοιχείο και την παραδοσιακή κουλτούρα της μαύρης φυλής, η Holmes πρωτοπορεί με το έργο της που βασίζεται σε κολάζ. Θέματά φτιαγμένα από κομμένα και σκισμένα χαρτιά που τα επιχρωματίζει, ερευνούν τις οικογενειακές ιστορίες, τη δυναμική των σχέσεων, τις παιδικές εντυπώσεις και αναμνήσεις, τη δύναμη της ελπίδας, της πίστης και της αυτοδιάθεσης.

Υπενθυμίζοντάς μας ένα απόσπασμα του Αφροαμερικανού καλλιτέχνη, συγγραφέα και στιχουργού Romare Bearden (1911-1988), «Δεν χρειάζεται να ψάξω για “συμβάντα”, το παράλογο ή το σουρεαλιστικό, γιατί έχω δει πράγματα που ούτε ο Νταλί, ο Μπέκετ, ο Ιονέσκο ούτε κανένας από τους άλλους πιθανά θα μπορούσε να σκεφτεί. Και για να δω αυτά τα πράγματα δεν χρειαζόταν να κάνω περισσότερα πράγματα από το να κοιτάξω έξω από το παράθυρο του στούντιό μου», η Holmes πραγματικά το κάνει πράξη καθώς για τα θέματα των κολάζ της έψαξε μόνο έξω από το παράθυρό της.

Αναπολώντας την παιδική ηλικία της στο Roxbury με θαυμασμό και τέρψη, θεωρεί τον εαυτό της μέρος μιας μακράς σειράς δημιουργών εικόνας της γειτονιάς της. Σε αυτό ακριβώς το πνεύμα που τη διαπνέει, υποστηρίζει όσους έχουν μια κλίση στις τέχνες, καθώς κρατά «αναμμένη» τη δική της πρακτική και τους στόχους της στο «ζωντανό» και πάντα γεμάτο από παρουσίες στούντιό της.

Εχει δημιουργήσει και διευθύνει εργαστήρια, είναι επισκέπτρια καλλιτέχνιδα και λέκτορας σε οργανισμούς, σχολεία και πανεπιστήμια και έχει προβάλει καλλιτέχνες που προσφέρουν στη μαύρη κοινότητα σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα σε όλη τη Νέα Αγγλία.

Σε μια αξιόλογη δημόσια καλλιτεχνική πρωτοβουλία έλαβε υποτροφία Now + There Public Art Accelerator και ξεκίνησε το The Roxbury Sunflower Project (#RoxburySunflowerProject), που τώρα βρίσκεται στον τέταρτο χρόνο του. Εργάστηκε για τη φύτευση 10.000 ηλιόσπορων στο πατρικό της.

«Είναι πραγματικά το πιο ανθρώπινο λουλούδι», ανέφερε σε συνέντευξή της στην «The Boston Globe», ευρισκόμενη ανάμεσα σε τραπέζια γεμάτα με κομμάτια χαρτιού, με χρώματα, μπογιές και μελάνι. Και συνεχίζει: «Γνωρίζατε ότι, εάν υπάρχει ένα χωράφι με ηλίανθους και έρθει κάποιος και φυτέψει άλλα 20, τα φυτά θα προσαρμοστούν έτσι ώστε κάθε ηλίανθος να παίρνει αυτό που χρειάζεται; Οταν το έμαθα αυτό, είδα σε αυτά τα φυτά και άνθη μια αναπαράσταση του εαυτού μου και της κοινότητάς μου».

Για το έργο της στην εικονογράφηση παιδικής λογοτεχνίας, η Holmes είναι αποδέκτης πολλών βραβείων, μάλιστα το 2018 κέρδισε το πολυπόθητο βραβείο Coretta Scott King για την εικονογράφησή της στο βιβλίο «Out of Wonder: Poems Celebrating Poets». Το 2019 κέρδισε ξανά το βραβείο Coretta Scott King για τις εικονογραφήσεις της στο «The Stuff of Stars», σε «σενάριο» της Marion Dane Bauer.

Η Holmes υπηρετεί επίσης ως επίτροπος και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Τέχνης της Βοστόνης, με σκοπό να επιβλέπει την τοποθέτηση και τη συντήρηση δημόσιων έργων τέχνης εντός και εντός των ακινήτων της πόλης. Αυτή τη στιγμή είναι επίσης associate director στο Center for Art and Community Partnerships στο MassArt (Massachusetts College of Art and Design), όπου διαχειρίζεται και συντονίζει το «sparc!». Δηλαδή, το ArtMobile, ένα όχημα που εμπνέει την τέχνη, που μεταμορφώνει την τέχνη, το οποίο έχει μετασκευαστεί για να συμβάλει στον κοινοτικό, πολυεπιστημονικό προγραμματισμό τεχνών, συνδέοντας την κοινότητα του πανεπιστημίου με τη γύρω γειτονιά, φέρνοντας την τέχνη στην περιοχή της Βοστόνης μέσω συνεργασιών. Ας μην ξεχνάμε πως η Holmes έλαβε το πτυχίο της στη φωτογραφία από τη MassArt το 1977.

Το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης (MFA) είναι πρωτοποριακό και φημισμένο στον κόσμο της τέχνης, που έχει να επιδείξει διάσημα εκθέματα που περιλαμβάνουν από μούμιες μέχρι Μονέ, από Ρέμπραντ μέχρι Γουόρχολ και από Κάλο μέχρι Μπέκμαν. Από το καλοκαίρι τιμά με μια έκθεση τον προσανατολισμό και το έργο τής Holmes.

Με τίτλο «Paper Stories, Layered Dreams: The Art of Ekua Holmes», επικεντρώνεται στις βραβευμένες εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων της, που αποκαλύπτουν δυνατές ιστορίες αυτοδιάθεσης, αγάπης και κουλτούρας της μαύρης κοινότητας.

Η παρουσίαση περιλαμβάνει περισσότερα από 40 πολύχρωμα έργα-ζωντανά κολάζ που επιδεικνύουν το ξεχωριστό όραμα και τη δέσμευση της Holmes για τη θετική εικόνα της κουλτούρας των Αφροαμερικανών, καθώς και κινήσεις επαναπροσδιορισμού μέσα από ερμηνευτικό υλικό που περιλαμβάνει μια συγκλονιστική συνέντευξη σε βίντεο της δημιουργού αλλά και μια ομάδα κειμένων τοίχου γραμμένα από έφηβους οι οποίοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα Curatorial Study Hall του MFA.

Το πρώιμο ενδιαφέρον τής Holmes για την τέχνη ενθαρρύνθηκε από τη μητέρα της, η οποία της έδωσε το ελεύθερο να συλλέξει πολύχρωμα αντικείμενα του δρόμου και παλιά ξεχασμένα κοσμήματα για να εμπνεύσει τη δημιουργικότητά της.

Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων στο σπίτι της γιαγιάς της, η Holmes καθόταν στο γραφείο της «Νάνας» κόβοντας και κολλώντας την ανεπιθύμητη αλληλογραφία και φωτογραφίες περιοδικών για να δημιουργήσει νέες εικόνες. Μεγαλώνοντας στο Roxbury και παρακολουθώντας τη Σχολή Καλών Τεχνών της Elma Lewis καθώς και μαθήματα στούντιο στο MFA, θυμάται ότι ήταν η μόνη έγχρωμη μαθήτρια στην αίθουσα. Επηρεάστηκε βαθιά από αυτό που έβλεπε ως έλλειψη θετικών μαύρων εικόνων και πίστευε ότι η τέχνη μπορούσε να καλύψει αυτό το κενό. Τα έργα τέχνης της, τα οποία καταδεικνύουν τη δέσμευσή της σε θέματα ελπίδας και αισιοδοξίας, αντανακλούν το όραμά της για τον κόσμο που σίγουρα επηρεάζεται από τις εμπειρίες ζωής στην κοινότητα, τις οικογενειακές σχέσεις και τις φιλίες.

«Ερωτεύτηκα να κάνω τέχνη λόγω των εικόνων στα παιδικά βιβλία. Τώρα είμαι μέρος του μέλλοντος όταν κάποιο παιδί μπορεί να ερωτευτεί την τέχνη επειδή κοιτάζει αυτά τα βιβλία», αναφέρει η Holmes. «Είναι συναρπαστικό και συνάμα ταπεινό. Οι νέοι που έρχονται στο Μουσείο θα δουν ότι αυτές οι εικονογραφήσεις είναι πίνακες ζωγραφικής, είναι κολάζ – και πραγματικά μπορούν να καταλάβουν πώς δημιουργούνται και πώς αυτές οι εικόνες συμβάλλουν και αποτελούν τη δύναμη της αφήγησης».

Ενα φιλοσοφικό πάρτι χρωμάτων, οι εικονογραφήσεις για τα παιδικά βιβλία μπορούν να είναι εξαιρετικά ισχυρά οχήματα για τους νέους να εξερευνήσουν τον κόσμο. Για πολλούς, τα παιδικά βιβλία παρέχουν επίσης την πρώτη εισαγωγή στην τέχνη. Οι σύγχρονες εκδόσεις παιδικών βιβλίων διευρύνονται και μεταμορφώνονται με γρήγορους ρυθμούς και ανταποκρίνονται στη μακροχρόνια ανάγκη η παιδική λογοτεχνία να αντικατοπτρίζει τη ζωή και τις εμπειρίες όλων των αναγνωστών.

Αυτό το γνωρίζει και το προωθεί η Ekua Holmes μέσα από το ξεχωριστό καλλιτεχνικό όραμά της. Πορτρέτα, οικογένειες και σκηνές της ζωής στην πόλη μέσα από τα δυνατά, πολυεπίπεδα κολάζ μικτών μέσων, που υποδηλώνουν την πολυπλοκότητα κάτω από τις απλές ιστορίες που αντιπροσωπεύουν. Παραστατικά εμπνέουν τους θεατές καθώς ενσωματώνουν τη δύναμη, την αξιοπρέπεια και τη δικαιοσύνη που συχνά τις αρνούνται οι εξουσίες στους μαύρους Αμερικανούς. Οι φωτεινές εικονογραφήσεις της όμως καταγράφουν την εκπληκτική έγχρωμη ζωή της μαύρης κοινότητας στη μακρινή Βοστόνη.

? «Paper Stories, Layered Dreams: The Art of Ekua Holmes». Μουσείο Καλών Τεχνών (The Museum of Fine Arts, MFA), Βοστόνη. Μέχρι 23 Ιανουαρίου 2022.