«Προσωπικό μου στοίχημα οι δύο βασίλισσες του Ντονιτσέτι»

Εναυσμα για τη συνομιλία με τη σοπράνο Αφροδίτη Πατουλίδου υπήρξε η λαμπρή ερμηνεία της σε μια άγνωστη σύγχρονη όπερα, «Το Λευκό Ρόδο» του Τσίμερμαν. Σε λίγες μέρες θα κάνει πρεμιέρα ως Σουζάνα στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Η συζήτηση έγινε σε δύο στάδια: το πρώτο πριν από καιρό στο Παρίσι, από όπου ήμασταν περαστικοί, στην προ πανδημίας εποχή, και το δεύτερο στους κήπους του ΚΠΙΣΝ, σε διάλειμμα των προβών της. Δεύτερη έκπληξη, μετά τη σπάνια φωνή της, υπήρξε η σκέψη, η συγκρότηση, το πάθος και η -καλώς εννοούμενη- φιλοδοξία της. Ας τη χαρούμε τώρα, πριν οι ικανότητές της την οδηγήσουν μόνιμα σε άλλες χώρες και σε πιο μεγάλες σκηνές του λυρικού θεάτρου.

● Ας μιλήσουμε για τη «Σουζάνα» στους «Γάμους του Φίγκαρο». Είπαμε πως είναι κόντρα ρόλος για σένα. Γιατί;

Γιατί είναι δύσκολο να αποδεχτώ ότι η τσαχπινιά μπορεί να είναι δύναμη!

● Η προσέγγιση στη συγκεκριμένη παράσταση ποια είναι;

Είναι αναβίωση της παράστασης του 2019. Αρα πρέπει να χωρέσω στο «κοστούμι» κάποιου άλλου και ίσως να καταφέρω να το φέρω κοντά μου με τα απαραίτητα «αξεσουάρ». Είναι μια υπέροχη πρόκληση γιατί έρχομαι από ένα πιο σύγχρονο ρεπερτόριο. Εχω κάνει πράγματα που ζητούν ακροβασίες στη φωνή, ζητούν τις αντιθέσεις του κιαροσκούρο, τα άκρα. Είτε πολύ δυνατά είτε πάρα πολύ σιγανά. Είτε πολύ χαμηλά είτε πολύ ψηλά. Σπάνια κάθονται στο μεσαίο της φωνής. Και ξαφνικά έρχεται στα χέρια μου ένας ρόλος που είναι κυρίως στη μεσαία tessitura της περιοχής της φωνής και ζητάει την ομορφιά της απλότητας.

● Από τότε που είχαμε βρεθεί στο Παρίσι τι μεσολάβησε;

Με πέτυχες σε μια περίοδο που άλλαζε και η φωνή μου. Θυμάμαι ότι μετά από μία πρόβα μού είπε η μέντοράς μου, Μπάρμπαρα Χάνιγκαν: «Αφροδίτη, η φωνή σου έχει αλλάξει, έχει αρχίσει να γεμίζει πιο πολύ και στα χαμηλά». Κι εγώ την ένιωθα διαφορετικά. Οπως έλεγε και η δασκάλα μου στο παραδοσιακό τραγούδι Αθηνά Κατσανεβάκη -η πρώτη που με συνέδεσε με το διάφραγμά μου- «βρίσκει η φωνή το αυλάκι και ρέει το νερό».

Μετά περιοδεύσαμε το «The Rake’s Progress» στη La Monnaie των Βρυξελλών, το Ojai, το Aldeburgh Festival και την Καλιφόρνια, όπου τραγούδησα και το «Lonely Child» του Κλοντ Βιβιέ. Ακολούθησε η «Μπελίντα» στο Teatro Real Μαδρίτης και στην Κρατική Οπερα του Βερολίνου ως guest της χορογράφου Σάσα Βαλς - άλλη μια συνεργασία που με διαμόρφωσε και που συνεχίζεται. Και τώρα είμαστε στη «Σουζάνα».

Είμαι φοβερά ευγνώμων που είχαμε πρόβες έξι εβδομάδες. Εννοείται πως στην αρχή αγχώνεσαι, ότι δεν σου κάνει ο ρόλος, ότι δεν θα τα καταφέρεις, ότι δεν έχεις ξανακάνει κάτι τέτοιο. Αναμετριέσαι με μία τεράστια παράδοση στην οποία πρέπει να υποκλιθείς, να ευχαριστήσεις για την πληροφορία που έχεις λάβει. Και μετά, σιγά σιγά, αφού έχεις φάει τα μούτρα σου και έχει πέσει ο εγωισμός σου, να έρθει η ώρα να πεις «κάντε λίγο πιο πέρα, ιερά τέρατα του χώρου, γιατί τώρα πρέπει η φωνή μου να τρέξει στο δικό μου ρυάκι».

● «Οι Γάμοι του Φίγκαρο» είναι μια όπερα γνωστή, ο θεατής έχει μια εικόνα, κάτι περιμένει. Πόσο θες να τον ικανοποιήσεις και πόσο να τον ταρακουνήσεις;

Για να είμαι ειλικρινής, δεν μου αρέσει να ταρακουνήσω κάποιον απλά για να τον ταρακουνήσω. Χαίρομαι πολύ που οι συνεργάτες μου στη Λυρική έχουν τα ίδια μυαλά. Αν κάνουμε μια καντέντσα, αν βάλουμε πέντε έξτρα νότες, πρέπει να έχουν κάποιο νόημα. Η αλήθεια είναι ότι σε κάποια σημεία έχω βάλει στοιχεία στη Σουζανέτα που με εκφράζουν προσωπικά. Θα το ακούσετε. Το να βάζεις προσωπική έκφραση στον Μότσαρτ, είναι σαν να επιλέγεις χρώμα κορδονιών σε έναν στενό κορσέ. Οσοι ξέρουν, θα καταλάβουν.

● Τον κόντρα ρόλο πώς τον διαχειρίστηκες;

Ο μόνος τρόπος να διαχειριστώ τη Σουζάνα είναι να την καταλάβω. Δεν ξεκινάς να αγαπήσεις έναν ρόλο, ξεκινάς να τον καταλάβεις, να τον κατανοήσεις. Μετά η αγάπη έρχεται σαν αποτέλεσμα, γιατί αρχίζεις να είσαι μέρος του. H Σουζάνα είναι ένας άνθρωπος που έχει πολύ νεύρο. Κι εγώ το νεύρο δεν το έχω αποβάλει μεν από τη ζωή μου αλλά προσπαθώ να το χρησιμοποιώ σαν βότανο, εκεί που χρειάζεται. Διαφορετικά με τρώει.

Μπορεί να αναρωτηθείς «για ποιο λόγο έχει αυτό το νεύρο;». Και μετά βλέπεις ότι, όπως σε κάθε κωμωδία, γελάμε με κάτι τραγικό: ξέρει ότι ο Κόμης θα την ακουμπήσει, ότι πρέπει να τον αφήσει να την ακουμπήσει ερωτικά, σεξουαλικά, γιατί έτσι θα καταφέρει να παντρευτεί αυτόν που θέλει. Ηδη στην πρώτη σκηνή αυτή η γυναίκα γυρνάει και λέει στον πολυμήχανο Φίγκαρο, που είναι γνωστός ως ο εξυπνότερος: «Γιατί εγώ είμαι η Σουζάνα κι εσύ είσαι ηλίθιος». Και σκέφτομαι: γιατί μία γυναίκα να είναι ερωτευμένη με κάποιον που θεωρεί ηλίθιο, με κάποιον που υποτιμάει; Εφτασα μέχρι το σημείο να σκεφτώ ότι μπορεί να μην είναι καν ερωτευμένη με τον Φίγκαρο, αλλά να είναι μέσον επιβίωσης. Γιατί αν παντρευτεί, θα ξεφύγει από οποιονδήποτε άλλον θέλει να την εκμεταλλευτεί.

● Οταν είχαμε βρεθεί τελευταία φορά η βάση σου ήταν το Βερολίνο.

Είναι ακόμα. Απλά ταξιδεύω πολύ. Εχω βρει ένα «σπίτι» εκεί που μου αρέσει, μου ταιριάζει.

● Για ποιο λόγο θεωρείς ότι είναι μια καλή βάση, πέρα από το ότι βρίσκεται στην κεντρική Ευρώπη, άρα κοντά σε όλα;

Γιατί υπάρχει πολυφωνία στην όπερα. Το Βερολίνο από μόνο του έχει τρεις όπερες και αυτό που εκτιμώ είναι ότι κάθε όπερα έχει το δικό της στιλ. Εχεις την επιλογή. Επίσης, το γεγονός ότι όταν πάω στον φοροτεχνικό μου και του λέω ότι είμαι τραγουδίστρια όπερας, δεν θα με ρωτήσει τι είναι αυτό. Είναι φιλικό το κράτος στο να είσαι επαγγελματίας του κλάδου μου και έχεις όλα τα πλεονεκτήματα ενός επαγγελματία. Οχι ότι εγώ στη Γερμανία έχω σωθεί, αλλά στην Ελλάδα πρέπει να αποδείξεις ότι η Τέχνη που κάνεις είναι και δουλειά, πολύωρη και απαιτητική δουλειά.

● Πώς επέλεξες αυτή την Τέχνη;

Οι γονείς μου δεν είχαν την τέλεια οικονομική άνεση, αλλά προσπάθησαν πολύ για να έχω τη δυνατότητα να δοκιμάσω διάφορα πράγματα. Τελικά είπα ότι θέλω κιθάρα. Βασικά ήθελα να μάθω να τραγουδάω, αλλά είπαν στη μαμά μου -και πολύ σωστά- «είναι πολύ μικρό το κορίτσι, πρέπει να μάθει ένα όργανο πρώτα, να μάθει τη θεωρία της μουσικής». Σαν έφτασα στα 15 ξεκίνησα και τραγούδι.

● Αλήθεια, πρέπει να προσέχεις το κρύο, τα ρεύματα. Κάνει κρύο στη Γερμανία...

Το κρύο δεν με πειράζει - για την ακρίβεια το κρύο κάνει πάρα πολύ καλό στη φωνή. Τα ρεύματα όμως είναι επικίνδυνα. Αποφεύγω το τηλέφωνο, με κουράζει πάρα πολύ. Δεν ξέρω γιατί. Με την οικογένειά μου φυσικά μιλάω, αλλά για οτιδήποτε άλλο προτιμώ τα emails. Και επίσης, έχω εκτιμήσει πάρα πολύ τον ύπνο. Κάτι που ίσως δεν έχεις ξανακούσει για εμάς τους τραγουδιστές: το να μιλάμε πάνω σε θόρυβο είναι πιο κουραστικό από το να τραγουδάμε δυο ή τρεις ώρες συνεχόμενα. Βγήκα ένα βράδυ έξω και την επόμενη μέρα δεν είχα φωνή.

Ο κόσμος ίσως να νομίσει ότι είμαι μυγιάγγιχτη, αλλά ξέρω τη φωνή μου και δεν μπορώ να ρισκάρω. Κατά τη διάρκεια της παράστασης αν σπάσει μια νότα θα νομίσουν ότι ήταν κακή τεχνική. Δεν είναι κακή τεχνική απαραίτητα, συμβαίνει όταν οι μύες είναι κουρασμένοι. Δεν θέλω να υποβάλλω τη φωνή μου σε πράγματα που μπορεί να την επηρεάσουν άσχημα. Θα ήθελα να τραγουδάω και στα πενήντα μου, οπότε προσπαθώ «να κάνω οικονομίες». Αυτό το έμαθα με τον δύσκολο τρόπο, γιατί έχω πολύ ταμπεραμέντο και πολλές φορές με παρασύρει. Τραγουδάω πάνω στο συναίσθημα, ξεχνάω τεχνικές και μετά είμαι πολύ κουρασμένη.

● Ποιοι υπήρξαν δάσκαλοί σου;

Οι αρχικές μου σπουδές ήταν στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με την Αγγελική Καθαρίου και στο Νέο Ωδείο Θεσσαλονίκης με τη Βαρβάρα Τσαμπαλή. Στις Βρυξέλλες λάτρεψα την Ντάινα Μπράιαντ. Είναι ένας άνθρωπος με εξαιρετικά σφαιρική γνώση της μουσικής. Η προπόνηση που κάναμε δεν ήταν μόνο φωνητική. Μπορούσε να μου πει πώς να τραγουδήσω έτσι ώστε να έχω καλύτερη συνεργασία με μαέστρους αργότερα.

Η Βαλερί Γκιγιορί, την οποία είχα γνωρίσει στο διεθνές masterclass στις Βρυξέλλες με θέμα το lied - δηλαδή τραγούδια, όχι όπερα. Στο ίδιο masterclass είχα την ευκαιρία να κάνω μαθήματα με τη μέτζο Anne Sofie von Otter, η οποία μου φούντωσε την αγάπη για τον Σιμπέλιους.

Το 2017 επέστρεψα στη Θεσσαλονίκη. Εκανα Ροζίνα στον «Κουρέα της Σεβίλης» της Κάρμεν Ρουγγέρη στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Ηταν από τις καλύτερες εμπειρίες της ζωής μου. Οταν πήγα στην οντισιόν και ξεκίνησα να τραγουδάω την άρια της Ροζίνας, με σταμάτησε στην πρώτη σελίδα. Λέω αμάν, τι έγινε; τόσο χάλια πήγα; Μου λέει: «Ακουσε να δεις κοπέλα μου, φωνή έχεις, είναι υπέροχη η φωνή σου, εντάξει; Αλλά είσαι αγγούρι. Είσαι διατεθειμένη να δουλέψεις;». Της λέω: «Δεν φαντάζεστε πόσο». Και από τότε ξεκίνησε μία σχέση.

Οι πρόβες γίνονταν σε πνεύμα σεμιναρίου. Δεν υπήρχε κριτική. Υπήρχε καθοδήγηση. Ηταν δασκάλα. Χωρίς αυτήν και τον Πέτρο Γάλλια είμαι σίγουρη ότι δεν θα περνούσα την οντισιόν μου στο Βερολίνο. Μου έμαθε τη σημασία που έχει να παίζεις αυτό που τραγουδάς. Ηδη τη γνώριζα, αλλά ήμουν πολύ κουμπωμένη.

Στο Βερολίνο ξεκίνησα μαθήματα με τον Αρη Αργύρη. Αλλαξε η φωνή μου την πρώτη κιόλας εβδομάδα. Ο όγκος έγινε διπλάσιος, η έκτασή μου μεγάλωσε, σχεδόν άλλαξε η κατηγορία που τραγουδάω. Η δουλειά που κάνει είναι καταπληκτική. Είναι μαζί σου σε κάθε νότα. Είναι πολύ αυστηρός αλλά ξέρει τι κάνει. Και έχουμε ταιριάξει πάρα πολύ, στοιχείο σημαντικό μεταξύ τραγουδιστή και δασκάλου. Μετά ερμήνευσα και τον πρώτο μου ρόλο με ορχήστρα. Ηταν «Η Ανθρώπινη Φωνή» του Πουλένκ στο Βερολίνο.

● Είναι πολύ ιδιαίτερος ρόλος.

Λατρεύω ότι λέγεται Ελ (εκείνη), θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε. Τον έτρεμα τόσο πολύ αυτό τον ρόλο, καθαρά για το συναισθηματικό του φορτίο. Είχα βέβαια και το προνόμιο να παρακολουθήσω τις πρόβες όταν το έκανε η μέντοράς μου Μπάρμπαρα Χάνιγκαν σε σκηνοθεσία Βαρλικόφσκι στην Οπερα του Παρισιού και το μελέτησα και μαζί της.

● Ποιους ρόλους ονειρεύεσαι;

Λουτσία θέλω πολύ να κάνω, γιατί μου αρέσουν αυτά με τα αίματα! Οπως και Οφηλία του Thomas. Μου αρέσει η τρέλα γιατί οι τρελοί έχουν απίστευτη διαύγεια, σχεδόν ηρεμία. Συνήθως στην αρχή δεν κάνεις ρόλους που ονειρεύεσαι, κι αυτό είναι πολύ καλό. Νομίζω ότι είναι μεγάλο πλεονέκτημα να αναλαμβάνεις κάτι για το οποίο δεν έχεις έντονα συναισθήματα, γιατί το ανακαλύπτεις στη διάρκεια.

Αν μου έλεγες πριν από έναν χρόνο να τραγουδήσω Λουτσία, θα σου έλεγα ότι ξέρω ακριβώς πώς θέλω να το κάνω. Πώς θα μπορούσα, λοιπόν, να συνεργαστώ με ανθρώπους όταν έχω μια φιξαρισμένη ιδέα για αυτό που θέλω να κάνω; Τώρα πια έμαθα. Τέλος, προσωπικό μου στοίχημα είναι η Αννα Μπολένα και η Ελιζαμπέτα στον «Ρομπέρτο Ντεβερέ», δύο βασίλισσες του Ντονιτσέτι.

*Δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και μεταφραστής

? Οι «Γάμοι του Φίγκαρο» θα παρουσιαστούν από την ΕΛΣ στις 26, 28 και 31 Μαρτίου και 4, 11 και 17 Απριλίου (στις 19.00 και την Κυριακή στις 18.30). Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ. Μουσική διεύθυνση: Β. Χριστόπουλος. Σκηνοθεσία: Α. Ευκλείδης. Κόμης Αλμαβίβα: Δ. Πλατανιάς. Κόμισσα Αλμαβίβα: Τσ. Κοστέα. Σουζάνα: Αφρ. Πατουλίδου. Φίγκαρο: Δ. Σούρμπης. Η προπώληση των εισιτηρίων θα ξεκινήσει σύντομα.