Καυστικός, αποκαλυπτικός, πρωτοπόρος!

Τη βραδιά των Οσκαρ απολαύσαμε τον Μπραντ Πιτ (1963) να παίρνει το δεύτερο χρυσό του αγαλματίδιο από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου. Το φετινό ήταν το πρώτο βραβείο (Οσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου) που παίρνει ως ηθοποιός για την ερμηνεία του στην ταινία του Κουέντιν Ταραντίνο (1963) «Κάποτε στο Χόλιγουντ».

Το πρώτο αγαλματίδιο κράτησε στα χέρια του το 2014, όταν βραβεύτηκε ως παραγωγός με το Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας, που το μοιράστηκε με τον Βρετανό συμπαραγωγό και σκηνοθέτη της αποκαλυπτικής ταινίας «12 χρόνια σκλάβος», Στιβ ΜακΚουίν (1969), ο οποίος μάλιστα κατέστη ο πρώτος μαύρος παραγωγός ταινιών που έλαβε ποτέ αυτό το βραβείο.

Η ταινία, αμερικανο-βρετανικής παραγωγής λοιπόν, βασισμένη στην πραγματική ιστορία του Σόλομον Νόρθαπ, ενός ελεύθερου Αφροαμερικανού που απήχθη το 1841 και πουλήθηκε ως αλυσοδεμένος σκλάβος σε φυτεία, ζώντας σε καθεστώς δουλείας για 12 ολόκληρα μαρτυρικά χρόνια, απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, 9 υποψηφιότητες για Οσκαρ -κερδίζοντας τρία στις κατηγορίες Καλύτερης Ταινίας, Διασκευασμένου Σεναρίου και Β' Γυναικείου Ρόλου-, 11 υποψηφιότητες για BAFTA -κερδίζοντας δύο στις κατηγορίες Καλύτερης Ταινίας και Α' Ανδρικού Ρόλου- και 7 υποψηφιότητες στις Χρυσές Σφαίρες κερδίζοντας αυτήν της Καλύτερης Ταινίας.

Η κινηματογραφική ταινία έκανε τον Αγγλο κινηματογραφιστή παγκόσμια γνωστό και ήταν η αφορμή να έρθει το πλατύ κοινό σε επαφή με το υπέροχο εικαστικό του έργο, καθώς ήδη από το 1999 είχε τιμηθεί με το μεγάλο εικαστικό βραβείο Turner για το φιλμ «Deadpan» (1997) και τη βιντεοεγκατάστασή του «Drumroll» (1998).

Απονέμοντάς του το εικαστικό βραβείο η κριτική επιτροπή ανέφερε τότε πως θαύμαζε την ποίηση και τη σαφήνεια του οράματός του, το φάσμα της δουλειάς του, τη συναισθηματική του ένταση αλλά και την οικονομία των μέσων που χρησιμοποιεί στα έργα του. Μάλιστα δήλωναν ενθουσιασμένοι από τη συνεχιζόμενη πνευματική και τεχνική εξέλιξή του.

Ο πολυσχιδής Βρετανός καλλιτέχνης, σκηνοθέτης και σεναριογράφος Στίβεν Ρόντνι ΜακΚουίν γεννήθηκε και μεγάλωσε στο δυτικό Λονδίνο από γονείς με καταγωγή από τη Γρενάδα και το Τρίνινταντ. Σήμερα ζει και εργάζεται στο Αμστερνταμ και στη γενέτειρά του.

Ο μικρός Στιβ έπαιζε καλό ποδόσφαιρο αλλά τον κέρδισε η τέχνη. Σπούδασε Καλές Τέχνες και σχέδιο στο Chelsea College of Arts και στο Goldsmiths College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Μετακινήθηκε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για σπουδές στις ΗΠΑ και παρακολούθησε μαθήματα στο περίφημο Tisch School of the Arts του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Το 1993 παρουσιάζει στο Royal College of Art στη βρετανική πρωτεύουσα την πρώτη μικρού μήκους ταινία του «Bear» (μαυρόασπρη, 16 mm) που κάνει αίσθηση στο κοινό με τη θεματολογία της, βάζοντας ζητήματα φυλής, σεξουαλικής έλξης μεταξύ ανδρών και βίας.

Από τότε και για 25 χρόνια δημιούργησε μερικά από τα πιο πρωτοποριακά έργα κινούμενων εικόνων, βιντεοεγκαταστάσεων, ντοκιμαντέρ, ταινίες μικρού μήκους που σχεδιάστηκαν για χώρους γκαλερί καθώς και τέσσερις υπέροχες μεγάλου μήκους κινηματογραφικές ταινίες: «Hunger» (2008), «Shame» (2011), «12 χρόνια σκλάβος» (2013) -και στις τρεις πρωταγωνιστεί ο Μάικλ Φασμπέντερ-, «Widows» (2018).

Το 2006 ταξίδεψε στο Ιράκ ως official war artist (είναι εκείνοι οι καλλιτέχνες που τους ανατίθεται επίσημα η καταγραφή των γεγονότων στον πόλεμο μέσω της τέχνης). Το επόμενο έτος παρουσίασε το «Queen and Country», έργο που μνημονεύει τους θανάτους Βρετανών στρατιωτών στον πόλεμο του Ιράκ παρουσιάζοντας τα πορτρέτα τους με τη μορφή γραμματοσήμων.

Τον Απρίλιο του 2014, το περιοδικό Time συμπεριέλαβε τον ΜακΚουίν στην ετήσια λίστα Time 100 ως ένα από «τα πιο σημαίνοντα άτομα στον κόσμο». Τον Οκτώβριο του 2016 του αποδόθηκε η υψηλότερη τιμή του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου, της BFI Fellowship, και ο τίτλος του ιππότη στην εκδήλωση 2020 New Year Honours για τις κινηματογραφικές του υπηρεσίες και πλέον πήρε τον τίτλο του σερ.

Αυτήν την εποχή η μεγάλη Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης Tate Modern, στο Bankside, ακριβώς δίπλα στη ροή του Τάμεση στην πολυπολιτισμική βρετανική πρωτεύουσα, άνοιξε τις πραγματικά υπέροχες αίθουσές της για να φιλοξενήσει την αναδρομική έκθεση του πολυβραβευμένου δημιουργού Στιβ ΜακΚουίν. Είναι η πρώτη στην πατρίδα του τα τελευταία 25 χρόνια της καριέρας του.

Παρουσιάζονται 14 μεγάλα έργα του και θα διαρκέσει μέχρι τις 11 Μαΐου. Ταινίες, εγκαταστάσεις, φωτογραφίες και γλυπτά αποκαλύπτουν τις επαναστατικές προσεγγίσεις του στη σκηνοθεσία δημιουργώντας ευδιάκριτα, ριζοσπαστικά πορτρέτα χρόνου και τόπου.

Τιμάται από την Tate Modern για το ισχυρό και ασυμβίβαστο όραμά του, καθώς δημιουργεί ακατάπαυστα και ασχολείται με τα φλέγοντα ζητήματα της κοινωνικής εκπροσώπησης, της ταυτότητας και της ιστορίας όλα αυτά τα χρόνια.

Οι επισκέπτες της έκθεσης έχουν τη δυνατότητα να δουν προσωπικά και οικεία θέματα, όπως η πιο πρόσφατη ταινία του καλλιτέχνη «Exodus» (1992/97) -που γυρίστηκε με μια μηχανή με φιλμ Super 8-, η οποία αντικατοπτρίζει τη μετανάστευση και την πολυπολιτισμικότητα στην πόλη του Λονδίνου. Επίσης το «7th Nov.», (2001) στο οποίο ο ξάδερφος του καλλιτέχνη, Μάρκος, αφηγείται την τραγική ημέρα που πυροβόλησε τυχαία και τραυμάτισε θανάσιμα τον αδελφό του.

Μαζί τους εκτίθενται οι καθηλωτικές βιντεοεγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας «Western Deep»/«Caribs’ Leap» (2002) που εκτέθηκαν αρχικά στην documenta XI με αντικείμενο την εξερεύνηση των συνθηκών εργασίας των ανθρακωρύχων στη Νότια Αφρική. Οι δύο ταινίες μέχρι τώρα παρουσιάζονταν μαζί σε τρεις οθόνες. Ο δημιουργός αυτή τη φορά επέλεξε να παρουσιάσει τη μία ταινία μέσα στην έκθεση και την άλλη στο μπροστινό μέρος της Πινακοθήκης, με θέα στον ποταμό Τάμεση, για να δημιουργήσει μια σύνδεση με την καθημερινή ζωή του πολύβουου Σίτι του Λονδίνου.

Επίσης το αριστουργηματικό «Static» (2009) με την εναέρια καταγραφή-απεικόνιση του Αγάλματος της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη εξετάζει οπτικά τη γνωστή και με βαριά σημασία συμβολική φιγούρα που σπάνια «επιθεωρείται» από τόσο κοντά.

Το συγκλονιστικό «Ashes» (2002–15) είναι ένα αφιέρωμα στη μνήμη ενός νεαρού ψαρά στη Γρενάδα το 2002, ο οποίος σκοτώθηκε από εμπόρους ναρκωτικών τον επόμενο χρόνο. Επίσης ανακαλύπτουμε το «End Credits» (2012), ένα αφιέρωμα στον Αφροαμερικανό τραγουδιστή, ηθοποιό και ακτιβιστή Paul Robeson (1898-1976), ο οποίος ύστερα από μια επιτυχημένη καριέρα μπήκε σε μαύρη λίστα τη δεκαετία του 1950 και τέθηκε υπό επιτήρηση από το FBI.

Παρουσιάζεται επίσης το «Weight» (2016), ένα γλυπτό που εκτέθηκε για πρώτη φορά στο Reading Gaol -έκλεισε πρόσφατα-, όπου ο Οσκαρ Ουάιλντ (1854-1900) φυλακίστηκε και έγραψε το «Εκ βαθέων» (De Profundis), (1897). Παρουσιάζει μια επιχρυσωμένη προστατευτική κουνουπιέρα πάνω από ένα μεταλλικό κρεβάτι φυλακής που δημιουργεί μια λαμπερή εικόνα, εξερευνώντας το όριο ανάμεσα στην προστασία και τον περιορισμό, τη φυσική και την πνευματική στέρηση της ελευθερίας, αλλά και τη λυτρωτική δύναμη της φαντασίας.

Τα καυστικά έργα του αποκαλύπτουν το ελεύθερο πνεύμα του που πλανιέται ανάμεσα στις ταινίες που έφτιαξε για τον κινηματογράφο και εκείνες για τις γκαλερί. Ετσι κι αλλιώς, ο φακός του έχει κέντρο τον άνθρωπο, εκεί εστιάζει χωρίς παραμορφώσεις. Ο σκοπός του πρωτοπόρου δημιουργού καθοριστικός εξαρχής, να καταγράφει την ανθρώπινη μορφή με τη μοναδική της δύναμη απέναντι σε κάθε αδικία.

? «Steve McQueen», στην Tate Modern του Λονδίνου. Μέχρι 11 Μαΐου.