Καταργώντας εθνικά και πολιτιστικά σύνορα

Παγκοσμιοποίηση και αναζητήσεις ελπίδας. Ολοι μέσα μας κουβαλάμε μνήμες από διαφορετικούς τόπους στους οποίους γεννηθήκαμε και οι ιστορίες της ζωής μας μέσα στον χρόνο διασταυρώνονται και πλέκονται με ιστορίες ζωής άλλων ανθρώπων από άλλους τόπους, σπίτια και πατρίδες και γίνονται στην αδυσώπητη χρονογραμμή που προχωρά σταθερά, μοναδικές αφηγήσεις, καθώς συνειδητοποιούμε πως ζούμε μόνο μία φορά.

Εσωτερικές αναζητήσεις για ελπίδα, μέσα σ’ αυτόν τον περίεργο κόσμο που με ανοχή αφήσαμε να οικοδομηθεί, με την Αυστραλία, μια ολόκληρη ήπειρο να φλέγεται ανεξέλεγκτα αφανίζοντας βιοποικιλότητα εκατομμυρίων χρόνων εξέλιξης, τον Αμαζόνιο, τον μεγαλύτερο πνεύμονα της γης να συνεχίζει να συρρικνώνεται ασταμάτητα και τον Αμερικανό πρόεδρο Τραμπ, για άλλη μια φορά, ακολουθώντας τους προκατόχους του, να ξαναβάζει φωτιά με τις αλόγιστες πράξεις του στη γειτονιά μας, εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τη χώρα του, για το πετρέλαιο, την αμερικανική στρατιωτική βιομηχανία, τον έλεγχο της ενέργειας και τους αγωγούς. Και ο άνθρωπος; Ο άνθρωπος και το περιβάλλον δεν λογίζονται μπροστά στο κέρδος των εταιρειών. Είναι ο καπιταλισμός που ζούμε και οι φιλελεύθερες πολιτικές της ανάπτυξης και των επενδύσεων που μας βασανίζουν.

Ολα αυτά καταιγιστικά συμβαίνουν με φόντο ιστορίες που έρχονται στο προσκήνιο καθημερινά και φωτίζουν, αναγνωρίζουν και ομολογούν πολλαπλές απόψεις και προοπτικές στην ανάπτυξη του σύγχρονου χαρακτήρα του κόσμου μας.

Από τη μια πλευρά η παγκόσμια οικονομική και πολιτική εξουσία, αυτή που επιβάλλει στους λαούς την ιστορία που θα ακολουθήσουν, και από την άλλη όλοι εμείς, οι καθημερινοί μαχητές της ζωής που παλεύουμε για τα αυτονόητα σε έναν κόσμο αποκλεισμών, ακραίων μέτρων, μεροληψίας, οικονομικής και κοινωνικής ανασφάλειας, στον οποίο μας επέβαλαν να ζούμε. Πολιτικές ήττες, μάταιοι αγώνες και αληθινά «τραύματα» της ιστορίας, αλλά και ελπίδα, έμπνευση, πάθος, προβληματισμός, αγώνας και δικαίωση κάποιες φορές. Οι άνθρωποι, η καθημερινότητα και η ζωή είναι παντού η ίδια, η μαύρη πραγματικότητα που αντιπαλεύουμε είναι απαράλλαχτη σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου μας.

Αν καταργήσουμε τα εθνικά και πολιτιστικά μας σύνορα εκείνο που μας μένει είναι ολόκληρος ο κόσμος μας, μια πατρίδα για όλους, όπου διεκδικούμε ελευθερία, ειρήνη, πολιτικά δικαιώματα και ισονομία σε ένα υγιές οικονομικό και φυσικό περιβάλλον, χωρίς τείχη, με ελεύθερες μετακινήσεις και προσβάσεις των ανθρώπων, χωρίς πρόσφυγες, μετανάστες, μειονότητες και αδικίες. Να ζήσουμε πολυπολιτισμικά με ανοχή στη διαφορετικότητα και τις ιδιαιτερότητες του καθένα μας. Είναι εμφανές πλέον, ο πολιτισμός και η τέχνη είναι η παγκόσμια γλώσσα που μας ενώνει. Είναι η γλώσσα που όλοι μας καταλαβαίνουμε και μπορούμε να μιλήσουμε για να βρούμε διεξόδους και ασφαλείς διόδους επικοινωνίας.

Αυτή την περίοδο κάτι εντυπωσιακά ελπιδοφόρο και ενωτικό συμβαίνει στις αίθουσες του Met Breuer, της Νέας Υόρκης. Το παράρτημα του Μητροπολιτικού Μουσείου, το οποίο είναι αφιερωμένο στη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη και βρίσκεται στη λεωφόρο Μάντισον, στην ανατολική πλευρά του Μανχάταν, αποφάσισε ξανά να πρωτοτυπήσει.

Με μια μεγάλη θεματική έκθεση με τίτλο «Home Is a Foreign Place» (Πατρίδα είναι ένας ξένος τόπος) αναδεικνύει έργα μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης από τη Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, τη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, παράλληλα με εικονικά έργα σύγχρονων Αμερικανών καλλιτεχνών από τη συλλογή The Met.

Πήρε τον τίτλο της από το ομώνυμο έργο της Ινδής δημιουργού Zarina Hashmi (1937) -γνωστή μόνο με το μικρό της όνομα- η οποία ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα αριστούργημα του 1999 με τριάντα έξι ξυλόγλυπτα σε ακολουθία.

Αυτή η έκθεση λοιπόν έχει συγκεντρώσει και παρουσιάζει τέχνη που διερευνά τις έννοιες της «πατρίδας» και του «τόπου» στον ολοένα και πιο περιπλεκόμενο-συνυφασμένο κόσμο μας, που συνεχώς αλλάζει και μεταβάλλεται είτε από αναγκαιότητα είτε από επιλογή των ανθρώπων. Θα διαρκέσει μέχρι τις 21 Ιουνίου.

Πρέπει να γνωρίζουμε πως συνολικά η σύγχρονη τέχνη αλλά και τα πρωτοποριακά κινήματα που προηγήθηκαν αυτής δεν έχουν ενιαία προέλευση, αλλά και ούτε αναπτύσσονται μεμονωμένα. Από το 1940 και μετά οι καλλιτέχνες σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν αναζητήσει νέες μορφές έκφρασης, καθώς έχουν ζήσει πολιτιστικά μετασχηματιστικά γεγονότα. Οι καταστροφικοί πόλεμοι, οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές αδικίες που γίνονται αγώνες και διεκδίκηση, αλλά και η μαζική μετανάστευση λόγω των οικονομικών και περιβαλλοντικών μεταβολών, συνεχίζουν να απασχολούν και να επηρεάζουν την τέχνη συνολικά μέχρι την εποχή μας.

Τα έργα λοιπόν που παρουσιάζονται ενώνονται με οπτικές συνομιλίες και κοινές δεσμεύσεις χαρακτηριστικών, όπως η γλώσσα, η αρχιτεκτονική, ο χώρος και η πολιτική, δημιουργώντας παγκόσμιες ταυτότητες που αποδεικνύουν την κίνηση των ιδεών και των ιδιαίτερων γνωρισμάτων χωρίς όρια και προκαταλήψεις. Υπογραμμίζουν σθεναρά τη σημασία των παράλληλων καλλιτεχνικών αναζητήσεων και παρορμήσεων των δημιουργών σε ολόκληρο τον κόσμο μας στην πάροδο του χρόνου, ακολουθώντας βέβαια συγκεκριμένες τοπικές και ιστορικές συνθήκες κατασκευής των καλλιτεχνημάτων τους.

Εργα ζωγραφικής, γλυπτά, εγκαταστάσεις και βίντεο που έγιναν μεταξύ του 1944 και του 2016 επισημαίνουν στους θεατές πως ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει κοινή μνήμη και βιώνει τους ίδιους προβληματισμούς και ανησυχίες. Προσφέρεται η δυνατότητα στο κοινό μέσα από νέα αλλά και παλαιότερα έργα να κατανοήσουν τις επιδράσεις της ιστορίας στον παγκόσμιο πολιτισμό ανεξαρτήτως της θέσης που γεννηθήκαμε ή ζούμε στον πλανήτη μας.

Τα έργα αντικατοπτρίζουν και φωτίζουν θέματα «εθνικής ταυτότητας», μέσα όμως σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο.

Η συλλογή ανοίγει με τις γλωσσικές εξερευνήσεις της αφαίρεσης με φωτισμένα έργα των Αμερικανών Μαρκ Ρόθκο (1903-1970) και Αντολφ Γκότλιμπ (1903-1974) που συνομιλούν άψογα με έργα της Λιβανέζας Σαλούα Ραούντα Σουκάρ (1916-2017) και του Σουδανού Ιμπραήμ Ελ Σαλάχι (1930).

Συνεχίζεται με έργα καλλιτεχνών όπως οι Μπρους Νάουμαν (1941, Αμερικανός), Χάιντι Μπουσέρ (1926-1993, Ελβετή), Μαρκ Μπράντφορντ (1961, Αμερικανός) και Anna-Bella Papp (1988, Ρουμανία) που ασχολούνται με την κατανομή του χώρου και τα ίχνη που άφησαν οι ζωές που ζούσαν μέσα από αρχιτεκτονικές δομές.

Παρουσιάζονται έργα που εφαρμόζουν φυσικά στους χώρους και προσαρμόζονται στη δυναμική τους όπως η κατασκευασμένη το 1977 χωρίς τίτλο εγκατάσταση της Ιαπωνίδας Kazuko Miyamoto (1942).

Η έκθεση ολοκληρώνεται με πρόσφατους πειραματισμούς με μια σειρά μέσων κινηματογράφησης, εικόνας και βιντεοεγκαταστάσεων που σχετίζονται με θέματα σύγκρουσης, μετανάστευσης, μετακίνησης και αποικιοκρατίας. Κάτω από το πρίσμα του διεθνισμού, καλλιτέχνες όπως οι Donna Conlon (1966, Παναμάς), Cornelia Parker (1956, Βρετανία), Malcolm Morley (1931-2018 Βρετανοαμερικανός), Thornton Dial (1928-2016, Αμερικανός), Robert Rauschenberg (1925-2008, Αμερικανός), Edgar Heap of Birds (1954, Ινδιάνος Τσεγιέν, Αμερικανός) και Adriana Varejão (1964, Βραζιλία) συγκεντρώνονται για να δείξουν πώς ο καθένας, με τον δικό του τρόπο, μιλάει για την πολιτική της πατρίδας του με την κατανοητή παγκόσμια γλώσσα της τέχνης.

Δεν χρειάζεται κανενός είδους λεξικό και επεξήγηση. Tα έργα, μοναδικά σε εύρος, υπογραμμίζουν και καταδεικνύουν την ιστορία του κόσμου έτσι ακριβώς όπως τη βιώνουμε. Ολα βρίσκονται σε συνεχή εξέλιξη. Καθένας μας ας βάλει τα όρια του κόσμου, της κοινωνίας και της ιστορίας, όλα αυτά τα μικρά και μεγάλα που θα μας οδηγήσουν στο μέλλον που ονειρευόμαστε.

Ας μην ξεχνάμε πως στις μέρες μας διακινούνται αστραπιαία ιδέες, πληροφορίες, μορφές, αγαθά, που σκεπάζουν τους τοπικούς μικρούς κόσμους μας προσπαθώντας να φέρουν την επιθυμητή αλλαγή και απελευθέρωση στις αισθητικές και τις κοινωνίες σ’ ολόκληρο τον απέραντο μικρό πλανήτη μας που πάνω του «δεμένοι» ταξιδεύουμε στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.

? «Home Is a Foreign Place», Met Breuer, 2ος όροφος, μέχρι 21 Ιουνίου