Φιλήδονες νύχτες με ποτά και τσιγάρα

Η Barbican Art Gallery, που βρίσκεται στο καταπληκτικό Κέντρο Μπάρμπικαν στο City του Λονδίνου, το σημαντικότατο επιχειρηματικό και οικονομικό κέντρο, στην καρδιά της βρετανικής πρωτεύουσας, είναι ένας από τους κορυφαίους χώρους τέχνης, όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το Κέντρο Τεχνών είναι το μεγαλύτερο του είδους του στην Ευρώπη, στο οποίο φιλοξενούνται συναυλίες κλασικής και σύγχρονης μουσικής, θεατρικές παραστάσεις, προβολές ταινιών, συνέδρια αλλά και εμπορικές εκθέσεις. Συστεγάζονται μάλιστα εκεί μια σημαντική βιβλιοθήκη, τρία εστιατόρια και μια εξαιρετική σχολή μουσικής. Χτίστηκε ως δώρο του City προς τη χώρα και άνοιξε επίσημα τους χώρους του στο κοινό στις 3 Μαρτίου 1982, και από την πρώτη στιγμή μέχρι και σήμερα παρεμβαίνει πρωτοποριακά στο παγκόσμιο γίγνεσθαι των τεχνών.

Η μεγάλη Πινακοθήκη του παρουσιάζει στις αίθουσές της ό,τι καλύτερο και ρηξικέλευθο γεννιέται στη διεθνή εικαστική τέχνη, με ένα δυναμικό μείγμα από ζωγραφική, αρχιτεκτονική, κατασκευές, σχεδιασμό, μόδα και φωτογραφία. Φιλοξενούνται από καταξιωμένοι αρχιτέκτονες μέχρι βραβευμένοι με Turner καλλιτέχνες, κολεκτίβες δημιουργών· και συνολικά η πινακοθήκη φέρνει κοντά στο πλατύ κοινό όλες τις καινοτόμες μεγαλοφυΐες του 20ού και του 21ου αιώνα αλλά και του μέλλοντός μας, οι οποίες διαμορφώνουν τις εξελίξεις και διεγείρουν αλλαγές στη σύγχρονη τέχνη.

Γύρω από το υπέροχο μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής κτίριο με το εξαιρετικό ξέφωτο στο κανάλι με τα σιντριβάνια, υψώνονται οι ουρανοξύστες του σύγχρονου κόσμου μας, με τράπεζες και μεγάλες εταιρείες που αιωρούνται ανάμεσα στο επικείμενο «μπρέξιτ» και τα οικονομικά μεγέθη της παγκόσμιας αγοράς. Κάθε απόγευμα, γύρω στις 5, οι δρόμοι σ’ αυτό το άντρο του καπιταλισμού γεμίζουν σιωπηλούς, βιαστικούς ανθρώπους, ασφυκτικά κλεισμένους μέσα στα σκουρόχρωμα στενά κοστούμια τους, λες και ξεπήδησαν από παλιό βιντεοκλίπ των Πινκ Φλόιντ, που τελειώνοντας το υποχρεωτικό οχτάωρο εργασίας αδειάζουν τα ψυχρά γυάλινα κτίρια για να σκορπιστούν και να γεμίσουν τις παρακείμενες παμπ και τα μπαρ που τους περιμένουν για το απογευματινό «Happy Hour».

Προγραμματισμένη διασκέδαση εκτόνωσης για καθημερινούς, κουρασμένους εργαζόμενους ανθρώπους με όνειρα και προσδοκίες, που έμαθαν να στοιβάζονται στα πεζοδρόμια έξω από τις λονδρέζικες παμπ με σηκωμένα μέχρι τους αγκώνες τα λευκά στενά πουκάμισά τους –για να διαγράφεται ευκρινώς το γυμναστηριακά χτισμένο σώμα τους–, κρατώντας ως προέκταση του χεριού τους μεγάλα πλαστικά ποτήρια μπίρας, καπνίζοντας απανωτά όλα εκείνα τα τσιγάρα που τους στέρησε το αντικαπνιστικό ωράριο εργασίας τους.

Διασκέδαση και ψυχαγωγία κυριολεκτικά στο πόδι, που την περνάμε με emoticons τα οποία ανεβάζουμε βιαστικά από χώρους που μας ζητούν επιτακτικά να τους δώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα αστεράκια αξιολόγησης, αμφιταλαντευόμενοι ανάμεσα σ’ αυτό που πρέπει να νιώθουμε και σ’ αυτό που πραγματικά θα θέλαμε να ζήσουμε.

Μέσα στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή μας, τη χωρίς χρόνο, με τη βιαστικά αγχωτική διασκέδαση, το Κέντρο Μπάρμπικαν πρωτοπορεί και μας εκπλήσσει κι αυτή τη φορά προσπαθώντας να ξεκλειδώσει με μια μεγάλη έκθεση τον περίπλοκο κόσμο των συναισθημάτων μέσα από την ψυχαγωγία και τους τρόπους διασκέδασης των σύγχρονων ανθρώπων.

Η πρωτοποριακή έκθεση «Into the Night: Cabarets & Clubs in Modern Art» παρουσιάζει και διερευνά μέχρι τις 19 Ιανουαρίου 2020 τον κοινωνικό και καλλιτεχνικό ρόλο των καμπαρέ, καφέ και κλαμπ σε όλο τον κόσμο.

Από τη δεκαετία του 1880 έως τη δεκαετία του 1960, η έκθεση-ορόσημο παρουσιάζει μια δυναμική και πολύπλευρη ιστορία καλλιτεχνικής παραγωγής. Είναι η πρώτη μεγάλη έκθεση που διοργανώθηκε με αυτό το θέμα, εξερευνώντας τόσο τους φημισμένους όσο και τους λιγότερο γνωστούς χώρους της πρωτοπορίας. Αυτοί οι δημιουργικοί χώροι ήταν φυτώρια ριζοσπαστικής σκέψης, όπου οι καλλιτέχνες μπορούσαν να ανταλλάξουν προκλητικές ιδέες και να δημιουργήσουν νέες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης.

Προσφέρεται μια εναλλακτική, διαφορετική ιστορία της σύγχρονης τέχνης που υπογραμμίζει το πνεύμα του πειραματισμού και της συνεργασίας ανάμεσα σε καλλιτέχνες, ερμηνευτές, σχεδιαστές, μουσικούς και συγγραφείς, όπως ο Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ (1864-1901), η Λόι Φούλερ (1862-1928), ο Γιόζεφ Χόφμαν (1870-1956), ο Τζιάκομο Μπάλα (1871-1958), ο Τέο βαν Ντέσμπουργκ (1883-1931) και η Σόφι Τάουμπερ-Αρπ (1889-1943), καθώς και η Ζοζεφίν Μπέικερ (1906-1975), η Ζαν Μαμέν (1890-1976), ο Ααρόν Ντάγκλας (1899-1979), ο Τζέικομπ Λόρενς (1917-2000), ο Ραμόν Αλβα ντε λα Κανάλ (1892-1985) και ο Ιμπραήμ ελ-Σαλάχι (1930).

Με πάνω από 350 ζωγραφικά έργα, εκτυπώσεις, αφίσες, φωτογραφίες, ταινίες, σχέδια και αρχειακό υλικό, που εστιάζουν σε χώρους διασκέδασης όλου του κόσμου, από τη Νέα Υόρκη ώς την Τεχεράνη, το Λονδίνο, το Παρίσι, την Πόλη του Μεξικού, το Βερολίνο, τη Βιέννη και το Ιμπαντάν της Νιγηρίας οδηγούμαστε σε μια βαθιά κατάδυση στα πρωτοποριακά καμπαρέ, κλαμπ και μπαρ με την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.

Διαπιστώνουμε πως όλοι αυτοί οι χώροι, τυλιγμένοι μες σε καπνούς, με το αλκοόλ να ρέει και τη μουσική να σε απογειώνει, προσέφεραν ένα δημιουργικό καταφύγιο, ένα φιλελεύθερο σκηνικό για δημιουργούς, σχεδιαστές και καλλιτέχνες που «συνεργάζονταν» για να εκφραστούν ελεύθερα ο καθένας στην τέχνη του.

Οι χώροι με τις φιλήδονες νύχτες, που σε φέρνουν κάπου ανάμεσα στη μέθη και τη συνείδηση, καταγράφονται παγκόσμια σαν εκκολαπτήρια πειραματισμών· και η έκθεση δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη για ένα μαγευτικό ταξίδι ανακάλυψής τους.

Η Νύχτα ξεκινάει από το Παρίσι, παραμονές του 20ού αιώνα, με δύο συναρπαστικούς-εικονικούς χώρους της αβάν-γκαρντ. Τα θεατρικά παιχνίδια σκιών του Chat Noir στη δεκαετία του 1880 ζωντανεύουν με πρωτότυπες σιλουέτες και έργα που διακοσμούσαν το εσωτερικό του καμπαρέ και θαυμάζουμε τους γοητευτικούς λικνιστικούς χορούς στα Φολί Μπερζέρ (Folies Bergère) της Αμερικανίδας Λόι Φούλερ διά χειρός Λοτρέκ, που αποτελούσαν πειραματισμούς του σε κοστούμια, φως και κίνηση κατά τη δεκαετία του 1890.

Στο The Cave of the Golden Calf (1912), ένα υπόγειο στέκι στο Σόχο, συναντάμε την ντεκαντάνς και τον ηδονισμό μέσα από σχέδια των Βρετανών Σπένσερ Γκορ (1878-1914) και Ερικ Γκιλ (1882–1940), καθώς και τα εξαιρετικά στυλιζαρισμένα προγράμματα του συγγραφέα Ουίντχαμ Λιούις (1882-1957) για τις εκλεκτές βραδιές με τις περφόρμανς.

Συνεχίζουμε στη Ζυρίχη, στη ριζοσπαστική ατμόσφαιρα του Cabaret Voltaire (1916) με την παράλογη ηχητική ποίηση και τις φανταστικές μάσκες που αποσυναρμολογούν το σώμα και τη γλώσσα, προκαλώντας τις αναρχικές παραστάσεις του Ούγκο Μπολ (1886-1927), της Εμι Χένινγκς (1885-1948) και του Μαρσέλ Γιανκό (1895-1984). Εδώ είναι η γενέτειρα του Dada, όπου χιούμορ, χάος και κοροϊδία βασιλεύουν.

Τα συναρπαστικό ιταλικό Bal Tic Tac (1921) με σχέδια του Τζιάκομο Μπάλα που συλλαμβάνουν το στροβίλισμα των χορευτών αλλά και σχέδια και έπιπλα για το επίσης ιταλικό θεαματικό Cabaret del Diavolo (1922), εμπνευσμένο από το Fortunato Depero, απλωμένο σε τρεις ορόφους που αντιπροσωπεύουν τον ουρανό, το καθαρτήριο και την κόλαση.

Μετά στη Γερμανία, με τις πολλές λέσχες και μπαρ σε μητροπολιτικές πόλεις, όπως το Βερολίνο, που φιλοξενούν καμπαρέ και τολμηρά στριπτίζ με τα περιβόητα συγχρονισμένα Tiller Girls.

Στη Νέα Υόρκη, με λογοτεχνικές και τζαζ σκηνές, αλλά και στην αφροαμερικανική γειτονιά του Χάρλεμ με την ποίηση του Λάνγκστον Χιουζ (1902-1967) και τις κινηματογραφικές ταινίες με την απογειωτική μουσική του Ντιουκ Ελινγκτον (1899-1974).

Και από εκεί, στο Mbari Artists and Writers Club (δεκαετία 1960), στο Ιμπαντάν της Νιγηρίας, με εκθαμβωτικές όπερες, ποίηση και λογοτεχνικές αναγνώσεις, εργαστήρια πειραματικής τέχνης και πρωτοπόρες εκθέσεις Αφρικανών και διεθνών καλλιτεχνών.

Ακόμη, ταξιδεύουμε στην Τεχεράνη, στο περίφημο Rasht 29 (1966), έναν δημιουργικό χώρο για τους πρωτοποριακούς ζωγράφους, τους ποιητές, τους μουσικούς και τους κινηματογραφιστές, όπου να συζητούν ελεύθερα ακόμη τις πρακτικές τους.

Το εντυπωσιακό είναι πως το Κέντρο έχει επανακατασκευάσει αυτούσια κάποιους εμβληματικούς χώρους και τα βράδια από Πέμπτη έως Σάββατο οι γκαλερί ζωντανεύουν: το κλαμπ L’Aubette της δεκαετίας του 1920 φιλοξενεί ζωντανή μουσική τζαζ ενώ κοκτέιλ σερβίρονται στο μπαρ του περίφημου Cabaret Fledermaus, που ήταν το κόσμημα της Βιέννης.

Νιώθουμε νοσταλγία για κάτι που κανείς από εμάς δεν έχει βιώσει πραγματικά. Εντυπωσιακή η έκθεση μας φέρνει μέσα σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης, όπου όμως ο καπνός έχει καθαρίσει, οι χορευτές αποσύρθηκαν από τη σκηνή και το περιβάλλον της διασκέδασης τείνει να αποστειρωθεί ανεπανόρθωτα.

«Into the Night: Cabarets & Clubs in Modern Art», στο Κέντρο Μπάρμπικαν, Λονδίνο. Μέχρι 19 Ιανουαρίου 2020