Σκληρό μέταλλο με αιθέριες φιγούρες

Το καλοκαίρι που μας πέρασε ο κυκλαδίτικος ολόλαμπρος ήλιος έλουσε και αγκάλιασε τα υπέροχα διάσπαρτα μεταλλικά γλυπτά του Βρετανού Αντονι Γκόρμλεϊ (1950) που απλώθηκαν σε πλήρη συμφωνία και σύμπνοια με τις αρχαιότητες στον ιερό αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο της Δήλου.

Η εικαστική εγκατάσταση «Sight» (Θέαση), λοιπόν, έφερε για πρώτη φορά τη σύγχρονη τέχνη μέσα σε αρχαία μνημεία και ιστορικούς τόπους στο γενέθλιο νησί του θεού Απόλλωνα, δυτικά της Μυκόνου. Τα έργα του διεθνούς φήμης καλλιτέχνη ενσωματώθηκαν υπέροχα στους χώρους, κατέλαβαν τη θέση που τους ανήκε λες, φωτίστηκαν από το φως που αντανακλά στο μπλε του Αιγαίου, τυλίχτηκαν με τον γεμάτο αρμύρα αρωματισμένο αέρα και έδωσαν έναυσμα για προβληματισμό, σκέψεις και συζητήσεις στους πολυπληθείς επισκέπτες του νησιού.

Αριστουργηματικά έδεσε το νέο με το αρχαίο, δείχνοντας την αρμονία της διαφορετικότητας στον χώρο και τον χρόνο, καταδεικνύοντας πως όλοι αποτελούμε κομμάτι της φύσης την οποία πρέπει να προστατεύσουμε για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε και να δημιουργήσουμε ένα ευοίωνο μέλλον για τις επόμενες γενιές ώστε να απολαύσουν χωρίς περιορισμούς τα χρόνια που θα ακολουθήσουν στην ιστορία του ανθρώπινου είδους.

Αυτήν την εποχή μια σειρά έργων του Γκόρμλεϊ κατέλαβαν τις κεντρικές γκαλερί στη Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) στο Πικαντίλι του Λονδίνου και πραγματικά δοκιμάζουν την κλίμακα, το φως και την ανοχή της αρχιτεκτονικής του Burlington House, ενός εμβληματικού κτιρίου του 19ου αιώνα.

Η αναδρομική έκθεση, που φέρει το όνομά του «Antony Gormley» και θα διαρκέσει λίγες εβδομάδες ακόμη μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου, θέλει να φέρει τους επισκέπτες, όπως λέει ο ίδιος ο Βρετανός γλύπτης, «στο όριο μεταξύ του γνωστού και του άγνωστου, να νιώσουν την ηρεμία και την ειρήνη και τη σιωπή και την ελπίδα».

Στα 70 του χρόνια είναι μόλις η δεύτερη μεγάλη έκθεση στη γενέτειρά του, μετά από αυτήν στην Hayward Gallery πριν από 12 χρόνια. Εκτίθενται 142 έργα (συμπεριλαμβανομένων 36 γλυπτών) σε 17 μεγάλες αίθουσες, από λεπτοδουλεμένα γλυπτά μέχρι μνημειώδης κατασκευές, φτιαγμένα από φυσικά υλικά αλλά και εργαστηριακά σχεδιασμένες εγκαταστάσεις. Φιλοδοξία του «ότι θα μπορούσατε να έρθετε χωρίς γνώση και, κατά κάποιον τρόπο, μέχρι το τέλος της έκθεσης ίσως να γνωρίσετε τον εαυτό σας καλύτερα».

O Γκόρμλεϊ είναι ένας από τους ευρύτερα αναγνωρισμένους εν ζωή γλύπτες της Βρετανίας, ειδικά χάριν του «Angel of the North» (Αγγελος του Βορρά), ενός χαλύβδινου γλυπτού-ορόσημο βασισμένου στο σώμα του, 20 μέτρων ύψους και με άνοιγμα φτερών 54 μέτρων, το οποίο στέκει υπέροχα και φαίνεται από παντού στην κορυφή ενός λόφου στο Low Eighton, που βρίσκεται στο Gateshead της μητροπολιτικής περιοχής Tyne και Wear στη βορειοανατολική Αγγλία. Η φήμη του όμως έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο και το όνομά του προβάλλεται στις πρώτες θέσεις στη διεθνή αγορά τέχνης καθώς έργα και εγκαταστάσεις του κοσμούν μέχρι και τις στέγες του Μανχάταν. Εκθέσεις και εμπορικές γκαλερί τού επιτρέπουν να διατηρεί μια πολυπληθή ομάδα βοηθών και συνεργατών στούντιο.

Ο Γκόρμλεϊ, με Ιρλανδό πατέρα και Γερμανίδα μητέρα, ένα από τα επτά παιδιά της οικογένειας, ανατράφηκε με ρωμαιοκαθολικές αρχές και στάλθηκε στο καθολικό οικοτροφείο του Κολεγίου Ampleforth. Μετά από σπουδές Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, πέρασε μερικά χρόνια στην Ινδία μελετώντας τον διαλογισμό και σχεδόν έγινε ένας βουδιστής μοναχός πριν επιλέξει να γίνει γλύπτης. Τώρα δηλώνει αγνωστικιστής.

Η έκθεση στη Βασιλική Ακαδημία μπαίνει στον πυρήνα της εργασίας του και διερευνά τη σχέση του ανθρώπινου σώματος με τον χώρο, το Διάστημα, τη φύση και τον κόσμο θέλοντας να προκαλέσει στους θεατές νέες συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα.

Το «Iron Baby», σε εμβρυϊκή μορφή, χαλαρώνει στο πάτωμα της αυλής του Annenberg και το συναντάμε κατά την είσοδό μας στην έκθεση ξεκινώντας ένα ταξίδι ζωής και αυτογνωσίας.

Εντύπωση μας προκαλούν οι μαρμάρινες νευρώσεις στις περίτεχνα στολισμένες τοξωτές πόρτες που αντανακλούν τα σημάδια σκουριάς των 24 αγαλμάτων από χυτοσίδηρο του «Lost Horizon I», τα οποία βγαίνουν με διαφορετικούς προσανατολισμούς από τους τοίχους, το πάτωμα και την οροφή σχηματίζοντας ένα μεταλλικό δάσος απρόσωπων ανδρών.

Χαρακτηριστικό έργο του και το «Clearing VII», μια εντυπωσιακή πινελιά που ζωγραφίζει στον χώρο και κατασκευάστηκε από χιλιόμετρα σπειροειδούς, εύκαμπτου μετάλλου.

Εντυπωσιακό και το «Matrix III», εγκατεστημένο στην πιο μεγάλη γκαλερί της Ακαδημίας, με τεράστια μεταλλικά πλέγματα που έχουν συγκολληθεί χτίζοντας πάνω από το κεφάλι μας όλο και πιο πυκνά νέφη πριν από μια καταιγίδα, ακριβώς κάτω από έναν τεράστιο γυάλινο φεγγίτη.

Κανένα κομμάτι δεν παρουσιάζει όμως περισσότερο ενδιαφέρον από το προτελευταίο. Εναν γιγαντιαίο τάφο από χάλυβα, στον οποίο μπορείτε φυσικά να μπείτε αν δεν είστε κλειστοφοβικοί αναζητώντας ακτίνες φωτός που αποκαλύπτουν τον εαυτό μας καθώς σερνόμαστε στο σκοτάδι. Περνώντας στον δρόμο μέσα από το άγνωστο που μοιάζει με τη μήτρα, βγαίνουμε στην άλλη πλευρά, σε μία από τις εγκαταστάσεις που αποτελεί και το αποκορύφωμα της νέας αυτής έκθεσης, το «Host».

Σχεδόν 40.000 λίτρα θαλασσινού νερού γεμίζουν το αχανές δάπεδο μιας γκαλερί, φτάνοντας στο ύψος του αστραγάλου. Κάτω από την επιφάνεια είναι ένα στρώμα πηλού σε ανοιχτό καφέ χρώμα που σχηματίζει ένα είδος θαλάσσιου βυθού. Στην απέναντι πλευρά είναι μια κλειστή πόρτα η οποία στέκεται σαν μια πύλη για τη μετά θάνατον ζωή. Σκέψεις μάς τυλίγουν για τον Αχέροντα Ποταμό και τις διαδρομές των ψυχών, αλλά και για την απεραντοσύνη της «μάνας θάλασσας» που έδωσε τη ζωή σ' αυτόν τον πλανήτη.

Και μετά βλέπουμε το φως που αχνοφέγγει από την αυλή. Εδώ ξανασυναντιόμαστε με το σιδερένιο μωρό που είδαμε στην αρχή και γεμίζουμε με συναίσθημα, καθώς ένας κύκλος ολοκληρώθηκε μαζί του και σίγουρα ένας νέος ξεκινάει.

Φιλοσοφικούς διαλογισμούς, που περιπλανώνται ανάμεσα σε σκληρά μέταλλα και κβαντική μηχανική με αιθέριες φιγούρες, φέρνουν στον νου των επισκεπτών τα εξαιρετικά, τολμηρά έργα του Αντονι Γκόρμλεϊ.

Τα βαριά γλυπτά και οι κατασκευές φαίνεται να αψηφούν τους γήινους νόμους της βαρύτητας και της φυσικής, όλα αιωρούνται στον χώρο και τον χρόνο. Αέρινα ίπτανται, εκτυφλωτικά κατορθώματα της μηχανικής σαν την ψυχή και τη σκέψη που φτερουγίζει στην ουσία των πραγμάτων θέλοντας να φτάσει στο απόγειο της εσωτερικής και εξωτερικής αρμονίας στη φύση.

? «Antony Gormley». Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts), Λονδίνο. Μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου