Πικρές αλήθειες για το Ολοκαύτωμα της Βιάννου

Κάθε χρόνο στην επέτειο του ολοκαυτώματος σκύβοντας ευλαβικά στη μνήμη των θυμάτων (εκτελεσμένων και επιζησάντων) και στον αγώνα τους, καταγινόμαστε με την ιστορική αναδίφηση: πώς έγιναν τα γεγονότα, τι έγινε και τι θα μπορούσε να γίνει. Κυρίως με την αφορμή…

Η ελληνική αντίσταση είναι ίσως η πρώτη και η σπουδαιότερη στην Ευρώπη και πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στην υπόθεση του συμμαχικού αγώνα για τη νίκη. Για τη συντριβή της οι Γερμανοί, θέλοντας να τρομάξουν τον πληθυσμό που τη στήριζε (κρύβοντας, οδηγώντας και τροφοδοτώντας τους αντάρτες), ακολούθησαν την πολιτική της καμένης γης και των φοβερών αντιποίνων, κυρίως μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας.

Στην περίπτωση της Βιάννου το μίσος των Γερμανών προς τον άμαχο πληθυσμό οφείλεται:

1) Στην εκδίκηση προς τους υποστηρικτές των ανταρτών, χωρίς τους οποίους ήταν αδύνατον να υπάρξει αντάρτικο.

2) Στο βασικό τους σχέδιο -σκοπός και αποστολή των ναζί- να συντρίψουν τον μπολσεβικισμό, κέντρο του οποίου θεωρούσαν την επαρχία Βιάννου.

3) Ο Μίλερ, επικεφαλής και υπεύθυνος των επιχειρήσεων της Βιάννου, κυριαρχείται από αντισοβιετικό μίσος γιατί πρόσφατα αποδεκατίστηκαν οι στρατιώτες της 22ης Στρατιάς στη Ρωσία, της οποίας ήταν διοικητής κι εκείνος μεταφέρθηκε στην Κρήτη, για να ξεκουραστεί και να ανακάμψει. Είναι εξάλλου ένας σκληρός-φανατικός ναζί.

4) Η Βιάννος ανήκει στο Λασίθι, όπου διακυβεύεται η υπόθεση του ελέγχου των ιταλικών στρατευμάτων (μετά την παράδοση της Ιταλίας στους συμμάχους), ο οποίος έλεγχος επιτυγχάνεται με την ισοπέδωσή της.

5) Η επαρχία απασχόλησε τον κατακτητή πολλάκις με το αντιστασιακό της κίνημα και ο Χάρτμαν είχε δημιουργήσει ένα σοβαρό αρχείο με τους φακέλους των παρτιζάνων της. Η Οργάνωση του Αλ. Ραπτόπουλου (ΚΕΕ) είχε εξαρθρωθεί και η έρευνα της Ανω Βιάννου από τον Χάρτμαν και τον Πωλιουδάκη (28-4-1942) κατέληξε στη φυλάκιση και εκτέλεση σπουδαίων Βιαννιτών, όπως οι Μιχ. Παπαδογιάννης, Μύρων Κονδυλάκης, Χαράλαμπος και Νικόλαος Πετράκης.

Επίσης πολλά στοιχεία είχε δώσει και η κόρη της φερόμενης ως συζύγου τού Ι. Τσατσαρωνάκη, ερωμένη και αργότερα σύζυγος του Χάρτμαν, που έζησε αρκετό διάστημα στις σπηλιές των Αστερουσίων, τάχα για να φύγουν στην Αίγυπτο, και ήξερε πρόσωπα και πράγματα πολύτιμα για τους Γερμανούς.

Ετσι οι Γερμανοί μισούσαν την επαρχία που συντηρούσε τους «συμμορίτες», τα «παράσιτα» που εξόντωναν τους ευγενείς Γερμανούς.

6) Οι Γερμανοί, ασυνήθιστοι στα ορεινά μέρη και οδικά δίκτυα των γιδομονοπατιών, ένιωθαν απέχθεια και φόβο για τη Βιάννο. Είναι χαρακτηριστική η επιγραφή που έγραψαν οι πρώτοι Γερμανοί, οι οποίοι έφτασαν με τις μηχανές τους στη Βιάννο, μετά τη συνθηκολόγηση σε τοίχο μισοτελειωμένης οικοδομής απέναντι και ανατολικά από τον μεγάλο πλάτανο: «Στα οπίσθια του πιθήκου»!

7) Εχουν αρχίσει οι σπασμωδικές κινήσεις του πληγωμένου θηρίου, των ηττημένων ναζί που γνωρίζουν πως οι εφεδρείες τους έχουν τελειώσει και ο πόλεμος έχει κριθεί. Βέβαια η βάρβαρη καταστροφή της Επαρχίας Βιάννου, όπως συνέβη παντού, αντί να καταστείλει, γιγάντωσε το αντάρτικο κίνημα στην περιοχή.

Κάθε χρόνο στην επέτειο του ολοκαυτώματος σκύβοντας ευλαβικά στη μνήμη των θυμάτων (εκτελεσμένων και επιζησάντων) και στον αγώνα τους, καταγινόμαστε με την ιστορική αναδίφηση: πώς έγιναν τα γεγονότα, τι έγινε και τι θα μπορούσε να γίνει. Κυρίως με την αφορμή… Ποιος ήταν ο ρόλος των Βρετανών, όχι μόνο σχετικά με την επικείμενη διάδοση των συμμαχικών αποβάσεων στα βιαννίτικα παράλια, αλλά κυρίως με τον φόνο των δύο Γερμανών στη Σύμη.

Φαίνεται όμως πως αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό (που γνώριζαν μόνο οι απολύτως εμπλεκόμενοι, δηλ. οι Βρετανοί και ο Μπαντουβάς), το οποίο όποιος το αποκάλυπτε σίγουρα δεν θα πέθαινε στο κρεβάτι του (η μοίρα των κατασκόπων). Μυστικό που βέβαια δεν αποκαλύπτεται από τα «επεξεργασμένα» στο μεταξύ βρετανικά αρχεία.

Σ’ αυτές τις σκέψεις μάς οδηγεί και η επιστολή του Μιχάλη Ακουμιανάκη προς τον Λη Φέρμορ στις 3 Μαΐου 1969. Ο Μιχ. Ακουμιανάκης δεν έμαθε ποτέ αυτό που ερευνούμε εμείς σήμερα κι ας ήταν ο άξιος αρχηγός της αγγλικής αντικατασκοπίας (SOE) Ανατολικής Κρήτης (διάδοχος του Γεωργίου Δουνδουλάκη), που διαχειρίστηκε άριστα πολύ δύσκολες υποθέσεις, κυρίως το θέμα των ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων του Ν. Λασιθίου μετά την παράδοση της Ιταλίας στους συμμάχους.

Κι ας ζούσε νυχθημερόν με τον αναπληρωτή του Τομ Νταμπάμπιν και τον δημοφιλέστερο πράκτορα της SOE στην Κρήτη, τον Αγγλο ταγματάρχη Πάτρικ Λη Φέρμορ (Μιχάλη ή Φιλεντέμ), ο οποίος διεκπεραίωσε άριστα, κατ’ εντολήν των Βρετανών, τη διάσπαση του αντάρτικου της Δίκτης -δύσκολο εγχείρημα- το καλοκαίρι του 1943 και βέβαια την ίδρυση της ΕΟΚ, εγχείρημα που σχεδιάστηκε από τους Βρετανούς, πολύτιμο για τον μεταπολεμικό έλεγχο της Ελλάδας και της Κρήτης, για τον οποίο (έλεγχο) ανέλαβαν την άμυνα του νησιού το 1940 υπογράφοντας μεταπολεμικά γραμμάτια, αν και γνώριζαν πως θα ήταν αδύνατον να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, όπως και έγινε.

Οι πράκτορες της SOE χρησιμοποιούσαν τους Κρήτες βοηθούς τους, χωρίς τους οποίους ούτε μία μέρα δεν θα επιβίωναν στην Κρήτη, αλλά δεν τους εμπιστεύονταν. Εξάλλου στα ημερολόγια των αγωνιστών (π.χ. Γ. Κουτεντάκη) σε πολλά σημεία φαίνεται η αλαζονική-αυταρχική συμπεριφορά τους προς τους Κρήτες συνεργάτες τους, με αποκορύφωμα αυτό που ο πράκτορας Φίλντιγκ (Αλέκος), τον Αύγουστο 1943 στα Χανιά, είπε στον συνταγματάρχη του ΕΛ.ΑΣ. Κοντεκάκη: «Ενα γάιδαρο να σας βάλομε βασιλιά, είστε υποχρεωμένοι να τον δεχτείτε».

Αλλά ας δούμε το σχετικό με τη Βιάννο απόσπασμα της επιστολής του Μιχ. Ακουμιανάκη προς τον Λη Φέρμορ, που όπως προελέχθη, έχει ημερομηνία 3-5-1969, δηλαδή 26 χρόνια μετά την καταστροφή της Βιάννου.

Το κείμενο αυτό είναι ένα ακόμη δημοσίευμα-ταπεινό μνημόσυνο για όλους εκείνους που η ζωή τους χάθηκε και ρημάχτηκε στην προσπάθειά τους να διαρρήξουν τη συναίνεση της αποδοχής της κυριαρχίας του Αξονα, εκφράζοντας την αντίθεσή τους στον συμβιβασμό και στην υποταγή στη «Νέα Τάξη». Οπου Γης. Σ’ αυτούς που, τιμώντας τον άνθρωπο, μπόρεσαν να περιβάλλουν την Αντίσταση με τόση αίγλη, που για χρόνια προσπαθούσαν με παντοδύναμα μέσα να αμαυρώσουν οι ισχυροί της Γης.

Μένει ακόμα η ουσία της και τροφοδοτεί την υπερηφάνεια των ανθρώπων για τις υψηλές στιγμές του κόσμου και του ανθρώπου.

Το απόσπασμα της επιστολής

Στην επιστολή του προς τον Λη Φέρμορ, γράφει (μεταξύ των άλλων) ο Μιχ. Ακουμιανάκης (Ασκληπιού Θεοδωράκη «Εθνική Αντίσταση Κρήτης» σελ. 116-121):

«…Επίσης ο Μπαντουβάς ισχυρίζεται ότι την επίθεσίν του εναντίον των Γερμανών στη Βιάννο την διέταξαν οι Αγγλοι. Αρα ότι εσείς είσθε υπεύθυνοι για την καταστροφήν υπό του Μύλλερ των χωρίων της Βιάννου και την εκτέλεσιν 1.000 (δεν ενθυμούμαι) κατοίκων των χωρίων της Βιάννου.

»Επίσης ο Μπαντουβάς ισχυρίζεται ότι εάν οι Ιταλοί κτυπούσαν τους Γερμανούς θα ήτο δυνατόν να απελευθερωθεί η Κρήτη. Ούτε αυτός γνωρίζει την συνεργασίαν μας με τους Ιταλούς και τις προσπάθειές μας να εκμεταλλευτούμε την κατάστασιν για να απελευθερωθεί η Κρήτη, εάν ήτο δυνατόν τότε.

Επίσης ο Μπαντουβάς θέλει με τους ισχυρισμούς του αυτούς εναντίον Ιταλών και Αγγλων να δικαιολογήσει την άσκοπον και απερίσκεπτη επίθεσή του εναντίον των Γερμανών με τα φοβερά αντίποινα εναντίον των κατοίκων υπό των Γερμανών. Είναι ένα σπουδαίον σημείον της ιστορίας της Κρήτης και δεν πρέπει να κρυφτεί η αλήθεια. Είμαι αποφασισμένος να τα δημοσιεύσω, εάν εσείς διά λόγους άλλους δεν θέλετε να δημοσιεύσετε.

»Εσείς είχατε φύγει για το Κάιρο με τους Κάρτα κ.λπ. ο Μπαντουβάς με 20-25 ανθρώπους του έφυγε αργότερα επίσης για το Κάιρο με τις γνωστές συμπλοκές στην Καλή Συκιά Ρεθύμνου. Τα δημοσιεύματα στη "Νέα Πολιτεία" στις 20 Απριλίου υπό του Χαροκόπου δεν αφορούν την αλήθειαν. Είναι προσωπικοί ισχυρισμοί του Μπαντουβά για λόγους ευνοήτους. Τι λέτε εσείς;

»Οπως σεις με γνωρίζετε, δεν έχω αντιπάθεια στου Μπαντουβά. Απλώς μου αρέσει η Αλήθεια. Είναι κρίμα που εσείς προσωπικά και οι άλλοι συνάδελφοί σας, γνωρίζετε την αλήθεια, αλλά δεν τη λέτε. Αυτά προς το παρόν. Είμαι στη διάθεσή σας κάθε τι που αφορά την καρποφόρον συνεργασίαν μας επί κατοχής. Περάσαμε αγωνιώδεις μέρες τότε, αλλά πρέπει να τις θυμόμαστε με ευχαρίστηση, εμείς οι άνθρωποι του σκότους…».

Η Αννα Μανουκάκη -Μεταξάκη είναι φιλόλογος - συγγραφέας και ιστορική ερευνήτρια