Το πάρτι που δεν θες να χάσεις!

Βγήκα στο Ρέθυμνο, νωρίς το πρωί. Στα στενά σοκάκια της παλιάς πόλης, ο αέρας σφύριζε, οι ελάχιστοι άνθρωποι που κυκλοφορούσαν εκείνη την ώρα περπατούσαν βιαστικά. Από ένα παράθυρο κατάφερα να διακρίνω ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο που είχε ακόμη ξεμείνει. Και όχι μόνο είχε ξεμείνει, λειτουργούσαν και τα πολύχρωμα λαμπάκια του!

Η ώρα έχει φτάσει σχεδόν 10. Είναι Κυριακή πρωί, τρεις εβδομάδες πριν από τις Απόκριες, και κάνοντας μία στάση δίπλα σε ένα από τα πιο γνωστά σημεία της πόλης, στην κρήνη, απολαμβάνεις πρωινό αλλιώτικο. Πρωινό Cul De Sac, κρητικό. «Σήμερα είναι το μαθητικό κυνήγι» θα μου πει ο Θέμης! Ρωτάω περισσότερα και αμέσως καταλαβαίνω ότι δεν πρόκειται για μία ακόμη εκδήλωση.

Είναι κάτι που το ζει όλη η πόλη. «Εμείς εδώ το καρναβάλι το ζούμε. Το έχουμε στο DNA μας». Δεν περνάει πολλή ώρα και ολόκληρο το κέντρο της πόλης γίνεται ένα ατελείωτο πάρτι. Και από εκείνα τα πάρτι που σου αρέσει να μένεις. Που δεν χρειάζεται να καταναλώσεις τεράστιες ποσότητες αλκοόλ για να το ευχαριστηθείς. Είναι τα πάρτι της ζωής μας. Ενα από αυτά είναι και το ρεθεμνιώτικο πάρτι, εκείνο του καρναβαλιού, που κρατάει καλά… τα τελευταία μόλις 101 χρόνια!

Κατά του bullying

Ενα δυνατό κοινωνικό μήνυμα στέλνει σε όλο τον κόσμο και φέτος το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι! Μια μεγάλη εκστρατεία αφύπνισης και ενημέρωσης για το σοβαρό φαινόμενο του bullying, δηλαδή του εκφοβισμού και της βίας των παιδιών, ξεκινά από το Ρέθυμνο για να φτάσει σε κάθε γωνιά της χώρας! Το σύνθημα που δημιουργήθηκε αποκλειστικά για το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι είναι: «Η σιωπή δεν σταματά τη βία. Μη φοβάσαι μίλα»!

Δημιουργική διαδικασία

Το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι δεν είναι μια βιομηχανία διασκέδασης, αλλά μια δημιουργική διαδικασία. Οι καρναβαλικές ομάδες δουλεύουν όλο τον χρόνο. Συγκεντρώνουν τα μέλη τους και οι ίδιες σχεδιάζουν, προγραμματίζουν, κατασκευάζουν και υλοποιούν το θέμα τους με βάση την ιδεολογία και την κουλτούρα τους. Φτιάχνουν άρματα από οικολογικά υλικά, ενώ οι στολές τους πολλές φορές γίνονται από τους ίδιους ή από ντόπιες βιοτεχνίες. Ο καθένας μπορεί να συμμετέχει, εύκολα. Αρκεί να διαλέξει την ομάδα και το θέμα που του αρέσει.

Η κρητική καντάδα

Το Ρέθυμνο διατηρεί πολύ παλιά αποκριάτικα έθιμα. Ενα από αυτά είναι η κρητική καντάδα, όπου μαντολίνα, λύρες και λαούτα ξεχύνονται στους δρόμους του ιστορικού κέντρου, πλημμυρίζοντας την πόλη με παραδοσιακούς ήχους. Ακόμα, η εκφώνηση και αντιφώνηση του βασιλιά Καρνάβαλου, που αναβιώνει την παλιά σάτιρα, καθώς και η νυχτερινή παρέλαση που πραγματοποιείται την παραμονή της μεγάλης παρέλασης. Το αποκορύφωμα των εκδηλώσεων είναι η τελετή λήξης με το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου στην αμμουδιά. Η αυλαία πέφτει στα χωριά, την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας όπου στον απόηχο του ξεφαντώματος αναβιώνεται το «κλέψιμο της νύφης», τα «μουτζουρώματα», η «παρέλαση της καμήλας», το «μπεγιράκι», το «αυγομάζωμα» και πολλά άλλα παραδοσιακά δρώμενα.

Το εικαστικό πάρκο

Εκτός, όμως, από την αποκριάτικη τρέλα, το Ρέθυμνο έχει πολλά άλλα να πει. Την περίοδο του Καρναβαλιού η πόλη μετατρέπεται σε ένα πελώριο εικαστικό πάρκο. Κάντε μια αργή βόλτα στην πόλη και δείτε άρματα περασμένων ετών, ειδικά τοποθετημένα και φωταγωγημένα, να διηγούνται ιστορίες συντροφικότητας και δημιουργικότητας ανάμεσα στις ομάδες, ποικίλες εικαστικές εκθέσεις σχετικές με το καρναβάλι να κοσμούν πολλά καταστήματα, αλλά και δρόμους, γεμάτους έργα τέχνης καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα.

Πληροφορίες για το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι στο www.rethymnocarnival.gr.

Οι φωτογραφίες στο hashtag #Rethymnocarnival

Μια ανάσα από το Ρέθυμνο

Οι αρκουδιάρηδες της Γέργερης

Η Αποκριά είναι ο πιο αρχαίος εορτασμός της μετάβασης από το χειμώνα στην άνοιξη. Ο χορός, το τραγούδι και η «μεταμόρφωση» ήταν το μέσο για ξεσπάσουν και να απελευθερωθούν οι άνθρωποι από τα προβλήματα. Τα «δρώμενα» όπως τα αποκαλούν αντλούν τα θέματά τους από την αγροτική καθημερινότητα και τα βασικά στάδια της ζωής (γέννηση, βάφτιση, γάμος, κηδεία). Στ΄ αποκριγιώματα της Γέργερης κυριαρχεί η σατιρική διάθεση, υμνούν τη ζωή, την αναγέννηση της φύσης και του ανθρώπου και ταυτόχρονα εμπαίζουν τον θάνατο. Η συμμετοχή είναι αυθόρμητη και νύφη ντύνεται πάντα άντρας. Οι προβιές και τα κουδούνια ξυπνούν τα πιο πρωτόγονα ένστικτα και οι αρκουδιάρηδες παραδίνονται στον χορό του Διονύσου.

Β. Μαθιουδάκης

Αποκριάτικες μάσκες

Κάθε μάσκα και μια ιστορία

Σήμα κατατεθέν της Αποκριάς, η μάσκα, έπαιζε πάντα κυρίαρχο ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Παλαιότερα, φτιαχνόταν από δέρμα, πορσελάνη ή γυαλί και ακόμη και σήμερα που η κατασκευή της και οι πρώτες ύλες έχουν αλλάξει, αποτελεί ένα από τα βασικότερα και συνάμα απαραίτητο μέσο μεταμφίεσης την περίοδο των αποκριών. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι σε όλες τις στολές μεταμφίεσης, περιλαμβάνεται και μία μάσκα.

Στο φημισμένο καρναβάλι της Βενετίας, το οποίο ξεκίνησε το 1162 έπειτα από μία σημαντική νίκη των δυνάμεων της πόλης κατά του πατριάρχη της Aquileia οι μάσκες, αποτελούσαν το κύριο μέσο μεταμφίεσης.

Ενδεικτικό της σοβαρότητας με την οποία αντιμετώπιζαν τη μάσκα, είναι το στοιχείο ότι οι κατασκευαστές των μασκών, οι λεγόμενοι, mascherari, ήταν προνομιούχοι της κοινωνίας της εποχής. Σύμφωνα, δε, με τα αρχεία της Βενετίας που έχουν διασωθεί, κατά την περίοδο 1530-1600 αναγνωρίζεται και μία γυναίκα επαγγελματίας κατασκευάστρια της βενετσιάνικης μάσκας.

Οι κατασκευαστές δούλευαν τις μορφές τους πάνω σε πεπιεσμένο χαρτί ή σε κερωμένους καμβάδες και σε διάφορα καλούπια. Σιγά σιγά η τέχνη αυτή αναπτύχθηκε τόσο, που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ιταλία.

Κάθε τύπος μάσκας κρύβει και μια ιστορία: Η Bauta χρησιμοποιήθηκε τον 18ο αιώνα για να διατηρηθεί η ανωνυμία των πολιτών σε γεγονότα πολιτικών αποφάσεων, η Columbina στο θέατρο, η Medico della Peste από γιατρούς την περίοδο της πανούκλας, η Volto για διασκέδαση, ενώ η Moretta εξασφάλιζε τη σιωπή των υπηρετριών.

Την τελευταία μέρα του καρναβαλιού, μια επιτροπή ψηφίζει τη «La Maschera più bella», την πιο όμορφη μάσκα της χρονιάς.

Η βενετσιάνικη

Η εμφάνιση της βενετσιάνικης μάσκας ξεκινά από τα καρναβάλια της Βενετίας κατά την περίοδο του Μεσαίωνα. Βενετοί κατασκευαστές, αφού αρχικά απέδειξαν ότι το έθιμο της μάσκας είναι αναγκαίο και απαραίτητο να διατηρηθεί εφόσον συνδέεται άμεσα με το καρναβάλι, προσδίδοντάς του ταυτότητα, κατάφεραν να μονιμοποιηθούν και να περάσουν το μήνυμα, ότι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα τουλάχιστον για μια φορά τον χρόνο να φορούν «μάσκα» και να υποδύονται έναν «ρόλο».

Στην Αρχαία Ελλάδα: Παράλληλα, πέρα από τη Βενετία, και στην αρχαία Ελλάδα, οι μάσκες αποτελούσαν απαραίτητο στοιχείο των ελληνικών θεάτρων. Εξάλλου, με αυτό τον τρόπο, οι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να υποδυθούν τον ρόλο χωρίς να εκφράζουν τα δικά τους προσωπικά αισθήματα και χωρίς να δείχνουν τις εκφράσεις του προσώπου τους. Αργότερα, οι μάσκες πήραν και άλλες μορφές.

Μέσο λατρείας: Στα αρχαία χρόνια οι μάσκες αυτές λεγόμενες «προσωπίδες» είχαν διάφορες μορφές, είτε ήταν προσωπίδες λατρείας που χρησιμοποιούνταν προκειμένου να καλοπιάσουν τους θεούς, είτε είχαν νεκρική μορφή, που χρησιμοποιούνταν προκειμένου να διώξουν τα κακά πνεύματα στον άλλο κόσμο και άλλες. Παράλληλα, τέτοια προσωπεία συναντάμε τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Αίγυπτο, στο Περού, στο Μεξικό και την Καρχηδόνα. Σήμερα στη χώρα μας συνεχίζουν να υπάρχουν και απεικονίζουν παιδικούς ήρωες, αγαπημένα ζώα, όσο και μορφές του καλλιτεχνικού και πολιτικού κόσμου με στόχο τη σάτιρα.

Σιβιανές μάσκες

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Οδυσσέας Μεσαριτάκης από το χωριό Σίβας δημιούργησε τις σιβιανές μάσκες. Κύριο χαρακτηριστικό τους τα φαλλικά στοιχεία και τα κέρατα που δεσπόζουν πάνω στη μάσκα και προσδίδουν τον παγανιστικό χαρακτήρα της. Οι φαλλικές αυτές μάσκες με τα έντονα χρώματα και την ευρηματικότητα των υλικών κερδίζουν τις εντυπώσεις στα καρναβάλια της περιοχής. Τρομακτικές και αρχέγονες, σύγχρονες και ταυτόχρονα διονυσιακές. Βάση τους το ξύλο του δέντρου αθάνατος, που είναι μαλακό και σκαλίζεται εύκολα, ώστε να αδειάσουν το εσωτερικό του. Το έθιμο αυτό αναβίωσε τα τελευταία χρόνια από τους νέους του χωριού με τις οδηγίες των γηραιότερων. Η ευρηματικότητά τους είναι εντυπωσιακή, μια και πάνω στο ξύλο του αθάνατου ενσωματώνονται λογής λογής υλικά όπως κονσερβοκούτια, αφρός πολυουρεθάνης και όποια άλλη αποκριάτικη ιδέα τρελή. Παλιότερα την έντυναν κυρίως με δέρματα ζώων.

Πετάμε χαρταετό!

Η διαδικασία για το πέταγμα του χαρταετού είναι ιεροτελεστία, ενώ τα τελευταία παρατηρείται μία στροφή στην κατασκευή των χαρταετών. «Αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για τα παιδιά, να μάθουν να δημιουργούν» σημειώνει η κυρία Μαρία Παπαζή, λογοθεραπεύτρια και δραστήριο μέλος του Φιλοπρόοδου Ομίλου Βροντάδου Χίου. «Κάθε χρόνο προγραμματίζουμε διάφορες παρόμοιες εκδηλώσεις, ανάλογα την περίοδο και αυτό δίνει πολύ μεγάλη χαρά. Ειδικότερα σήμερα Σάββατο, έχει στηθεί ένα εργαστήρι κατασκευής χαρταετού, όπου τα παιδιά μαθαίνουν τα βασικά τεχνικά θέματα για την κατασκευή του. Στη συνέχεια ασχολούνται με την καλλιτεχνική του διακόσμηση και με αυτό τον τρόπο, ο κάθε χαρταετός έχει τη δική του σφραγίδα. Τα παιδιά θα βάλουν τη φαντασία και οι μεγάλη τη γνώση και την εμπειρία».

Σημεία-κλειδιά: Ποια όμως είναι τα σημεία-κλειδιά για μία επιτυχημένη κατασκευή και μία καλή… πτήση; Το υλικό του, το δέσιμο, το σχέδιο και κατά κύριο λόγο το μέγεθός του αποτελούν βασικά στοιχεία για τις επιδόσεις και το πέταγμα του χαρταετού. Κάποιες φορές μπορεί να έχουν γίνει όλα όπως πρέπει, αλλά να μην καταφέρνετε να τον πετάξετε. Ισως απλά να είναι πολύ μεγάλος για να τον σηκώσει ο άνεμος. Εάν ο χαρταετός κάνει στριφογυρίσματα και ανεβοκατεβαίνει, σημαίνει ότι ο άνεμος είναι πολύ δυνατός ή ο χαρταετός πολύ μικρός. Για να σιγουρέψετε λοιπόν το πέταγμα του χαρταετού, καλό είναι να έχετε προμηθευτεί δύο ειδών χαρταετούς, έναν μεγάλο και έναν μικρό για κάθε πιθανό άνεμο.

Η θέση: Επιλέξτε τον χώρο που θα προσπαθήσετε να πετάξετε τον χαρταετό σας, με προσοχή. Εντοπίστε μία τοποθεσία όπου δεν θα υπάρχουν κτίρια, δέντρα, κολόνες, ηλεκτροφόρα καλώδια και δρόμοι. Στις μεγάλες πόλεις, ακόμη και στα «ανοιχτά» μέρη, συνήθως αυτές τις ημέρες επικρατεί συνωστισμός, οπότε πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί.

Ελεγχος: Προτού πετάξετε τον χαρταετό σας, είτε τον φτιάξατε μόνοι είτε τον αγοράσατε, κάνετε έναν καλό έλεγχο. Ελέγξτε μήπως έχει σκισίματα που θα κλείσετε μπαλώνοντας καλά τα σημεία αυτά με σελοφάν. Κοιτάξτε καλά τα ξύλινα ή τα πλαστικά στηρίγματά του μήπως έχουν σπάσει και κολλήστε τα με καλή κόλλα ή με κολλητική ταινία. Δείτε εάν έχετε αρκετό σκοινί και προμηθευτείτε μία δεύτερη καλούμπα σε περίπτωση που ο χαρταετός σας χρειάζεται περισσότερο. Ξεμπερδέψτε καλά την ουρά του εάν είναι μακριά και απλώστε την στο έδαφος μέχρι το πέταγμα.

Πώς θα φτιάξετε έναν πετυχημένο χαρταετό!

Ο Γιώργος Αϊβαλίδης φτιάχνει χαρταετούς χρόνια! «Είναι το χόμπι μου» θα μας πει! «Προσπαθώ κάθε φορά να τον κάνω λίγο καλύτερο από τον προηγούμενο. Είναι πολλές οι παράμετροι που πρέπει να λάβεις υπόψη προκειμένου να πετύχεις μία καλή πτήση». Δεν πουλάει τους χαρταετούς που φτιάχνει, τους χαρίζει, και όπως μας εκμυστηρεύεται αυτό είναι που του δίνει μεγαλύτερη χαρά. Ακολουθούν τα tips του «καλού χαρταετού» από τον κ. Γιώργο Αϊβαλίδη.

Tips καλού χαρταετού

•Να αποτελείται από ελαφριά ξύλα

•«Πλούσια» ουρά

•Μέτριου μεγέθους

•Ανθεκτικότητα του χαρτιού ή πλαστικού από το οποίο είναι φτιαγμένος

•Χρήση βαμβακερού σπάγκου

•Σωστά ζύγια και προσεκτική κατασκευή

Με στόχο την αντιμετώπιση του bullying

Θα μπορούσα να επικεντρωθώ στα τετριμμένα που είναι γενικώς σύμφυτα με την ιδέα του καρναβαλιού: το αστείρευτο κέφι των 18.000 καρναβαλιστών, τη φαντασία και το μεράκι που καταθέτουν τα 46 πληρώματα στην επιλογή στολών και την κατασκευή αρμάτων, την εθελοντική προσφορά και την αλληλεγγύη που αποπνέουν όλες οι διοργανώσεις στη διάρκεια του ενός μηνός που διαρκούν οι καρναβαλικές εκδηλώσεις, την οικονομική ανάσα που γενναιόδωρα προσφέρει το καρναβάλι στην τοπική κοινωνία. Ισχύουν όλα αυτά. Δεν είναι όμως τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού.

Το ειδοποιό του στοιχείο είναι το κοινωνικό του αποτύπωμα στην πόλη μας και τους ανθρώπους της. Και είναι ισχυρό αφού πλέον το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι διανύει το 2ο αιώνα παρουσίας του στη ρεθεμνιώτικη κοινωνία, την οποία συνέχει γόνιμα και κοινωνικοποιεί αποτελεσματικά. 100 +1 χρόνια ανιχνεύουμε στοιχεία του στη ζωή της ιστορικής και πολυπολιτισμικής μας πόλης.

Γι’ αυτό και φέτος είναι αφιερωμένο στην επόμενη γενιά. Το κοινωνικό μήνυμα της φετινής διοργάνωσης, καλεί τους αποδέκτες του, στην κοινή προσπάθεια αντιμετώπισης του εκφοβισμού (bullying) που δέχονται τα παιδιά μας, με τρόπο απρόκλητο και προσβλητικό, σε κάθε έκφανση της ζωής τους. Σας προσκαλούμε λοιπόν σε αυτή τη δυναμική αλληλεπίδραση που καλλιεργεί δημιουργικά το πνεύμα και γεμίζει με αισιοδοξία την ψυχή. Ας είναι το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι η πιο γοητευτική και αξιόπιστη πυξίδα προσανατολισμού σας το ερχόμενο τριήμερο. Είστε όλοι καλοδεχούμενοι!

Γιώργης Χ. Μαρινάκης, δήμαρχος Δήμου Ρεθύμνης