«Συνεργασία Νότου-Νότου» ή «Συναίνεση του Πεκίνου»;

Εδώ και χρόνια η Λατινική Αμερική δεν έχει στραμμένο το βλέμμα της στον Βορρά αλλά στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, την Κίνα.

Ο ασιατικός γίγαντας, παίζοντας στην παγκόσμια σκακιέρα σαν μια μεγάλη οικονομική δύναμη, έχει καταστεί όχι μόνο σημαντικός εμπορικός εταίρος αλλά ένας από τους βασικούς μοχλούς για την ανάπτυξη της περιοχής, ενώ συγχρόνως εξασφαλίζει πολύτιμες πρώτες ύλες έναντι ζεστού και πολλού χρήματος.

Αυτή η νέα συμμαχία επισφραγίστηκε από την πρόσφατη περιοδεία του Κινέζου πρωθυπουργού Λι Κεκιάνγκ σε Βραζιλία, Περού, Κολομβία και Χιλή, τέσσερις χώρες στις οποίες το 2014 αντιστοιχούσε το 57% του όγκου των συναλλαγών Κίνας - Λατινικής Αμερικής.

Στην ατζέντα δεν βρέθηκαν μόνο οι παραδοσιακοί τομείς της γεωργίας, των εξορύξεων ή της ενέργειας, αλλά και η βιομηχανία, η τεχνολογία, οι υποδομές, η αεροναυπηγική, ενώ ανακοινώθηκαν φαραωνικά επενδυτικά έργα, όπως η κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής που διασχίζοντας 3.500 χιλιόμετρα ανάμεσα σε Βραζιλία και Περού θα συνδέσει τον Ειρηνικό με τον Ατλαντικό.

Η περιοδεία εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής που χάραξε η Κίνα το 2008, όταν αναγνώρισε τον στρατηγικό χαρακτήρα των σχέσεων με την ήπειρο στην αποκαλούμενη «Λευκή Βίβλο».

Αποτελεί συνέχεια του «ιστορικού ανοίγματος» του προέδρου Σι Τζινπίνγκ, που τον περασμένο Ιανουάριο φιλοξένησε στο Πεκίνο την πρώτη συνάντηση του Φόρουμ Κίνας - CELAC (Κοινότητα Κρατών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής).

Το Πενταετές Σχέδιο Συνεργασίας που υπεγράφη αποτελεί έκφραση της νέας φάσης αυτής της στρατηγικής: να μεταμορφώσει τις παραδοσιακές διακρατικές σχέσεις σε «διμερείς» εκλαμβάνοντας την περιοχή ως ένα μπλοκ τεράστιων εμπορικών και γεωπολιτικών προοπτικών, όπως ακριβώς έχει κάνει με την Αφρική.

Είναι ενδεικτικό ότι από το 2010 οι εμπορικές συναλλαγές αυξήθηκαν κατά 22 φορές, η Κίνα είναι πλέον ο δεύτερος -μετά τις ΗΠΑ- εμπορικός εταίρος της Λατινικής Αμερικής, από το 2005 έχει χορηγήσει δάνεια ύψους 119 δισ. δολάρια και οι κινεζικές επενδύσεις έχουν ξεπεράσει τα 100 δισ.

Στόχος του Πεκίνου είναι μέσα στην επόμενη δεκαετία οι εμπορικές συναλλαγές να φτάσουν στα 500 δισ. δολάρια τον χρόνο και να επενδύσει άλλα 250 δισ. σε καίριους τομείς. Κάτι που αποτελεί τεράστια ανάσα για τις οικονομίες της περιοχής σε μια στιγμή οικονομικής αστάθειας, κάθετης πτώσης των τιμών των πρώτων υλών και επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης στις περισσότερες χώρες.

Θέλουν βιομηχανία

Αυτό ωστόσο που προσδοκούν τα κράτη της CELΑC είναι αυτό το χρήμα να συμβάλει σε μια νέου τύπου εκβιομηχάνιση της περιοχής και ιδίως στη διαφοροποίηση των εξαγωγών της: το 2013 πέντε προϊόντα εκπροσωπούσαν το 75% των εξαγωγών στην Κίνα, ενώ το 2010-2013 το 90% των επενδύσεών της κατευθύνθηκε στα ορυχεία και τους υδρογονάνθρακες.

Οπως σημειώνει η εκτελεστική διευθύντρια της CELAC Αλίσια Μπάρσενα, για να είναι θετική αυτή η σχέση Νότου-Νότου «Η περιοχή πρέπει να ξεπεράσει την εξάρτησή της από τις εξαγωγές πρώτων υλών. Γι’ αυτό εξίσου σημαντικό με την επέκταση των εμπορικών ροών και των κινεζικών επενδύσεων είναι αυτές να προσανατολιστούν σε δράσεις που διαφοροποιούν τη δομή τους».

Οι αριθμοί δεν είναι παρά ένδειξη του στοιχήματος της Κίνας για εδραίωση της πολιτικο-στρατηγικής επιρροής της σε μια περιοχή που οι ΗΠΑ -ήδη από τον 19ο αιώνα- θεωρούσαν κυνικά «την πίσω τους αυλή».

Η αποκαλούμενη και «κινεζική απόβαση» στη Λατινική Αμερική συμπίπτει με την αυξανόμενη αποστασιοποίηση που δείχνει η περιοχή απέναντι στις ΗΠΑ.

Για πολλούς αναλυτές, όπως ο Αργεντινός καθηγητής Οικονομικών Αριελ Σλιπάκ, το ερώτημα είναι αν αυτή η σχέση θα εξελιχθεί σε ισότιμη ή εάν η διαβόητη και αποτυχημένη «Συναίνεση της Ουάσινγκτον» αντικατασταθεί από μια «Συναίνεση του Πεκίνου».