H παράνοια της βίας

Θυμίζει φάντασμα, γράφει ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ της «Ελ Παΐς». Μακριά μαλλιά και γένια, πρόσωπο σκαμμένο, γόνατα πληγιασμένα, βλέμμα στυλωμένο στο πουθενά. Και μια μακριά αλυσίδα στο πόδι που τον κρατά αέναα δεμένο σε έναν στύλο.

Αρκετά μακριά ώστε να του επιτρέπει να περιφέρεται σαν χαμένος στην καλύβα που εδώ και δεκαετίες αποτελεί το σπίτι του.

Αρκετά κοντή ώστε να μην μπορεί να βγει να ξεσπάσει τη μανία του στους γείτονες.

Ο Ενρίκε Τσάβες Φουέντες είναι σύμβολο του Βρόμικου Πολέμου που έζησε το Μεξικό τη δεκαετία του ‘70. Το 1974 συνελήφθη από τον στρατό ως μέλος του Κόμματος των Φτωχών, της οργάνωσης του Λουσίο Καμπάνιας που πήρε τα όπλα κατά της διεφθαρμένης κυβέρνησης της Πολιτείας Γκερέρο, εκεί όπου τον περασμένο Σεπτέμβριο απήγαγαν και εξαφάνισαν 43 φοιτητές της Αγροτικής Σχολής της Αγιοτσινάπα.  Είναι ειρωνεία της ιστορίας ότι αυτή ήταν η σχολή όπου φοίτησε ο Καμπάνιας.

Επί τέσσερα χρόνια τον βασάνιζαν και ακόμη και σήμερα ακούει ξανά και ξανά εκείνον τον γδούπο του στρατιωτικού κράνους που έσκασε στο κεφάλι του ανοίγοντάς το στα δύο.

Τον κατηγόρησαν ότι σκότωσε τέσσερις στρατιώτες, κι εκείνος -που δεν είχε καμιά σχέση με το αντάρτικο- από τα βασανιστήρια ομολόγησε ότι τους σκότωσε: έξι μάλιστα γιατί δεν ήξερε πόσους έπρεπε να πει. Το 1978 η Εισαγγελία του Γκερέρο τον αμνήστευσε χωρίς ποτέ να έχει αποδείξει ότι σκότωσε στους στρατιώτες.

Το τέλος της λογικής

Με την απόφαση στο χέρι, διέσχισε παραπατώντας τις καφεοφυτείες κι έφτασε στο σπίτι της μάνας του. «Αυτό το αλλοπαρμένο σκιάχτρο», λέει η γερόντισσα, «δεν ήταν ο γιος μου, τον κατέστρεψαν».

Εκτοτε παθαίνει επιληπτικές κρίσεις, πάσχει από απώλεια μνήμης και παρανοϊκή σχιζοφρένεια και έχει πολλά ξεσπάσματα επιθετικότητας. Σε ένα από αυτά άρπαξε μια ματσέτα και απείλησε τη μάνα του. Επιτέθηκε με μαχαίρι εναντίον μιας γειτόνισσας. Τραυμάτισε σοβαρά με μια πέτρα έναν μικροπωλητή. Αλλοτε ξεχυνόταν στους δρόμους φωνάζοντας «σας παρακαλώ, μη με χτυπάτε άλλο» και παρασύροντας όποιον έβρισκε στο διάβα του.

Και περισσότερες από μία φορές, σε μια από τις κρίσεις του, γκρέμισε την καλύβα από χώμα και ξύλο που έγινε καταφύγιό του. Η οικογένειά του, φοβούμενη μήπως σκοτώσει κάποιον ή σκοτωθεί, και δίχως πόρους για να τον στείλει σε ένα ψυχιατρείο, του πέρασε τον κρίκο με την αλυσίδα που οριοθετεί την ύπαρξή του.

Η λογική του σταμάτησε σε εκείνη την εποχή όπου αστυνομικοί και στρατιωτικοί καταδίωκαν, βασάνιζαν, εκτελούσαν και εξαφάνιζαν όποιον θεωρούσαν «εχθρό». Ο Ενρίκε, 61 ετών σήμερα, είναι ένα από αυτά τα θύματα που επέζησαν και επιζούν ξεχασμένοι από όλους, ακόμη και από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Χωρίς ευτυχώς να γίνεται μάρτυρας του πώς η πατρίδα του κατρακυλά επικίνδυνα σε μια παρόμοια βία βασανιστηρίων, αποκεφαλισμών, φόνων και εξαφανίσεων, που τώρα γίνονται από το οργανωμένο έγκλημα και την πολιτική εξουσία σε αγαστή διαπλοκή.

Καμιά βοήθεια δεν δέχθηκε από τις αρχές, που είπαν στην οικογένειά του: ξεπεράστε το.

Αυτό ακριβώς ζήτησε και ο πρόεδρος Πένια Νιέτο για την υπόθεση των 43 αγνοούμενων φοιτητών της Αγιοτσινάπα, καλώντας τον λαό «να ξεπεράσει το συμβάν». Η απάντηση ήρθε από την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών Κατά των Καταναγκαστικών Εξαφανίσεων, που την Παρασκευή εγκάλεσε την κυβέρνηση του Μεξικού γι’ αυτή την τραγωδία και έκανε λόγο για «ένα γενικευμένο πλαίσιο εξαφανίσεων σε μεγάλο τμήμα της χώρας».

Την επομένη, η Διεθνής Αμνηστία χαρακτήρισε την έκθεση του ΟΗΕ «συναγερμό για την πρωτοφανή και συστηματική εξαφάνιση ανθρώπων στο Μεξικό, όπου τα τελευταία είκοσι χρόνια υπάρχουν 22.600 αγνοούμενοι».