Προσεκτικά βήματα αλλαγής κάνει η Χιλή

Χρειάστηκαν δεκαετίες, αλλά τελικά θα πληρώσουν οι υπαίτιοι της δολοφονίας των Αμερικανών δημοσιογράφων Τσαρλς Χόρμαν και Φρανκ Τερούτζι, που έγινε λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα του Πινοτσέτ τον Σεπτέμβριο του 1973.

Την περασμένη εβδομάδα, η χιλιάνικη δικαιοσύνη καταδίκασε για το έγκλημα τον εν αποστρατεία ταξίαρχο Πέδρο Εσπινόσα σε επταετή κάθειρξη και σε δύο χρόνια φυλάκισης τον συνεργό του αξιωματικό της Αεροπορίας Ραφαέλ Γκονσάλες.

Η δολοφονία του Χόρμαν, που μαζί με τον Τερούτζι ερευνούσε τις σχέσεις της CIA με τους Χιλιανούς στρατιωτικούς, έκανε τον γύρο του κόσμου με την ταινία «Ο Αγνοούμενος» του Κώστα Γαβρά. Η δίκη αποκάλυψε αυτό που επιχείρησαν να καλύψουν με τον φόνο, δηλαδή την αμερικανική εμπλοκή: δολοφονήθηκαν στη βάση στοιχείων που παρέδωσε στις χιλιάνικες μυστικές υπηρεσίες η Αμερικανική Στρατιωτική Ομάδα που έδρευε στο Σαντιάγο, στο πλαίσιο «απόρρητης έρευνας» που διεξήγε για τη δράση των δύο αντρών.

Αυτή δεν είναι η μόνη θετική είδηση της κυβέρνησης της Μισέλ Μπατσελέτ. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, η πρόεδρος έχει κάνει βήματα που αλλάζουν σημαντικά το βαθιά αντιδημοκρατικό κληροδότημα της δικτατορίας στην παιδεία, την οικονομία και την πολιτική.

Πρώτο της μέλημα ήταν να τηρήσει την υπόσχεσή της στο δυναμικό μαθητικό και φοιτητικό κίνημα που διεκδικεί δωρεάν οικουμενική παιδεία. Μετά την κατάργησή της το 1981 από τον δικτάτορα Πινοτσέτ, η Χιλή έγινε η χώρα με τις ακριβότερες σπουδές, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Η μεταρρύθμιση της Μπατσελέτ, ανάμεσα στα άλλα, καταργεί σταδιακά τα δίδακτρα σε όσα εκπαιδευτικά ιδρύματα επιχορηγούνται από το Δημόσιο.

Οι φοιτητές θεωρούν «απολύτως ανεπαρκή» τα μέτρα, αλλά η πρόεδρος υπόσχεται πως πρόκειται για την πρώτη φάση μιας μακρόπνοης διαδικασίας που στο επόμενο βήμα της θα διασφαλίσει τη δωρεάν φοίτηση και στα πανεπιστήμια.

Η δεύτερη πρόκληση ήταν η ψήφιση του νέου φορολογικού νόμου, που προβλέπει αύξηση της φορολογίας των επιχειρήσεων από το 20% στο 27% την επόμενη τετραετία και μείωση των φορολογικών συντελεστών για τα νοικοκυριά, με στόχο την αύξηση των εσόδων στα 8,3 δισ. δολάρια έως το 2018, από τα οποία το 65% θα δοθεί για την παιδεία. Η Μπατσελέτ κατάφερε να εγκριθεί ο νόμος παρά τον πόλεμο των αντιπάλων της, που την κατηγορούν για πολιτικές που οδηγούν σε ανάσχεση της ανάπτυξης.

Η πιο ιστορική από όλες τις μεταρρυθμίσεις είναι η κατάργηση του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος με τις διεδρικές εκλογικές περιφέρειες που επέβαλε ο δικτάτορας το 1980, και χάρη στο οποίο έως το 2010 η μειοψηφούσα Δεξιά είχε τον ίδιο αριθμό βουλευτών με την κυβερνώσα Κεντροαριστερά. Η Δεξιά έχει προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο κατά της νομιμότητας του νόμου.

Τομή αποτελεί και η μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας που περιλαμβάνει την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την απαγόρευση των απεργοσπαστικών μηχανισμών, μέτρα που συναντούν λυσσαλέα αντίδραση από τον επιχειρηματικό κόσμο. Κριτική άσκησαν και συνδικάτα όπως η πανίσχυρη Ενιαία Συνομοσπονδία Εργατών (CUT), που ζητά την κατάργηση κι άλλων αντεργατικών διατάξεων.

Τόλμησε επίσης να έρθει σε ρήξη με την Καθολική Εκκλησία με την αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης των ομοφυλόφιλων και την κατάθεση ενός νομοσχεδίου για την επαναφορά της θεραπευτικής άμβλωσης που είχε καταργήσει ο Πινοτσέτ το 1989.

Η Μπατσελέτ έχει δείξει ένα αξιοθαύμαστο πολιτικό ένστικτο για να προχωρήσει σε μετριοπαθείς αλλά επί δεκαετίες αναμενόμενες μεταρρυθμίσεις. Ισορροπώντας ανάμεσα στην Αριστερά που την επικρίνει για ατολμία και συμβιβασμό και τη Δεξιά που την κατηγορεί για καταστροφή της παράδοσης του έθνους, προτιμά να κάνει σταδιακά τις βαθιές τομές που απαιτούνται, συσπειρώνοντας δυνάμεις για την επόμενη μάχη. Ηδη η δημοτικότητά της ανέκαμψε φτάνοντας το 44%.