Μια χώρα στον γύψο

Η προηγούμενη φορά που είχε κηρυχθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία ήταν τον Ιούλιο του 1987, στις νοτιοανατολικές της επαρχίες, που -με συνεχείς εξάμηνες παρατάσεις- διήρκεσε μέχρι το 2002, πνίγοντας τον κουρδικό πληθυσμό στο αίμα.

Από χθες, μετά και την τυπική έγκριση της Εθνοσυνέλευσης με 346 ψήφους υπέρ (AKP, εθνικιστές MHP) έναντι 115 κατά (κεμαλικό CHP, φιλοκουρδικό HDP), η γείτων ζει σε ολόκληρη την επικράτειά της ανάλογες «σκοτεινές» ημέρες, βάσει του άρθρου 120 του τουρκικού Συντάγματος, που φέρει τη «σφραγίδα» της χούντας του Εβρέν.

Αυτή τη φορά, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης κηρύσσεται στον απόηχο ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος, υπό τον φόβο μιας δεύτερης απόπειρας -κατά δήλωση του υπ. Δικαιοσύνης Μποζντάγ- και θεωρητικά θα διαρκέσει ένα τρίμηνο, όπως ανακοινώθηκε από τα ίδια τα προεδρικά χείλη του Ταγίπ Ερντογάν.

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως «η Τουρκία θα κυβερνάται προσωρινά με προεδρικό σύστημα, το οποίο όμως δεν εγκαθιδρύεται με δημοκρατικά, αλλά έκτακτα νομικά μέσα», επισημαίνει στους Financial Times ο Μουτζτάμπα Ραχμάν του Eurasia Group. «Πρόκειται για ένα μεγάλο στοίχημα για τον ίδιο τον Ερντογάν».

Σε αυτήν την... πρόβα τζενεράλε, ο Τούρκος πρόεδρος και το ελεγχόμενο από αυτόν υπουργικό συμβούλιο θα μπορούν να κυβερνούν εκδίδοντας διατάγματα, χωρίς συνταγματικούς περιορισμούς και παρακάμπτοντας τη Βουλή.

Εφεξής, ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες μπορεί να περιορίζονται ή να αναστέλλονται κατά το δοκούν. Παράλληλα, οι αυταρχικές μεθοδεύσεις των τελευταίων ημερών αποκτούν νομική βάση: οι μαζικές διώξεις και συλλήψεις, το μπαράζ απολύσεων στο δημόσιο, η μαζική απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, η επ’ αόριστον παράταση του χρόνου κράτησης, προτού ο κατηγορούμενος παραπεμφθεί στον εισαγγελέα.

Αλλα μέτρα, όπως η απαγόρευση ή ο περιορισμός της κυκλοφορίας, η απαγόρευση έκδοσης και διανομής εντύπων, ο έλεγχος οπτικοακουστικών μέσων, η σωματική έρευνα, η απαγόρευση συγκεντρώσεων κι άλλα συναφή εφαρμόζονται ούτως ή άλλως τους τελευταίους μήνες στην Τουρκία.

Χθες εν τω μεταξύ ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης, Μεχμέτ Σιμσέκ, προανήγγειλε πογκρόμ στο υπουργείο Οικονομικών και την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, με «διπλούς και τριπλούς ελέγχους» για «συνωμότες του πραξικοπήματος», προκαλώντας νέα βουτιά στη συναλλαγματική ισοτιμία της τουρκικής λίρας. Στο μεσοδιάστημα, ανέφερε, καταζητούνται περισσότεροι από 1.000 εργαζόμενοι σε κρατικούς θεσμούς οι οποίοι διαφεύγουν.

«Εκτακτα μέτρα για έκτακτες καταστάσεις είναι πια στην ημερήσια διάταξη, ακόμη και για τα δεδομένα της Τουρκίας», σχολιάζει στην αγγλόφωνη έκδοση της «Χουριέτ» ο διευθυντής της, Μουράτ Γετκίν.

«Η κυβέρνηση πιθανόν να φέρει στη Βουλή νέο πακέτο μέτρων, από τη δημιουργία ειδικών δικαστηρίων ώστε να επιταχυνθεί η δίκη υπόπτων για την απόπειρα πραξικοπήματος ή τον αποκλεισμό επιστροφής στις δημόσιες υπηρεσίες, έως την υιοθέτηση οικονομικών μέτρων για να κερδίσει τη λαϊκή στήριξη».

Η «μαύρη» αυτή λίστα προδιαγράφεται μακρά. Χθες κιόλας, η Αγκυρα ανακοίνωσε ότι προχωρά σε προσωρινή άρση της ισχύος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επικαλούμενη (όπως η Γαλλία και η Ουκρανία) το άρθρο 15 περί προσωρινής παρέκκλισης σε περιπτώσεις πολέμου ή άλλου δημόσιου κινδύνου - εξαιρουμένης της ανάκλησης κατάργησης της θανατικής ποινής.

Παρ’ όλα αυτά o Γιασίν Ακτάι, αντιπρόεδρος του κυβερνώντος AKP, προανήγγειλε χθες, εμμέσως πλην σαφώς, την κατάθεση σχετικής πρότασης στη Βουλή. «Το 90% του πληθυσμού της χώρας ζητά [να επιβληθεί] η βαρύτερη ποινή για τους πραξικοπηματίες και αυτή πρέπει να είναι η θανατική ποινή», υποστήριξε μιλώντας στο ρωσικό πρακτορείο Sputnik. «Η πίεση της κοινής γνώμης μάς αναγκάζει να κάνουμε μια επιλογή»...

Το να αντιδράς σε συγκεκριμένες καταστάσεις με την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης είναι μεν νόμιμο, όπως γίνεται και στη Γαλλία, αλλά «το θέμα είναι πώς το χρησιμοποιεί κανείς αυτό», σχολίασε χθες ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων του Ευρωκοινοβουλίου, Γερμανός Χριστιανοδημοκράτης Ελμαρ Μπροκ, προειδοποιώντας ότι τυχόν επαναφορά της θανατικής ποινής στην Τουρκία και μετατροπή της χώρας από τον Ερντογάν σε ισλαμικό αυταρχικό κράτος θα σημάνει το τέλος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε.

«Μόνο η αποδεικτέα συμμετοχή σε παράνομες πράξεις θα πρέπει να δίνει το έναυσμα για κυβερνητική δράση, όχι οι υποψίες πολιτικής τοποθέτησης», διεμήνυσε στην Αγκυρα ο Γερμανός ΥΠΕΞ, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ.

Την ίδια ώρα, στο Βερολίνο, στελέχη της συγκυβερνώσας Χριστιανικής Ενωσης (CDU/CSU) εξέφραζαν ανησυχίες για τον κίνδυνο κρουσμάτων βίας μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων του Ερντογάν στη Γερμανία.

Ανάλογοι φόβοι υπάρχουν και στην Αυστρία, όπου οπαδοί του Ερντογάν κάνουν αισθητή την παρουσία τους με διαδηλώσεις στη Βιέννη, με αποτέλεσμα να κληθεί για εξηγήσεις ο Τούρκος πρέσβης.

«Οποιος θέλει να δραστηριοποιηθεί στην τουρκική εσωτερική πολιτική, έχει το ελεύθερο να εγκαταλείψει τη χώρα», ήταν το σκληρό μήνυμα του Αυστριακού ΥΠΕΞ, Σεμπάστιαν Κουρτς, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο διπλωματικών «μέσων πίεσης» στην Αγκυρα.

Καρφιά από Συρία

«Ο Ερντογάν χρησιμοποίησε το πραξικόπημα για να θέσει σε εφαρμογή το εξτρεμιστικό πρόγραμμά του, το πρόγραμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων», κατήγγειλε χθες στο κουβανικό πρακτορείο Prensa Latina ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Ασαντ. «Αυτό είναι επικίνδυνο», προσέθεσε, «όχι μόνο για την Τουρκία, αλλά και για τις γειτονικές χώρες».

Στο Κρεμλίνο εν τω μεταξύ -που προετοιμάζεται πυρετωδώς για την επικείμενη συνάντηση μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν, με πλούσια ατζέντα- ο εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου δήλωσε άγνοια για τις πληροφορίες του ιρανικού πρακτορείο Fars και αραβικών ΜΜΕ ότι ήταν οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες που τελικά ειδοποίησαν εγκαίρως τον Τούρκο πρόεδρο για το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, βοηθώντας τον να γλιτώσει.

Εξι ημέρες μετά, από τα μεγάφωνα του προεδρικού μεγάρου στην Αγκυρα αντηχούσε χθες το πρωί η φωνή του Ερντογάν να διαβάζει το Κοράνι. Λίγες ώρες νωρίτερα, στις 3 τα ξημερώματα κι ενώ είχε ήδη ανακοινώσει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το γραφείο του έστελνε πυρετωδώς μηνύματα στα κινητά Τούρκων πολιτών, καλώντας τους να συνεχίσουν να κατεβαίνουν στους δρόμους και στις πλατείες που «δεν ανήκουν στα τανκς», αλλά «στο έθνος».