Αμήχανοι, μπερδεμένοι και σε σύγχυση

Οταν ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο ότι θα γίνει δημοψήφισμα σχετικά με το αν το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση ή αν θα εγκαταλείψει τον οργανισμό των 28 εθνών, η αντίδραση του μέσου Βρετανού ήταν η αμηχανία.

Η Βρετανία, ως κοινοβουλευτική δημοκρατία, δεν έχει αληθινή παράδοση σε δημοψηφίσματα. Ενας φίλος μου στο χωριό το διατύπωσε καλύτερα: «Γιατί μας ρωτάνε;» είπε. «Είναι περίπλοκο. Ψηφίζουμε πολιτικούς για να λαμβάνουν αποφάσεις για μας». Καθώς όμως η τετράμηνη συζήτηση άρχισε να αγριεύει, η αμηχανία εξελίχθηκε σε σύγχυση.

Οσο οι προπαγανδιστές των στρατοπέδων του Leave (φεύγω) και του Remain (παραμένω) παρουσίαζαν ατελείωτες στατιστικές, αναλύσεις από ειδικούς, ιστορίες τρόμου και χειραγώγησης για να υποστηρίξουν τα επιχειρήματά τους, ο ίδιος φίλος εξέφρασε κάτι που έχουν πει πολλοί άλλοι: «Το μόνο που θέλουμε είναι να μάθουμε τα στοιχεία».

Φρούδες ελπίδες. Και οι δύο πλευρές διαστρεβλώνουν τα στοιχεία σε σημείο να μην είναι πια αναγνωρίσιμα και οι ψηφοφόροι που θα πάνε στην κάλπη την ερχόμενη Πέμπτη συχνά παραδέχονται ανοιχτά ότι βρίσκονται σε σύγχυση. Πολλοί είναι θυμωμένοι - θυμωμένοι με τον Κάμερον που προκήρυξε ένα δημοψήφισμα το οποίο έσπειρε βαθύ διχασμό σε μια χώρα όπου συνήθως ο κόσμος δεν βλέπει τα άκρα με καλό μάτι και η ήρεμη ισορροπία είναι ο προτιμητέος τρόπος ζωής.

Η βάρβαρη δολοφονία της 41χρονης Τζο Κοξ, μιας δημοφιλούς βουλευτού που υποστήριζε τη δράση υπέρ των Σύρων προσφύγων, από έναν φερόμενο ακροδεξιό εξτρεμιστή, πέταξε μια χειροβομβίδα στον δημόσιο λόγο και είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε τι επιπτώσεις θα έχει ο θάνατός της.

Ο δολοφόνος μπορεί κάλλιστα να είναι ψυχικά διαταραγμένος, χωρίς σαφές πολιτικό κίνητρο, ορισμένοι όμως υποστηρικτές του στρατοπέδου του Remain φοβούνται ότι τα ξενοφοβικά αισθήματα που έχει αναμοχλεύσει η ομάδα του Leave έχει καλλιεργήσει μια ατμόσφαιρα που επιτρέπει να εισβάλει στην πολιτική αρένα μια τόσο ασυνήθιστη βία.

Σε σχέση με την Ε.Ε., ο βρετανικός λαός έχει χωριστεί ξεκάθαρα σε τρεις κατηγορίες: στους συνειδητοποιημένους φιλοευρωπαϊστές, που πιστεύουν στα οικονομικά οφέλη από την ένταξη και βλέπουν την Ε.Ε. ως προπύργιο ειρήνης σε μια ήπειρο που κατασπαράχτηκε συχνά από πολέμους· στους παραδοσιακούς, που νοσταλγούν τη χαμένη βρετανική αυτοκρατορία και πιστεύουν ότι η Βρετανία έχει παραδώσει τον έλεγχο στην αντιδημοκρατική γραφειοκρατία των Βρυξελλών· και στους υπόλοιπους, τη συντριπτική πλειονότητα που γνωρίζει ελάχιστα για το τι κάνει η Ε.Ε. και νιώθουν ότι δεν τους αφορά επ’ ουδενί - ζουν σε ένα νησί και αποκαλούν την Ευρώπη «ήπειρο», ένα μέρος που κατοικείται από ξένους.

Αυτοί είναι οι άνθρωποι που θα κρίνουν το αποτέλεσμα. Οι ελπίδες ότι το δημοψήφισμα θα ενθάρρυνε έναν παιδαγωγικό διάλογο, στον οποίο οι απλοί άνθρωποι θα άρχιζαν να μαθαίνουν τι ακριβώς είναι η Ε.Ε., να ζυγίζουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της και να μπορέσουν να κατασταλάξουν σε μία απόφαση, εξανεμίστηκαν γρήγορα.

Το επίπεδο του διαλόγου απωθεί τους παρατηρητές, καθώς σπάνια ξεφεύγει από τις προσωπικές προσβολές και την απόπειρα να απαξιωθεί κάθε επιχείρημα ή «στοιχείο» της άλλης πλευράς.

Τις πρώτες εβδομάδες του ντιμπέιτ το βάρος έπεσε στην οικονομία, με το στρατόπεδο του Remain να προβάλλει το κάθε νούμερο που έδιναν οι ειδικοί περί τα οικονομικά και οι επίσημοι οργανισμοί για να προειδοποιήσουν για τις πιθανές καταστροφικές συνέπειες ενός Brexit.

Το στρατόπεδο του Leave κατέρριψε όλα τα επιχειρήματα ως ιστορίες τρόμου και μετατόπισε βιαστικά τον διάλογο στη μετανάστευση, το δυνατό χαρτί του.

Αυτό αναμφίβολα χτυπά μια ευαίσθητη χορδή, ειδικά στις τάξεις των ανειδίκευτων εργατών που βλέπουν τις δουλειές τους να απειλούνται από ένα κύμα αφίξεων, κυρίως από τις χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ, και που φοβούνται ότι θα χάσουν τη σειρά προτεραιότητας στην παιδεία και στον τομέα της υγείας.

Εξίσου μπερδεμένη για πολλούς είναι η εμφάνιση του κυβερνώντος Συντηρητικού Κόμματος και μάλιστα του κυβερνητικού επιτελείου, το οποίο επιδίδεται σε έναν εξοντωτικό, λεκτικό, εμφύλιο πόλεμο.

Ο Κάμερον και ο φερόμενος διάδοχός του στην πρωθυπουργία Τζορτζ Οσμπορν, ο σημερινός υπουργός Οικονομικών, εκπροσωπούν τη θέση της κυβέρνησης υπέρ του Remain, είναι όμως στα μαχαίρια με τον Μπόρις Τζόνσον, τον πρώην δήμαρχο του Λονδίνου και τον υπουργό Δικαιοσύνης Μάικλ Γκόουβ, στους οποίους επιτράπηκε να παραμείνουν στην κυβέρνηση κάνοντας παράλληλα εκστρατεία υπέρ του Leave.

Οι προσβολές, όσο πλησιάζει η μέρα της ψηφοφορίας, μόνο αδελφικές δεν είναι και δυσκολευόμαστε να δούμε πώς θα καταφέρουν να κυβερνήσουν μαζί μετά το κλείσιμο της κάλπης.

Πολλοί το βλέπουν ως μία διαμάχη για την εξουσία ανάμεσα στον Κάμερον και τον Τζόνσον, με τον πρώην δήμαρχο, έναν οπορτουνιστή που παλαιότερα υποστήριζε την παραμονή στην Ε.Ε., να χρησιμοποιεί το δημοψήφισμα ως ένα μέσο για να εκδιώξει τον Κάμερον και να σχηματίσει κυβέρνηση της άκρας Δεξιάς.

Ο Κάμερον υποσχέθηκε το δημοψήφισμα για να κατευνάσει με αυτόν τον τρόπο τη δεξιά του πτέρυγα και να απενεργοποιήσει την απειλή του εθνικιστικού UKIP, του Βρετανικού Κόμματος της Ανεξαρτησίας, πριν από τις περυσινές γενικές εκλογές.

Μολονότι κέρδισε τις εκλογές για το κόμμα του με ισχνή πλειοψηφία, αυτή η τακτική τώρα φαίνεται να γυρίζει μπούμερανγκ, με ορατό τον κίνδυνο να χάσει το δημοψήφισμα την Πέμπτη.

Το όλο ζήτημα έχει δυσαρεστήσει πολλούς πολιτικούς παρατηρητές, οι οποίοι βλέπουν μία κυβέρνηση σε παράλυση εξαιτίας του δημοψηφίσματος, ένα κυβερνών κόμμα σε εμπόλεμη κατάσταση, την απουσία μιας αξιόλογης αντιπολίτευσης, την άνοδο των εθνικιστικών αισθημάτων μεταξύ του πληθυσμού και την προοπτική μιας μακράς περιόδου αβεβαιότητας μετά το Brexit.

Οπως το έθεσε ένας σχολιαστής, «θα περάσουμε τα επόμενα πέντε χρόνια διαπραγματευόμενοι την έξοδό μας από την Ευρώπη και κατόπιν άλλα πέντε χρόνια διαπραγματευόμενοι την επιστροφή μας».

*Συνταξιούχος δημοσιογράφος του Reuters