Στου Βελγίου τις στοές

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ

Τα ανθρακωρυχεία του Βελγίου έχουν γίνει γνωστά στην Ελλάδα από το τραγούδι του Στέλιου Καζαντζίδη που μιλάει για την ξενιτιά: «στις φάμπρικες της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές»... Ομως, αν δεν βρεθείς στο πεδίο ενός ανθρακωρυχείου, αν δεν αισθανθείς την υγρασία να τρυπάει το κορμί σου, αν δεν συνειδητοποιήσεις τις συνθήκες στις οποίες δούλευαν οι εργάτες που έφταναν στο γκρίζο Βέλγιο της δεκαετίας του ’50, είναι δύσκολο να νιώσεις τον πόνο που περιγράφει ο στιχουργός Κώστας Βίρβος.

Η «Εφ.Συν.» βρέθηκε στο ορυχείο της Μαρσινέλ, όπου τον Αύγουστο του 1956 σκοτώθηκαν 262 ανθρακωρύχοι. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν Ιταλοί, αλλά ανάμεσά τους υπήρχαν και έξι Ελληνες. Ο χώρος λειτουργεί σήμερα ως μουσείο για τα ορυχεία και τη βιομηχανική ιστορία του Βελγίου και ήταν ένας από τους σταθμούς που συμπεριέλαβε η βελγική Προεδρία στο πλαίσιο της γνωριμίας του διεθνούς Τύπου με την ιστορία της χώρας που για το επόμενο 6μηνο θα οργανώνει τα τεκταινόμενα στην Ε.Ε.

Παρόλο που όλα είναι καθαρά και γυαλισμένα, η Ιστορία δεν έχει ξεχαστεί. Ενα μνημείο έχει στηθεί για να θυμίζει πάντα τους νεκρούς – εκτός από το όνομα και τη φωτογραφία τους, αναγράφονται η εθνικότητά τους και τα μέλη των οικογενειών τους, τα παιδιά που άφησαν πίσω. Ανθρωποι όλων των ηλικιών, από 12 χώρες της Ευρώπης, ακόμα και μικρά παιδιά θάφτηκαν στο κάρβουνο. Μόλις 13 επέζησαν.

Το εργατικό δυστύχημα άλλαξε τον ρου της ιστορίας των ορυχείων και εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια του κοινωνικού πυλώνα στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η μεγάλη ειρωνεία; Μετά το δυστύχημα, η Ιταλία, που θρηνούσε τα περισσότερα θύματα, δεν έστειλε ξανά εργάτες στις στοές του Βελγίου. Η Ελλάδα όμως συνήψε διακρατική σύμβαση και έστειλε χιλιάδες εργάτες, παρά τους έξι Ελληνες νεκρούς...

Η ζωή του ανθρακωρύχου ήταν δύσκολη από την πρώτη στιγμή που θα πατούσε το πόδι του στο Βέλγιο. Οι... προβλεπόμενες συνθήκες εργασίας θα τον μετέτρεπαν σε αριθμό, θα τον έβαζαν να μένει με δεκάδες άλλους, οι άθλιες συνθήκες ασφαλείας του μπορεί να του κόστιζαν στην καλύτερη περίπτωση αναπνευστικά προβλήματα, στη χειρότερη πιο σοβαρά θέματα υγείας ή και την ίδια του τη ζωή.

Το δυστύχημα

Ηταν λίγο μετά τις 8 το πρωί της 10ης Αυγούστου 1956, όταν προκλήθηκε πυρκαγιά στο ορυχείο Μπουά ντι Καζιέ στη Μαρσινέλ στην περιοχή του Σαρλερουά. «Ενας θερμαστής έκανε λάθος. Εβαλε παραπάνω κάρβουνα και έτσι όπως ήταν ζέστη, ο πύργος πήρε φωτιά. Αμέσως εξαπλώθηκε σε όλες τις στοές. Οι περισσότεροι πέθαναν από ασφυξία», μας είπε ο 89χρονος Βαλεντίνο ντι Πιέτρο, πρώην ανθρακωρύχος.

«Εφτασα στο Βέλγιο το 1956, σε ηλικία 21 ετών. Ηταν εδώ ήδη ο αδερφός μου. Λίγους μήνες μετά, συνέβη η τραγωδία. Μετά δεν ήθελα να κατεβώ ξανά στις στοές. Αλλά, τι να κάνω, πήγα με βαριά καρδιά. Θυμάμαι τους Ελληνες που δούλευαν μαζί μας. Θυμάμαι ειδικά τον Κωνσταντίνο. Προσπαθούσε να κάνει αστεία στα διαλείμματα, αλλά ένα χιλιόμετρο κάτω από τη γη ήταν δύσκολο να γελάσουμε με την καρδιά μας», μας εξομολογείται.

Ο Βαλεντίνο δούλεψε στις υπόγειες στοές για 5 χρόνια. Μετά, σώος και αβλαβής, έφυγε από τα ορυχεία για να δουλέψει σε εργοστάσια του Σαρλερουά. Ο Μαρσέλ Οπιλιέρ, 92 σήμερα, δεν είχε την ίδια τύχη.

«Ξεκίνησα να δουλεύω στα 15 μου. Ηταν και ο αδερφός μου, ο γαμπρός μου και τρεις θείοι μου μαζί! Αλλά, τέσσερα χρόνια μετά, είχα ένα ατύχημα. Ενώ δούλευα, ένας βράχος 200 κιλών αποκολλήθηκε κι έπεσε στο δεξί μου πόδι. Οχτώ μήνες μετά, επέστρεψα στο ορυχείο, αλλά πλέον δούλευα από την επιφάνεια του εδάφους», μας είπε. Οι δυο τους σήμερα πηγαίνουν στο μουσείο και μιλούν στους επισκέπτες για όσα έζησαν αλλά και για όσους δεν τα κατάφεραν...

Η τραγωδία ανέδειξε τις σκληρές εργασιακές συνθήκες που επικρατούσαν στα βελγικά ορυχεία, αλλά και την πλημμελή τήρηση των κανονισμών ασφαλείας. Οι εμπλεκόμενοι οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη και απαλλάχθηκαν όλοι, εκτός από τον διευθυντή του ορυχείου, ο οποίος καταδικάστηκε σε εξάμηνη φυλάκιση με αναστολή και πρόστιμο ίσο με σημερινά 300 ευρώ.