Σενάρια... για όλα τα γούστα

«Πρόκειται για “πυρηνική έκρηξη” στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας», σχολιάζει γλαφυρά στην Washington Post το αποτέλεσμα των προχθεσινών βουλευτικών εκλογών ο Μπουλέντ Αλιριζά, ειδικός σε θέματα Τουρκίας στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS) της Ουάσινγκτον.

Το «ωστικό κύμα» της ήδη καίει τα «σπαρτά» στα τέσσερα κόμματα που εκπροσωπούνται στη νέα Βουλή, που -εν μέσω πολιτικής ενδοσκόπησης και «παζαριού»- θα πρέπει να αποσαφηνίσουν τον μετεκλογικό ρόλο τους στη σύγχρονη Τουρκία.

Εκ των πραγμάτων, το εκλογικό αποτέλεσμα -που επισήμως θα ανακοινωθεί σε περίπου δέκα ημέρες- επιβάλλει τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού, μία κυβέρνηση μειοψηφίας-«ομηρίας» του πρώτου κόμματος AKP ή την προκήρυξη νέων εκλογών. Κατά τραγική πάντως ειρωνεία, η διαδικασία θα εξαρτηθεί και από τις διλημματικές επιλογές του μεγάλου χαμένου αυτής της κάλπης -και άφαντου από προχθές- «γυμνού... Σουλτάνου».

«Η λαϊκή βούληση είναι υπεράνω όλων», τόνισε χθες ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν σε γραπτή ανακοίνωσή του για το αποτέλεσμα των εκλογών που προσέλαβαν χαρακτήρα άτυπου δημοψηφίσματος στα ηγεμονικά του σχέδια για εγκαθίδρυση προεδρικού συστήματος στη χώρα. «Σε αυτή τη νέα διαδικασία», προσέθεσε, «είναι ζωτικής σημασίας όλα τα πολιτικά κόμματα να ενεργήσουν με την αναγκαία ευαισθησία και να υιοθετήσουν υπεύθυνη στάση για να διαφυλάξουν την ατμόσφαιρα σταθερότητας και εμπιστοσύνης, καθώς και τα δημοκρατικά κεκτημένα»...

Τυπικά, η διαδικασία προβλέπει την ανάθεση εντολών σχηματισμού κυβέρνησης από τον Τούρκο πρόεδρο αμέσως μετά την επίσημη ανακοίνωση του εκλογικού αποτελέσματος (ενόσω θα κορυφώνεται παρασκηνιακά το πολιτικό «αλισβερίσι»), αρχής γενομένης συνταγματικά από τον ηγέτη του πρώτου κόμματος: τον Αχμέτ Νταβούτογλου, που κατά προεκλογική και μετεκλογική δήλωσή του τελεί υπό παραίτηση, υπό το βάρος της αποτυχίας του AKP να εξασφαλίσει αυτοδυναμία, και χθες συγκάλεσε μακρά συνεδρίαση της ηγετικής ομάδας του κόμματος (δίνοντας έτσι νέα τροφή και στα σενάρια περί πολιτικής επανόδου του «ενωτικού» πρώην προέδρου, Αμπντουλάχ Γκιουλ).

Προθεσμία 45 ημερών

Σε κάθε περίπτωση, το «παράθυρο» των πολιτικών διαβουλεύσεων «κλείνει» 45 ημέρες από την πρώτη ανάθεση εντολής. Και σε περίπτωση αδυναμίας επίτευξης συμφωνίας, ο δρόμος θα είναι ανοιχτός για την προκήρυξη νέων εκλογών, εντός 90 ημερών.

Ομως το σενάριο αυτό το απέρριψαν από χθες οι αγορές, όπου η τουρκική λίρα υποχώρησε 5% σε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης έπεσε 8% και τα επιτόκια στα 10ετή κρατικά ομόλογα ανέβηκαν στο 10%.

Ο αντιπρόεδρος της απερχόμενης κυβέρνησης, Νουμάν Κουρτουλμούς, το είπε χθες πιο ξεκάθαρα: «Στην παρούσα φάση, δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για πρόωρες εκλογές. Υπό τις παρούσες συνθήκες θα προσπαθήσουμε να σχηματίσουμε κυβέρνηση συνασπισμού. Κι αυτό είναι αδύνατο χωρίς το AKP» τόνισε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για νέο Σύνταγμα, νέα κρατική δομή και δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις...

Προσπαθώντας λοιπόν να λύσουν τον μετεκλογικό γρίφο της Τουρκίας, αναλυτές και ΜΜΕ -διεθνή και τουρκικά- αναλώνονται από χθες σε πιθανές σεναριολογίες. 

Μία από αυτές είναι η σύμπραξη μεταξύ του AKP και του εθνικιστικού MHP, που από κοινού υπερβαίνουν τις -αναγκαίες για τη συνταγματική μεταρρύθμιση- 330 έδρες.

Παρ’ όλα αυτά, ο ηγέτης του MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, έθεσε έμμεσα χθες πολύ σκληρούς όρους ακόμη και για την παροχή ψήφου ανοχής σε μία ισλαμοσυντηρητική κυβέρνηση μειοψηφίας, προτάσσοντας την ανάγκη «ο Ερντογάν να περιοριστεί στα υφιστάμενα συνταγματικά όρια» της προεδρικής θητείας και στέλνοντας... παραδοσιακά στο πυρ το εξώτερον κάθε προοπτική επίλυσης του Κουρδικού.

Ως εκ τούτου, η δεύτερη θεωρητικά εναλλακτική -μία κυβέρνηση συνασπισμού των τριών μικρότερων κομμάτων, ήτοι των CHP, MHP και HDP- θα πρέπει λογικά να αποκλειστεί.

Ενώ εξίσου δύσκολο θεωρείται και το σενάριο ενός «μεγάλου συνασπισμού» του ισλαμοκεντρικού AKP και του κεμαλικού CHP, το οποίο «αιμορράγησε» σε ψήφους προς το φιλοκουρδικό HDP και αναμένεται να μπει άμεσα σε διεργασίες εσωτερικών ανακατατάξεων, καθώς υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς η εκλογική του βάση.

Πράγμα το οποίο αφήνει να αχνοφαίνεται θολό στον πολιτικό ορίζοντα της Τουρκίας το επίσης θεωρητικά απίθανο σενάριο: μία κυβέρνηση μειοψηφίας του AKP με την κοινοβουλευτική στήριξη του HDP.

Προεκλογικά, ο ηγέτης του φιλοκουρδικού κόμματος, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, είχε αποκλείσει κατηγορηματικά αυτό το ενδεχόμενο -όπως άλλωστε και οι υπόλοιποι ηγέτες των κομμάτων της αντιπολίτευσης.

Χθες πάντως δήλωσε αινιγματικά ότι «η Τουρκία δεν θα μείνει χωρίς κυβέρνηση», πετώντας αρχικά το «μπαλάκι» στο AKP και στο CHP για σύμπραξη.

Κι εάν αυτό το σενάριο αποτύχει «τότε είμαστε έτοιμοι να το κάνουμε εμείς» συμπλήρωσε, βάζοντας εμμέσως πλην σαφώς στο κάδρο την επίλυση του δυσεπίλυτου κουρδικού ζητήματος, έχοντας παράλληλα κατά νου και την πολιτική μετεξέλιξη του HDP, με το βλέμμα στραμμένο και στις επόμενες εκλογές στην Τουρκία...

Η «ανθρωπογεωγραφία» της νέας Εθνοσυνέλευσης

Μπορεί η μεγαλύτερη απ’ όλες τις ανατροπές που έκρυβε η κάλπη των βουλευτικών εκλογών της Κυριακής στη γείτονα Τουρκία να ήταν το εκλογικό «ανάχωμα» του φιλοκουρδικού HDP στη 13χρονη «παράδοση» μονοκομματικών κυβερνήσεων του ισλαμοσυντηρητικού AKP και κατ’ επέκταση στα ηγεμονικά σχέδια του προέδρου Ερντογάν.

Ωστόσο κατεγράφησαν κι άλλες μικρότερες, που στέλνουν επίσης ηχηρά μηνύματα αλλαγής.

Είναι π.χ. το γεγονός ότι η κάλπη ενίσχυσε σε επίπεδα-ρεκόρ την παρουσία των γυναικών στη νέα Εθνοσυνέλευση: συνολικά εξελέγησαν 96, σε σύνολο 550 εδρών (έναντι 79 γυναικών στην προηγούμενη Βουλή, εκ των οποίων μόλις μία μετείχε στην κυβέρνηση). Ειδικότερα, σύμφωνα με το γαλλικό πρακτορείο AFP, με το AKP εξελέγησαν 41 γυναίκες βουλευτές -μεταξύ των οποίων πολλές φορούν μαντίλα- με το κεμαλικό CHP 20, με το εθνικιστικό MHP 4 και με το φιλοκουρδικό HDP 31, ανάμεσά τους η ανιψιά του φυλακισμένου σε ισόβια ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, Ντιλέκ.

Επίσης εξελέγησαν τέσσερις χριστιανοί βουλευτές: τρεις αρμενικής καταγωγής (ο Γκαρό Παϊλάν με το HDP, η δικηγόρος Σελίνα Οζουζουν Ντογάν με το CHP και ο δημοσιογράφος Μαρλάρ Εσαγιάν με το AKP), καθώς και ο δικηγόρος Ερολ Ντόρα με το HDP, μέλος της ασσυριακής κοινότητας της Τουρκίας.

Για πρώτη φορά στα χρονικά εν τω μεταξύ θα υπάρξει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των μειονοτήτων των Ρομά -με την εκλογή του Οζτζάν Πουρτσού με το CHP- και των Γεζήδων, που θα εκπροσωπούνται στη νέα Εθνοσυνέλευση από δύο βουλευτές του HDP: την πρώην ευρωβουλευτή του γερμανικού Die Linke, Φελεκνάς Ουστά από το Ντιγιάρμπακιρ, καθώς και τον Αλί Αταλάν, πρώην πολιτικό στη Γερμανία και πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενώσεων Γεζήδων, που εξελέγη στη νοτιοανατολική επαρχία Μπατμάν.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει εξάλλου και η ψήφος των Τούρκων πολιτών στο εξωτερικό, που κατέγραψε μεν υψηλά ποσοστά αποχής (σε 54 χώρες, ψήφισαν 931.465 σε σύνολο 2.866.979 καταγεγραμμένων ψηφοφόρων, με πιο μαζική συμμετοχή στη Γερμανία). Εστειλε ωστόσο τα δικά της μηνύματα στο εσωτερικό της χώρας.

«Εάν όλα εξαρτώνταν από την ψήφο της τουρκικής διασποράς», εξηγεί η αγγλόφωνη Hürriyet Daily News, «το κυβερνών κόμμα θα είχε εκπληρώσει την ευχή του» περί άνετης αυτοδυναμίας, «φευ επειδή θα ήταν το MHP -κι όχι το HDP- που δεν κατάφερε να ξεπεράσει το εκλογικό πλαφόν του 10%». Αντίθετα, αναφέρει, το HDP αναδείχθηκε δεύτερη δύναμη στην επιστολική ψήφο, με το κεμαλικό CHP να ακολουθεί τρίτο με 17,03%.

Υπήρχαν μάλιστα χώρες όπου το φιλοκουρδικό HDP αναδείχθηκε πρώτο κόμμα από την τουρκική διασπορά, όπως στη Βρετανία, στη Σουηδία, στην Ελβετία, στον Καναδά, στην Ιαπωνία, στην Ιταλία, καθώς και στην Ελλάδα.