Σοσιαλιστές, πού βαδίζετε;

Το Συνέδριο του Επινέ, το τρίτο συνέδριο του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (Σ.Κ.), αποτελεί μια διαδικασία εμβληματική για τους σοσιαλιστές ανά την Ευρώπη, καθώς σηματοδότησε την απαρχή μιας νικηφόρας πορείας της ευρύτερης Αριστεράς μέσα από τη συνεργασία του Σ.Κ. με το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΓΚΚ).

Στην πολιτική αρθρογραφία το Σ.Κ. περιγράφεται συχνά ως το «κόμμα του Επινέ», στελέχη του επικαλούνται το συνέδριο για να προσδώσουν με υποκειμενικούς όρους πρόσθετο βάρος στις απόψεις τους, ενώ πτυχές της σημερινής ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς θέτουν συχνά τον στόχο να πραγματοποιηθεί ένα νέο «Συνέδριο του Επινέ».

Τι συνέβη όμως στο Συνέδριο του Επινέ; Με ποιες εσωκομματικές διαδικασίες και με ποιο στόχο κατέλαβε την ηγεσία του ο Φρανσουά Μιτεράν, πώς έκανε την περίφημη στροφή προς το ΓΚΚ;

Ο χώρος της Αριστεράς στα «δεξιά» του ΓΚΚ είχε βιώσει μέχρι το 1971 ουκ ολίγες διασπάσεις, ατελέσφορες ενωτικές προσπάθειες και εκλογικές συμπράξεις με πενιχρά αποτελέσματα.

Στις βουλευτικές εκλογές του 1968, ένα μήνα μετά τον Γαλλικό Μάη, κατήλθε ο συνασπισμός της Ομοσπονδίας της Δημοκρατικής και Σοσιαλιστικής Αριστεράς (FGDS) με ηγέτη τον Φρανσουά Μιτεράν, που αποτελείτο από το Γαλλικό Τμήμα της Εργατικής Διεθνούς (SFIO) του Γκι Μολέ, το κεντρώο Ριζοσπαστικό Κόμμα και άλλους μικρότερους φορείς, όπως το Συνέδριο των Δημοκρατικών Θεσμών (CIR) του Μιτεράν.

Το αποτέλεσμα χαρακτηρίστηκε απογοητευτικό, καθώς ο συνασπισμός έλαβε 16,5%, υπολειπόμενο τρεισήμισι μονάδες τού ΓΚΚ του Βαλντέκ Ροσέ.

Οι προεδρικές εκλογές της επόμενης χρονιάς αποδείχτηκαν καταστροφικές για τον σοσιαλιστικό χώρο.

Ο Γκαστόν Ντεφέρ του SFIO έλαβε μόλις 5%, ο κομμουνιστής Ζακ Ντικλό 21,3%, αφήνοντας τη Δεξιά και το Κέντρο να διεκδικήσουν την προεδρία της Γαλλίας. Εναν μήνα αργότερα το SFIO αποφάσισε τη μετονομασία του σε Σοσιαλιστικό Κόμμα και η ηγεσία πέρασε στον Αλέν Σαβαρί.

Το διάστημα 11-13 Ιουνίου 1971 διεξήχθη το Συνέδριο του Επινέ, το οποίο έμελλε να είναι το συνέδριο της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής αναγέννησης του Σ.Κ. Ο Φρανσουά Μιτεράν και η CIR προσήλθαν στο συνέδριο ανακοινώνοντας τη διάλυση του φορέα και την ένταξή του στο κόμμα.

Ηταν μια κίνηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον λόγω της ίδιας της προσωπικότητας του Γάλλου πολιτικού.

Ο χαρισματικός (αλλά και αντιφατικός) Μιτεράν ήταν γνωστός παράγων της Αριστεράς, καθώς στις προεδρικές εκλογές του 1965 είχε καταφέρει να ξεπεράσει τις εσωκομματικές έριδες στο SFIO, να αποσπάσει τη στήριξη του ΓΚΚ και να φτάσει στον δεύτερο γύρο απέναντι στον Ντε Γκολ.

Ο Μιτεράν, ο πολιτικός που είχε συνεργαστεί τα πρώτα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με το καθεστώς του Βισί και είχε υπάρξει μέλος της κυβέρνησης Μολέ στηρίζοντας τον αλγερινό πόλεμο, πέτυχε τη στήριξη του ίδιου του γ.γ. του ΓΚΚ, Ροσέ:

«Οποιες και αν είναι οι παρατηρήσεις που θα μπορούσε να κάνει κανείς σχετικά με την προσωπικότητα του Μιτεράν, είναι αναμφισβήτητα ένας αποφασισμένος αντίπαλος του καθεστώτος της προσωπικής εξουσίας».

Επρόκειτο για την πιο χαρακτηριστική αναγνώριση της αντιδεξιάς και αντιγκολικής τακτικής του Φρανσουά Μιτεράν.

Στο Συνέδριο του Επινέ, ο Φρανσουά Μιτέραν προώθησε την ιδέα πως το Σ.Κ. έπρεπε να αποτελεί το κυρίαρχο κόμμα της γαλλικής Αριστεράς, υποστηρίζοντας παράλληλα την προγραμματική σύγκλιση με το ΓΚΚ.

«Δεν θα υπάρξει αριστερή κυβέρνηση αν δεν υπάρξει κυβερνητικό συμβόλαιο» σημείωσε.

Πρόσθεσε δε: «Μεταρρύθμιση ή επανάσταση; Σπεύδω να απαντήσω […] ναι, επανάσταση. Ωστόσο, η απάντηση αυτή θα μπορούσε να αποτελεί ένα άλλοθι, αν δεν προσέθετα μια δεύτερη φράση: βίαιη ή ειρηνική, η επανάσταση συνιστά πρωτίστως μια ρήξη. Αυτός που δεν αποδέχεται τη ρήξη -η μέθοδος έπεται-, αυτός που δεν συμφωνεί με τη ρήξη με την καθεστηκυία πολιτική τάξη πραγμάτων, […] την καπιταλιστική κοινωνία, δεν μπορεί να είναι μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος».

Οι πέντε τάσεις

Οι ομάδες εντός του νέου Σ.Κ. ήταν διαιρεμένες σε πέντε τάσεις.

Υπήρχαν η ηγετική ομάδα των Σαβαρί και Μολέ (34%), η δεξιά τάση των Πιερ Μορουά και Γκαστόν Ντεφέρ (30%), η ομάδα Μιτεράν (15%), η ομάδα υπό τον Ζαν Ποπερέν, που εισήλθε το Σ.Κ. στο δεύτερο συνέδριο (12%), και η CÉRÉS, που υποστήριζε τη σύμπραξη με το ΓΚΚ (8,5%).

Μια διαφωνία επί του διαδικαστικού για την ανάδειξη της κεντρικής επιτροπής του κόμματος έθεσε τον Μιτεράν βασικό αντίπαλο της ηγετικής ομάδας των Σαβαρί και Μολέ.

Το αποτέλεσμα ήταν στον δεύτερο γύρο για την ηγεσία του ΓΚΚ να αναμετρηθούν ο Φρανσουά Μιτεράν (με τη στήριξη των δεξιών και της CÉRÉS) έναντι του Σαβαρί (στηρίχτηκε από τον Ποπερέν).

Ο Φρανσουά Μιτεράν, το μέχρι τότε μη μέλος του Σ.Κ., αναδείχτηκε πρώτος γραμματέας του Σ.Κ. με ποσοστό 51,3%, ύστερα από έναν υποδειγματικό ελιγμό, έναν συνδυασμό ποικίλων εσωκομματικών τακτικισμών και προγραμματικής στροφής στο ΓΚΚ.

Το στίγμα που άφησε το Συνέδριο του Επινέ στη γαλλική πολιτική σκηνή είναι ακόμα ισχυρό, αλλά χρησιμοποιείται κατά το δοκούν.

Η γαλλική Monde τον Ιανουάριο του 2017 προέβλεπε ότι η επικράτηση του Μπενουά Αμόν έναντι του Μανουέλ Βαλς ως υποψηφίου των Σοσιαλιστών «αφήνει ελάχιστα περιθώρια ελπίδας για μια νίκη του Σ.Κ. στις επόμενες προεδρικές εκλογές».

Ο πολιτικός επιστήμονας Κριστόφ ντε Βόοχτ δήλωνε πως σε αντιστοιχία με το Συνέδριο του Επινέ εναπόκειται σήμερα στο Σ.Κ. να «καταλήξει σε ένα νέο δόγμα, προσαρμοσμένο στον 21ο αιώνα, έναν νέο ηγέτη και πάνω από όλα μια νέα αφήγηση: μια αριστερή ρητορεία που επιτέλους θα μιλά για τη Γαλλία στους Γάλλους», μια διαδικασία που «ο Μανουέλ Βαλς ξεκίνησε».

Το αποτέλεσμα των πρόσφατων γαλλικών προεδρικών εκλογών θέτει το Σ.Κ. σε νέες περιπέτειες.

Η ισχυροποίηση του Εμανουέλ Μακρόν, του ακομμάτιστου, άλλοτε συνεργαζόμενου με το Σ.Κ. και νεοφιλελεύθερου υποψηφίου, φτιάχνει μια νέα πραγματικότητα: Θα αντλήσει το Σ.Κ. διδάγματα από το Συνέδριο του Επινέ και σε ποια κατεύθυνση;

Με άλλα λόγια, θα επικρατήσει η τάση για εγκόλπωση των ψηφοφόρων Μακρόν με «άνοιγμα» στα δεξιά ή η «αριστερή στροφή» και η πολιτική συζήτηση με τους ριζοσπάστες που στήριξαν τον Μελανσόν;