Εθνικό πένθος για τον Τζίμι Κάρτερ – Οι σταθμοί της πολιτικής του πορείας

Ημέρα εθνικού πένθους κηρύχθηκε η 9η Ιανουαρίου, καθώς το αμερικανικό πολιτικό σύστημα θρηνεί τον θάνατο του 39ου προέδρου των ΗΠΑ, ο οποίος έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 100 ετών.

Ο Τζίμι Κάρτερ έγραψε τη δική του ιστορία στην πολιτική σκηνή της άλλης πλευράς του Ατλαντικού, ενώ κλήθηκε να διαχειριστεί μεγάλων διαστάσεων κρίσεις, όπως η ομηρία Αμερικανών πολιτών στο Ιράν και η έναρξη του πολέμου στο Αφγανιστάν. 

Ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ, νομπελίστας ειρήνης το 2002, «πέθανε ειρηνικά (χθες) Κυριακή 29η Δεκεμβρίου στο σπίτι στην Πλέινς, στην Τζόρτζια, πλαισιωμένος από την οικογένειά του», ανέφερε το Carter Center, ίδρυμα που δημιούργησε, σε ανακοίνωσή του.

«Ο πατέρας μου ήταν ήρωας, όχι μόνο για μένα, αλλά για όλους όσοι πιστεύουν στην ειρήνη, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ανιδιοτελή αγάπη», σημείωσε ο γιος του Τσιπ Κάρτερ, σύμφωνα με το Κέντρο Κάρτερ.

Ο Τζίμι Κάρτερ είχε ανακοινώσει το 2015 πως είχε καρκίνο στον εγκέφαλο και τα τελευταία σχεδόν δυο χρόνια λάμβανε μόνο παρηγορητική θεραπεία κατ’ οίκον.

Έπειτα από μακρά σειρά εισαγωγών σε νοσοκομεία, είχε εξηγήσει τον Φεβρουάριο του 2023 πως προτιμούσε να «περάσει τον χρόνο που του απέμενε» στο σπίτι του, περιστοιχισμένος από τους δικούς του ανθρώπους.

Οι δηλώσεις των προέδρων

Αν και Δημοκρατικός ο Τζίμι Κάρτερ απολάμβανε υψηλά ποσοστά δημοφιλίας σε όλο το πολιτικό φάσμα με Αμερικανούς πολιτικούς να τον αποχαιρετούν με τον δικό τους τρόπο.

Ο Τζο Μπάιντεν, 82 ετών, ανέφερε σε διάγγελμά του προς τους Αμερικανούς ότι ο άλλοτε διάδοχός του ήταν κάποιος που η ζωή του μετριέται «από αυτά που έκανε, όχι από αυτά που είπε».

Η επίσημη κηδεία θα γίνει στην ομοσπονδιακή πρωτεύουσα Ουάσιγκτον, πρόσθεσε χωρίς να διευκρινίσει πότε ο κ. Μπάιντεν, αναφερόμενος στον αρχιτέκτονα των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ, που κατέληξαν στην πρώτη συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στο Ισραήλ και αραβική χώρα —την Αίγυπτο—, αλλά είδε την κληρονομιά του να αμαυρώνεται από την κρίση των ομήρων στο Ιράν.

Ο Ρεπουμπλικάνος μεγιστάνας Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος θα επιστρέψει στον Λευκό Οίκο την 20ή Ιανουαρίου, εξέφρασε τον «μεγάλο σεβασμό του» για τον Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος «εργάστηκε σκληρά» για να κάνει «καλύτερη τη ζωή όλων των Αμερικανών».

Ήταν «αξιοσημείωτος άνθρωπος», σύμφωνα με τον Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος υπογράμμισε την «αξιοπρέπεια» που τον διέκρινε. «Εργάστηκε ακούραστα για έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο» όλη του τη ζωή, πλειοδότησε ο Μπιλ Κλίντον, άλλος Δημοκρατικός διάδοχός του. Όσα κατάφερε «θα εμπνέουν γενιές Αμερικανών», εξήρε ο Ρεπουμπλικάνος πρώην πρόεδρος Τζορτζ Ου. Μπους.

«Υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των πιο ευάλωτων», σύμφωνα με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ήταν «αγωνιστής για τη δημοκρατία», «σπουδαίος μεσολαβητής» στη Μέση Ανατολή και πάλευε για «τα ανθρώπινα δικαιώματα» σύμφωνα με τον καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς.

Οι σταθμοί της πολιτικής του πορείας

Εξελέγη στον Λευκό Οίκο το 1976, ενώ ακόμη η Αμερική ήταν κλονισμένη από το σκάνδαλο του Γουότεργκεϊτ, που ανάγκασε στον προκάτοχό του Ρίτσαρντ Νίξον να παραιτηθεί. Αλλά δεν έμελλε να είναι πρόεδρος παρά μόνο για μια θητεία.

Ο αρχιτέκτονας των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ, που υπήρξαν πρελούδιο της υπογραφής συμφωνίας ειρήνης Ισραήλ-Αιγύπτου, ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ επικρίθηκε με σφοδρότητα για την κρίση των αμερικανών ομήρων στο Ιράν.

Η ανακοίνωση, την 24η Απριλίου 1980, πως απέτυχε στρατιωτική επιχείρηση για την απελευθέρωσή τους πιθανόν σφράγισε την πολιτική του μοίρα, αφανίζοντας τις πιθανότητές του να επανεκλεγεί.

Το 1982, αφού εγκατέλειψε τον Λευκό Οίκο, ίδρυσε το Κέντρο Κάρτερ για να προωθήσει την ανάπτυξη, την υγεία και την επίλυση συγκρούσεων σε διεθνές επίπεδο.

Ακούραστος ταξιδιώτης, πήγαινε παντού: στο Μεξικό, στο Περού, στη Νικαράγουα, ακόμη και στο Ανατολικό Τιμόρ — για αποστολές μεσολάβησης ή παρατήρησης εκλογικών διαδικασιών.

Το 2002 λάμβανε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για τις «δεκαετίες άοκνων προσπαθειών ώστε να εξευρεθούν ειρηνικές λύσεις σε διεθνείς συρράξεις».

Με ενεργή δράση στη ΜΚΟ Habitat for Humanity, εργαζόταν ακόμη για φιλανθρωπικούς σκοπούς έχοντας πατήσει τα 90, έχοντας πάντα δίπλα του τη Ρόζαλιν, με την οποία είχαν συναντηθεί το 1945.

Αλλά το 2019, ο πολύ πιστός χριστιανός άρχισε να δοκιμάζεται από σειρά προβλημάτων υγείας, που τον ανάγκασαν να νοσηλευτεί επανειλημμένα. Την ίδια χρονιά έγινε παρ’ όλ’ αυτά ο πρώτος αμερικανός πρώην πρόεδρος που έφθασε τα 95.

Σιγά-σιγά άρχισε να αποσύρεται από τη δημόσια ζωή, δεν ήταν για παράδειγμα παρών στην τελετή ορκωμοσίας του Τζο Μπάιντεν τον Ιανουάριο του 2021, παρότι οι πρώην πρόεδροι είθισται παραδοσιακά να παρευρίσκονται. Μερικούς μήνες αργότερα, πάντως, ο Τζίμι Κάρτερ υποδεχόταν τον Δημοκρατικό πρόεδρο στην Πλέινς, όπου ζούσε αφότου εγκατέλειψε την Ουάσιγκτον.

Αποχαιρετισμοί

«Ο ηγετικός ρόλος του πρώην προέδρου Κάρτερ συνέβαλε σημαντικά στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια», ιδίως χάρη «στις ιστορικές συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ», καθώς και «τη συνθήκη SALT II» και «τις συμβάσεις για τη Διώρυγα του Παναμά», τόνισε σε ανακοίνωση που δημοσιοποιήθηκε από τις υπηρεσίες του στη Νέα Υόρκη ο Αντόνιο Γκουτέρες.

Κατά τον γ.γ. του ΟΗΕ ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ παρέμενε στρατευμένος «στη διεθνή ειρήνη και στα ανθρώπινα δικαιώματα» καιρό αφού εγκατέλειψε το αξίωμα, διαδραματίζοντας «ρόλο κλειδί στη μεσολάβηση σε συγκρούσεις, στην παρατήρηση εκλογικών διαδικασιών, στην προώθηση της δημοκρατίας και στην πρόληψη και στην εξάλειψη ασθενειών», συνέχισε ο κ. Γκουτέρες.

«Αυτές και άλλες προσπάθειες οδήγησαν στο να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης» το 2002, συμπλήρωσε ο κ. Γκουτέρες, εξαίροντας τον εκλιπόντα που «βοήθησε να προχωρήσει το έργο των Ηνωμένων Εθνών».

Ο καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό απέτισε φόρο τιμής στον αμερικανό πρώην πρόεδρο τονίζοντας πως «υπηρέτησε άλλους στην πατρίδα του και στον κόσμο ολόκληρο όλη του ζωή». «Η κληρονομιά του Τζίμι Κάρτερ είναι αυτή της συμπόνιας, της ευγένειας, της ενσυναίσθησης και της σκληρής δουλειάς. Υπηρέτησε άλλους στην πατρίδα του και σε όλο τον κόσμο όλη του τη ζωή — και λάτρευε να το κάνει. Ήταν πάντα γενναιόδωρος στις συμβουλές του σ’ εμένα», σημείωσε ο κ. Τριντό μέσω X.

Ο βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ απέτισε φόρο τιμής στη «δέσμευση υπέρ της ειρήνης όλη του τη ζωή», και την προσφορά «δεκαετιών υπηρεσίας σε άλλους».

«Παρακινούμενος από την πίστη και τις βαθιές αξίες του, ο (πρώην) πρόεδρος Κάρτερ επανακαθόρισε την περίοδο μετά την προεδρία χάρη στην αξιοσημείωτη δέσμευσή του υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα του και στο εξωτερικό», σημείωσε σε ανακοίνωσή του ο πρωθυπουργός των Εργατικών, ενώ από την πλευρά του ο βασιλιάς Κάρολος Γ΄ υπογράμμισε πως ο εκλιπών «αφιέρωσε τη ζωή του στο έργο για την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Ο κουβανός πρόεδρος Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ τόνισε από την μεριά του πως οι Κουβανοί θυμούνται με «ευγνωμοσύνη» τον Τζίμι Κάρτερ λόγω των προσπαθειών που κατέβαλε προκειμένου να υπάρξει «βελτίωση των σχέσεων» ανάμεσα στις δυο χώρες.«Ο λαός μας θυμάται με ευγνωμοσύνη τις προσπάθειές του υπέρ της βελτίωσης των σχέσεων, τις επισκέψεις του στην Κούβα και τη δήλωσή του υπέρ της απελευθέρωσης των πέντε» κουβανών πρακτόρων που είχαν συλληφθεί το 1998 και καταδικαστεί για κατασκοπεία στις ΗΠΑ, εξήγησε ο κ. Ντίας-Κανέλ, πρώτος γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος, μέσω X

Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Άμπντελ Φάταχ ελ Σίσι εξήρε τον «σημαντικό ρόλο» για την ειρήνη ανάμεσα στη χώρα του και το Ισραήλ του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, αρχιτέκτονα των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ (1978), πρελούδιου της πρώτης συμφωνίας ανάμεσα στο Ισραήλ και αραβικό κράτος.«Ο σημαντικός ρόλος του στην επίτευξη της συμφωνίας ειρήνης μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ θα παραμείνει χαραγμένος στα χρονικά της ιστορίας», ενώ το «ανθρωπιστικό του έργο» ενσαρκώνει τις «αρχές της αγάπης, της ειρήνης και της αδελφοσύνης», ανέφερε ο αρχηγός του αιγυπτιακού κράτους μέσω X.

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο απέτισε φόρο τιμής στον αμερικανό πρώην πρόεδρο χαρακτηρίζοντας τον άνθρωπο «της ειρήνης και του διαλόγου» κι εκφράζοντας «τα πιο ειλικρινή συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους φίλους του». «Ο πρώην πρόεδρος Κάρτερ ήταν άνθρωπος με αποδεδειγμένη δέσμευση στην ειρήνη και τον διάλογο. Η συμβολή του σε παγκόσμια πολιτικά ζητήματα και η αφοσίωσή του στην ειρήνη αφήνουν ανεξίτηλο σημάδι στον κόσμο», ανέφερε ο κ. Μαδούρο.

Ο πρόεδρος του Παναμά Χοσέ Ραούλ Μουλίνο εξήρε τον εκλιπόντα για τον ρόλο του στις συμφωνίες του 1977 που είχαν αποτέλεσμα αργότερα η διώρυγα —που απείλησε να ανακτήσει πρόσφατα ο εκλεγμένος πρόεδρος Τραμπ— να περάσει σε παναμαϊκά χέρια, το 1999. Ενώ ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα εξήρε τον «εραστή της δημοκρατίας και υπερασπιστή της ειρήνης».

Ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεέσους, στάθηκε σε κάτι άλλο: ο Τζίμι Κάρτερ, τόνισε, «έσωσε αναρίθμητες ζωές» με τη δράση του για την εξάλειψη ασθενειών, ιδίως παραμελημένων τροπικών παθήσεων.