Για ωραίο χαμόγελο αλλά και καλή στοματική υγεία

Απέναντι σε έναν καταιγισμό αισθητικών παρεμβάσεων (πλαστικών χειρουργείων, δερματολογίας, εμφυτευμάτων, μπότοξ, κολλαγόνων κ.λπ.) υψηλές απαιτήσεις υπάρχουν και από την εμφάνιση του στόματος καθώς το ωραίο χαμόγελο μαζί με την έκφραση των ματιών είναι τα πιο καθοριστικά σημεία της ιδιαιτερότητάς μας.

H ορθοδοντική είναι η βασική ειδικότητα της οδοντιατρικής που αντιμετωπίζει τα προβλήματα κακής εμφάνισης είτε από συνωστισμό δοντιών ή από τη σχέση και τη θέση των γνάθων, αποκαθιστώντας ένα ωραίο χαμόγελο των δοντιών πάνω σε μια καλή σύγκλιση, που προστατεύει τη στοματική υγεία για μια ζωή.

Σύγχρονες εξελίξεις έχουν βελτιώσει θεαματικά την κλασική ορθοδοντική θεραπεία προσφέροντας επιπλέον μια σειρά επιλογών σε ενηλίκους.

Καθόλου τυχαίο που από τον Φρανσουά Μιτεράν και τη Σεγκολέν Ρουαγιάλ ώς τον Μπραντ Πιτ και την Κάμερον Ντίαζ, αναρίθμητοι ενήλικοι επιχειρούν να βελτιώσουν το «βλοσυρό» τους ύφος φωτίζοντάς το με κάποια ορθοδοντική παρέμβαση.

Οι αναγνώστες επίσης μπορεί να θυμούνται τις εξεζητημένα άσχημες μορφές γυναικών του Αλμοδόβαρ που τόνιζαν την ιδιαιτερότητά τους.

Ανάμεσα στην υπερβολή και την παραμέληση πρέπει να προσδιορίσουμε με σαφήνεια τη χρησιμότητα της ορθοδοντικής θεραπείας για τη στοματική υγεία ξεκινώντας από την παιδική ηλικία μέχρι το εύρος των αισθητικών και λειτουργικών βελτιώσεων στους ενηλίκους.

Προληπτική ορθοδοντική

Η ορθοδοντική θεραπεία διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη χρονική περίοδο παρέμβασης στα δόντια:

► Στη θεραπεία πρώιμου μικτού φραγμού στις ηλικίες 6-10 χρόνων.

► Στη θεραπεία ύστερου μικτού φραγμού στις ηλικίες από 11 έως 16 με την ολοκλήρωση του μόνιμου φραγμού και την ανατολή των σωφρονιστήρων

► Τέλος, στις θεραπείες ενηλίκων οι οποίες μπορούν να γίνουν σε οποιαδήποτε ηλικία είτε για λειτουργικούς είτε για αισθητικούς λόγους.

Είναι χρήσιμο για τους γονείς να ξέρουν στοιχειωδώς μερικές απλές πληροφορίες.

Συνήθως στην αρχή του έκτου έτους της ηλικίας ενός παιδιού αρχίζουν οι ανατολές των μόνιμων δοντιών. Μέχρι εκείνη την εποχή καλό είναι να έχουν γίνει οι πρώτες επισκέψεις στον οδοντίατρο

Η πρώτη επαφή του παιδιού με τον ορθοδοντικό γίνεται στην ηλικία των επτά χρόνων.

Σε αυτή τη συνάντηση λαμβάνεται μια πανοραμική ακτινογραφία που είναι κατά κάποιο τρόπο η «οδοντιατρική» ταυτότητα του παιδιού για τα επόμενα χρόνια.

Μαζί με τη λήψη ιστορικού και εκμαγείων ο ορθοδοντικός καταλήγει σε μια διάγνωση που αφορά τόσο την ύπαρξη ή όχι όλων των μόνιμων δοντιών –μέσα στις γνάθους– όσο και τον τρόπο ανατολής και τα προβλήματα που μπορεί αυτή να έχει είτε από τοπικούς είτε από κληρονομικούς παράγοντες.

Διάφορα προβλήματα απλής αιτιολογίας αλλά και προβλήματα στην εξέλιξη και στη σχέση των ανατολών των πρώτων δοντιών, η θέση που καταλαμβάνουν, μπορούν να αντιμετωπιστούν έγκαιρα, όπως π.χ. με απλές εξαγωγές νεογιλών ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές επιπλοκές.

Συχνά, όταν δεν γίνεται αυτή η διάγνωση, ακολουθείται μια διαδικασία «ντόμινο» μεταξύ των δοντιών με αποτελέσματα ιδιαίτερα δυσάρεστα για τις μετέπειτα ανατολές.

Εξετάζεται επίσης η σχέση των γνάθων και οι πιθανοί παράγοντες που την επηρεάζουν, όπως π.χ. αναπνευστικά προβλήματα, κληρονομικότητα, αναπτυξιακά προβλήματα, και ζητείται η γνώμη του παιδιάτρου και του ΩΡΛ αν κριθεί αναγκαίο.

Ειδικά μηχανήματα και παρεμβάσεις σε αυτή την ηλικία συνιστούν προληπτική αγωγή και αντιμετωπίζουν τα πλέον απλά προβλήματα (θηλασμός δακτύλου, προώθηση γλώσσας, συνωστισμός δοντιών, υπεράριθμα, προβολή προσθίων, πρόωρες απώλειες κ.ά.).

Αν επιχειρηθεί πιο εκτεταμένη παρέμβαση, αυτή θα είναι για να διορθώσει το σχήμα και τη σχέση των δύο γνάθων και να λύσει ευρύτερα προβλήματα χώρων, αποτελεί δε τη θεραπεία πρώτης φάσης.

Θεραπευτικά πρωτόκολλα αυτής της φάσης μπορούν να περιλαμβάνουν κινητά ή και ακίνητα ορθοδοντικά μηχανήματα και διαρκούν τουλάχιστον 1 έως 2 έτη.

Σκοπός αυτών των παρεμβάσεων είναι να καταστείλουν προβλήματα πριν εξελιχθούν ή να μειώσουν το μέγεθός τους την επόμενη περίοδο.

Στην εφηβεία

Από την ηλικία των 11 έως τα 16 ανατέλλουν τα υπόλοιπα μόνιμα δόντια και εξελίσσονται -μερικές φορές θεαματικά- οι ανωμαλίες σύγκλισης και τα σκελετικά προβλήματα.

Την περίοδο αυτή αρχίζει η πλήρης ορθοδοντική θεραπεία με τους ακίνητους μηχανισμούς να καταλαμβάνουν όλα τα δόντια.

Τα θεραπευτικά πρωτόκολλα αυτής της κατηγορίας ποικίλλουν από ασθενή σε ασθενή καθώς η θεραπεία εξατομικεύεται απολύτως, με τον συνδυασμό των δεδομένων του ιστορικού και επιπλέον λήψεων ακτινογραφιών κεφαλής (πλάγιας ή και πρόσθιας) και άκρας χειρός (στα αυξητικά προβλήματα).

Ο χρόνος ενεργού θεραπείας κυμαίνεται ανάμεσα στα δύο ή και τρία χρόνια ανάλογα με τη βαρύτητα του προβλήματος και ακολουθείται πάντα από τουλάχιστον ισόχρονη περίοδο συγκράτησης.

Στην περίοδο συγκράτησης χρησιμοποιούνται κινητοί μηχανισμοί διαφόρων ειδών, εύκολοι να φορεθούν αρκετές ώρες τη μέρα, σίγουρα όμως οπωσδήποτε τη νύχτα.

Είναι επίσης πιθανό στο σχέδιο θεραπείας να χρειαστούν εξαγωγές μόνιμων δοντιών -συνήθως προγομφίων- ενός, δύο ή και τεσσάρων, κατά την εκτίμηση του θεράποντος γιατρού.

Σημαντικός παράγων επιτυχίας της θεραπείας είναι και η συνεργασία του ασθενούς, η πειθάρχησή του σε μια καλή στοματική υγιεινή κατά τη διάρκεια τουλάχιστον της ενεργού θεραπείας και η τήρηση των τακτικών συνεδριών, μία φορά τον μήνα περίπου.

Η θεραπεία των ενηλίκων

Η εντυπωσιακή αύξηση της ζήτησης ορθοδοντικής θεραπείας από ενηλίκους -τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια αποτελούν το 30% των ασθενών ενός ιατρείου- έχει φέρει και μεταβολές στον τρόπο θεραπείας τους.

Στην κλασική προσέγγιση της εφαρμογής των μηχανισμών, που περίπου ακολουθεί τα στάδια των εφήβων, χρησιμοποιούνται κεραμικά -λευκά- αντί μεταλλικών αγκίστρων και λευκά τόξα ώστε οπτικά να περνούν σχεδόν απαρατήρητα.

Eνας άλλος τρόπος είναι η τοποθέτηση των ορθοδοντικών μηχανισμών στη γλωσσική επιφάνεια των δοντιών ώστε επίσης να μην είναι ορατά. Σε προβλήματα χώρου –συνωστισμοί ή διαστήματα–των πρόσθιων δοντιών όπου δεν εμπλέκονται θέματα σύγκλισης, τοπικές λύσεις και «ευφυείς» συνδυασμοί με πλαστική οδοντιατρική (όψεις, στεφάνες, ρητίνες) μπορούν να δώσουν θεαματικά αποτελέσματα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα τεσσάρων έως έξι μηνών.

Eκρηκτική ζήτηση τα τελευταία χρόνια έχουν και οι λεγόμενοι αόρατοι μηχανισμοί που αποτελούνται από ένα σύστημα με νάρθηκες απόλυτα διάφανους που μπορούν να φορεθούν άνετα όλη τη διάρκεια της μέρας και αντικαθίστανται κάθε τρεις εβδομάδες με νέους.

Υπάρχουν βέβαια και σε αυτή την κατηγορία περιορισμοί στο είδος και το εύρος των κινήσεων που μπορούν να επιτευχθούν, αλλά όταν η επιλογή είναι σωστή τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά, αρκεί οι νάρθηκες να φοριούνται τουλάχιστον τα 2/3 του εικοσιτετράωρου.

Xρήση ορθοδοντικής θεραπείας μπορεί να γίνει επίσης και σε συνδυασμό με άλλους τομείς της οδοντιατρικής σε σύνθετα προβλήματα, όπως είναι τα προβλήματα της κροταφογναθικής άρθρωσης, οι γναθοχειρουργικές επεμβάσεις, οι εκτεταμένες προσθετικές αποκαταστάσεις και τα εμφυτεύματα, τα προβλήματα περιοδοντίου, τα ατυχήματα, οι σχιστίες κ.ά.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται συνεργασία διαφόρων ειδικών ώστε η θεραπεία να κινηθεί πάνω σε ένα κοινά αποφασισμένο σχέδιο με σωστή σταδιοποίηση.

Συμπερασματικά, πέρα από καταναλωτικές υπερβολές αλλά και από ανόητες απαξιώσεις αδαών, η σύγχρονη ορθοδοντική προσφέρει ένα πεδίο πρόληψης -ειδικά στην ηλικία 7-9 χρόνων- το οποίο μπορεί να αποτρέψει ή να ελαττώσει μεγάλα μελλοντικά προβλήματα.

Εχει επίσης ένα πλήρες πρόγραμμα αντιμετώπισης εκτροπών του στοματογναθικού συστήματος σε όλη τη διάρκεια της ζωής, σε συνδυασμό και με άλλες οδοντιατρικές ειδικότητες όπου είναι απαραίτητο.

Αρκεί να είναι σαφές εξ αρχής από τον θεράποντα τι και μέχρι πού μπορεί να προσφέρει στον ασθενή και βέβαια κάτω από ποιες προϋποθέσεις και περιορισμούς.

* Δρ Ορθοδοντικής, πρώην γραμματέας της Ορθοδοντικής Εταιρείας Ελλάδας