Ανατρέποντας τον μύθο του άνδρα κυνηγού

H κυρίαρχη, μέχρι σήμερα, ιστορική και ανθρωπολογική άποψη είναι ότι στις πιο πρωτόγονες και σχετικά μικρές ομάδες ανθρώπων που, εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια, ζούσαν νομαδικά υπήρχε μία σαφής διάκριση των ανδρικών και των γυναικείων ρόλων: μόνο οι άνδρες ήταν κυνηγοί και γνώριζαν να χρησιμοποιούν τα πέτρινα και κατόπιν τα μεταλλικά όπλα, ενώ οι γυναίκες ήταν οι τροφοσυλλέκτριες οι οποίες αναζητούσαν χόρτα, φρούτα και φυτικούς βολβούς που υπήρχαν στη φύση γύρω από τον καταυλισμό. Πρόκειται για την προϊστορική εκδοχή του γνωστού μύθου του άνδρα κυνηγού-πολεμιστή και της γυναίκας που ασχολείται αποκλειστικά με τα «οικιακά»: τη συλλογή των πιο εύκολων φυτικών τροφών και την ανατροφή των παιδιών.

Στην αναθεώρηση αυτού του σεξιστικού μύθου για τον άνδρα κυνηγό και τη γυναίκα-τροφοσυλλέκτη οδηγεί η εθνογραφική-ανθρωπολογική έρευνα που δημοσιεύτηκε, πριν από μία εβδομάδα, στο επιστημονικό περιοδικό «Plos One». Η νέα έρευνα έγινε από μια ομάδα εθνογράφων και ανθρωπολόγων του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Σιάτλ (Seattle Pacific University) και αφορούσε 63 σύγχρονες κοινότητες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που ζούσαν τον τελευταίο αιώνα σε διάφορα μέρη του πλανήτη.

Χάρη σε αυτά τα σπάνια απομεινάρια της παλαιολιθικής νομαδικής ζωής, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι γυναίκες ήταν σε ποσοστό 79% θηρευτές ζώων, μπορούν δηλαδή να χρησιμοποιούν εξίσου καλά με τους άνδρες τα πρωτόγονα όπλα και, ενίοτε, κυνηγούν άγρια ζώα μεγάλων διαστάσεων. Γεγονός που διαφωτίζει το αρχαιολογικό μυστήριο του γιατί έβρισκαν πέτρινα όπλα μέσα σε μερικούς πανάρχαιους τάφους γυναικών, τα οποία, όμως, οι αρχαιολόγοι δίσταζαν να τα περιγράψουν ως τα κυνηγητικά όπλα της νεκρής.

Η αρχαιολογία των έμφυλων ανισοτήτων

Διάσημες και πολυσυζητημένες ήταν οι ανακαλύψεις των πανάρχαιων τάφων των γυναικών κυνηγών που από το 2018 έφεραν στο φως οι αρχαιολογικές έρευνες στο Περού του Αμερικανού καθηγητή Randall Haas, ο οποίος ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι τόσο κατά την Παλαιολιθική όσο και κατά τη Νεολιθική Εποχή (από 8 έως 14 χιλιάδες χρόνια πριν), οι γυναίκες κυνηγούσαν εξίσου συχνά με τους άνδρες. Μια πολύ προκλητική αλλά τεκμηριωμένη αρχαιολογικά άποψη, την οποία διατύπωσε ρητά ο Randall Haas, το 2020, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων στην αρχαιολογική κοινότητα, η οποία από τότε αρνείται πεισματικά να αποδεχτεί, τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα που δείχνουν ότι στις «πρωτόγονες» κοινωνίες οι σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα ενδέχεται να ήταν πιο εξισωτικές και ισορροπημένες από ό,τι στις πιο σύγχρονες κοινωνίες.

Πάντως, οι πανάρχαιες έμφυλες προκαταλήψεις υπέρ των ανδρών κυνηγών διαψεύδονται, σήμερα, και από τις τοπικές έρευνες των 63 ομάδων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, που έχουν απομείνει στη Βόρεια και Νότια Αμερική, στην Αφρική, στην Ασία, στην Αυστραλία και στην Ωκεανία. Και η ανθρωπολογική μελέτη αυτών των, μέχρι σήμερα, υπαρκτών ανθρώπινων ομάδων μάς αποκαλύπτει ότι το 79% των γυναικών, ανεξάρτητα από το αν ήταν ή όχι μητέρες, κυνηγούν συστηματικά, καθώς και ότι σε ποσοστό 70% αυτές οι κυνηγητικές πρακτικές τους δεν είναι καθόλου τυχαίες ή συγκυριακές, αλλά σκόπιμες και αφορούν σχεδόν κάθε είδος θηραμάτων.

Ενα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο που προέκυψε από αυτή την πρόσφατη έρευνα είναι ότι οι γυναίκες κυνηγοί χρησιμοποιούσαν μεγαλύτερη ποικιλία κυνηγετικών εργαλείων και στρατηγικών από τους άνδρες και συμμετείχαν ενεργά στην εκπαίδευση των παιδιών στο κυνήγι. Σαφέστατη ένδειξη ότι οι λεγόμενες «πρωτόγονες» κοινωνίες μάλλον δεν χρειάζονταν τις έμφυλες οικογενειακές διακρίσεις και δεν αποδέχονταν τους κοινωνικούς ρόλους που επικράτησαν τελικά στις σύγχρονες και υποτίθεται πιο «προοδευτικές» νεωτερικές κοινωνίες.