Με κομμένη την ανάσα στις υπόγειες στοές του μετρό σαράντα μέτρα κάτω από τη γη

«Υποβρύχιο ξηράς», μήκους 105 μέτρων. Από τεχνικής πλευράς, ο χαρακτηρισμός ταιριάζει καλύτερα σε αυτό που λανσαρίστηκε ως «μετροπόντικας» όταν στη δεκαετία του '90 ξεκίνησαν να κατασκευάζονται οι νέες γραμμές του μετρό (2 και 3) στην Αττική. Ο «μετροπόντικας» όμως δικαίως επικράτησε ως σλόγκαν καθώς είναι πρακτικά αδύνατο να δει κανείς από κοντά πώς λειτουργεί αυτή η περίπλοκη διάταξη που σκάβει υπογείως, πώς μυρίζει η σκόνη, πώς ακούγονται τα νερά που τρέχουν μέσα από το έδαφος που έχει ανοίξει στο φρέαρ της Κατεχάκη, εκεί που κάποτε υπήρχε πάρκινγκ αυτοκινήτων δίπλα στα στρατιωτικά νοσοκομεία.

Πριν μπούμε στο ασανσέρ που θα μας κατεβάσει σε βάθος 40 μέτρων, μια ματιά σε μια τεράστια ανοικτή δεξαμενή που βρίσκεται ακριβώς δίπλα για να υποδέχεται τις λάσπες που εξορύσσονται. Από εδώ που βρισκόμαστε, ακόμη στο φως του ήλιου, η κεφαλή του μηχανήματος βρίσκεται σε απόσταση 680 μέτρων. Προχωρά με βήμα αργό, περίπου 15 μέτρα την ημέρα, αλλά όλο αυτό το χώμα που παράγεται φτάνει με ταινιόδρομους στη δεξαμενή. Από εδώ απομακρύνεται με μεγάλα φορτηγά για να εναποτεθεί σε νταμάρια, περνώντας μέσα από τους δρόμους του Νέου Ψυχικού.

Το ασανσέρ κατεβαίνει αργά στον πάτο του πηγαδιού. Στα τοιχώματά του φρέατος, εκατοντάδες αγκύρια για να συγκρατούν το έδαφος. Φαίνεται καθαρά ο υδροφόρος ορίζοντας. Σε ένα σημείο, μάλιστα, τρέχει συνεχώς νερό από κάποιο «αρχαίο» ρεματάκι. Περπατούμε προς την ήδη κατασκευασμένη στοά μέσα από έναν στενό διάδρομο. Λίγο πριν από την είσοδο, ένα εκκλησάκι με αναμμένο καντήλι. «Ιησούς Χριστός Νικά», γράφει επάνω. Δίπλα του ο ψύκτης για το νερό των εργατών που έρχονται εδώ και κάνουν βάρδιες ορυχείου.

Ο διάδρομος προχωρά βαθιά, εξαφανίζοντας τον θόρυβο της πόλης. Ακούγονται μόνον οι σειρήνες των γερανών καθώς κατεβάζουν τα καμπυλωτά στοιχεία που επενδύουν τη στοά συγκρατώντας τόνους χωμάτων. Χρειάζονται επτά τέτοια στοιχεία για να στερεωθεί 1,5 μέτρο στοάς. Τα στοιχεία αυτά μεταφέρονται με ειδικό όχημα MSV προς τον μετροπόντικα. «Ευτυχώς το MSV είναι τώρα ηλεκτρικό, κάποτε δούλευε με ντίζελ, γεμίζοντας καπνό τη στοά», μας λέει ένας από τους εργάτες που το φορτώνουν.

Περπατάμε κάτω από την Κατεχάκη, το παλιό κτίριο της ΕΡΤ, το υπουργείο Δικαιοσύνης. Φτάνουμε σχεδόν στο Αλσος Χωροφυλακής. Εδώ είναι η κεφαλή του ΤΒΜ. «Δεν σας πιάνει κλειστοφοβία;» ρωτάμε. «Κρίσεις πανικού;». Οι εργαζόμενοι χαμογελούν. Κάποιοι δουλεύουν ήδη 30 χρόνια σε μετροπόντικες. Μια νοσηλεύτρια παρίσταται για παν ενδεχόμενο. Μας δείχνουν πάντως το «Rescue Chamber» (θάλαμο διάσωσης). Πρόκειται για ειδική θωρακισμένη κατασκευή η οποία είναι φτιαγμένη για να μείνει αλώβητη ακόμη και σε περίπτωση κατάρρευσης της στοάς. «Εχει οξυγόνο, τρόφιμα και νερό για 48 ώρες», μας λένε.

Τα βήματα δυσκολεύουν. Οσο πλησιάζουμε στην κεφαλή, τα μηχανήματα πυκνώνουν. Αμέτρητα καλώδια, αισθητήρες, μετασχηματιστές για το ρεύμα των 25.000 βολτ. Η εκσκαφή έχει σταματήσει. Τώρα μπαίνουν τα καμπυλωτά στοιχεία της επένδυσης, με πίεση από ειδικά υδραυλικά συστήματα. Στο πιλοτήριο, ειδικά όργανα και οθόνες μετρούν κάθε απόκλιση χιλιοστού. Μόλις μπουν τα στοιχεία, θα σφραγιστούν εξωτερικά με τσιμεντενέσεις. Θα αρχίσει πάλι η εκσκαφή, οι ταινιόδρομοι θα πάρουν μπρος, μέχρι να προχωρήσει τόσο ώστε να μπει ακόμη ένα «δακτυλίδι» από επτά στοιχεία.

Ρωτάμε για το περίπτερο της Πανεπιστημίου που το κατάπιε η γη τον Οκτώβριο του 1997. «Τώρα θα είναι δυσκολότερο να συμβεί κάτι ανάλογο», μας λένε. Ο σύγχρονος μετροπόντικας δεν σκάβει μόνο, αλλά ταυτόχρονα πιέζει τα χώματα που βρίσκει μπροστά του, προσθέτουν. «Κι αν συναντήσετε υπόγειες σπηλαιώσεις;». Γεμίζουν αυτόματα με τσιμέντο, μας απαντούν. «Βαρέα και ανθυγιεινά παίρνετε;» ρωτούμε κάποιον που δείχνει μεγαλύτερος. «Ναι, αλλά σύνταξη πριν από τα 60 δεν βλέπουμε...» Περπατώντας στον δρόμο της υπόγειας επιστροφής, το φως στο βάθος του τούνελ ασκεί μια κάπως ανακουφιστική επίδραση.