Τι μπορεί να κάνει η πολιτεία πριν οδηγήσει ένα παιδί στη φυλακή;

Μία από τις τρεις φυλακές πανελλαδικά όπου βρίσκονται νεαροί κρατούμενοι, ηλικίας 18-22 χρόνων, είναι η φυλακή της Κασσαβέτειας, περίπου μισή ώρα έξω από τον Βόλο. Είναι η μοναδική στην Ελλάδα που διαθέτει και πτέρυγα ανηλίκων, η οποία άνοιξε πέρυσι, όταν η αντίστοιχη των φυλακών Κορίνθου έκλεισε οριστικά. Το 2023, η πτέρυγα αυτή φιλοξένησε ανά διαστήματα από 10 έως 30 παιδιά το πολύ. Σήμερα, έναν χρόνο μετά, αγγίζει πλέον τα 56.

Το γεγονός από μόνο του αποδεικνύει πως τα αποτελέσματα των κυβερνητικών πολιτικών αυστηροποίησης των ποινών δεν είναι τα προσδοκώμενα. Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση, επιστρατεύοντας μεθόδους καταστολής για την αντιμετώπιση της βίας των εφήβων, πρόσφατα προανήγγειλε την περαιτέρω αυστηροποίηση των ποινών. Ανάμεσα στις εξαγγελίες, έθεσε επί τάπητος και τη μείωση του ορίου ηλικίας προφυλάκισης κατά έναν χρόνο, δηλαδή από τα 15 έτη που ισχύει σήμερα στα 14, βάζοντας δηλαδή στο κάδρο των φυλακίσεων μέχρι και παιδιά Γυμνασίου. Μετά τις εύλογες αντιδράσεις, τα σχέδια έχουν παραμείνει προς το παρόν στο συρτάρι.

Η «Εφ.Συν.» ανοίγει το μαύρο κουτί της ποινικής αντιμετώπισης της βίας των ανηλίκων στην Ελλάδα και την Ευρώπη, αναλύει τις διαφορετικές νομοθετικές τάσεις γύρω από το φαινόμενο και εστιάζει στο γεγονός πως οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης εφαρμόζουν κυρίως αναμορφωτική και επανορθωτική προσέγγιση στην παραβατικότητα των ανηλίκων, δηλαδή τη δικαιοσύνη που δίνει έμφαση στις ανάγκες των θυμάτων, των δραστών αλλά και ολόκληρης της κοινότητας,` με στόχο την επανένταξη.

Επιστροφή στη Μαγνησία. Από το 2018, οπότε και ξεκίνησε την εθελοντική διδασκαλία στο κατάστημα κράτησης νέων στην Κασσαβέτεια, η Μαρία Καραζάνου έχει δει εκατοντάδες παιδιά να μπαίνουν και να βγαίνουν από το σύστημα. Θεατροπαιδαγωγός, η κ. Καραζάνου τα τελευταία δύο χρόνια κάνει συμμετοχικό θέατρο με κρατούμενους στο πλαίσιο του ActInPrison, προγράμματος χρηματοδοτούμενου από το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας. Η ίδια είναι μία από τους εκπαιδευτικούς, υποψήφιους διδάκτορες και φοιτητές και φοιτήτριες παιδαγωγικών τμημάτων, κυρίως του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και, μέσω μεικτών ομάδων εργασίας που συγκροτούν μαζί με νεαρούς κρατούμενους των φυλακών της Κασσαβέτειας, συνδημιουργούν εκπαιδευτικό υλικό για τους κρατούμενους, πέρα από τα σχολικά εγχειρίδια.

«Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Μάιο του 2022. Μέσα σε αυτά τα δυόμισι χρόνια, πραγματοποιήθηκαν δύο θεατρικές παραστάσεις. Είτε με την ομάδα μόνο των κρατουμένων είτε με τη “μικτή”, η θεατροπαιδαγωγική είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο για να προσεγγίσεις έναν μαθητή που δεν έχει καμιά αυτοπεποίθηση, να νιώσει την επιβράβευση». Το πρόγραμμα απευθύνεται κυρίως σε νεαρούς κρατουμένους (18 - 22) και οι ανήλικοι -που φέτος διπλασιάστηκαν- πραγματοποιούν δράσεις κυρίως στη φύση, μιας και οι φυλακές Κασσαβέτειας είναι αγροτικές- και από τις ελάχιστες που δεν περικλείονται από τσιμέντο.

Πολλά από τα παιδιά, όπως μας λέει η κ. Καραζάνου, είναι αναλφάβητα και ένας από τους επόμενους στόχους είναι, μέσα από θεατρικές και καλλιτεχνικές προσεγγίσεις, οι εθελοντές φοιτητές «να εισαγάγουν στο πλαίσιο του προγράμματος έννοιες σχετικές με τη μέτρηση του χρόνου. Υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν τους μήνες και τις εποχές».

Αλλαξε η ανθρωπογεωγραφία

Ο Ποινικός Κώδικας προβλέπει μικρότερες ποινές για τα παιδιά, γι’ αυτό και ο αριθμός των κρατουμένων αυξομειώνεται διαρκώς. Η επιστροφή, όμως, παιδιών στο κατάστημα κράτησης μετά την αποφυλάκισή τους είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται και διαψεύδει το επιχείρημα περί σωφρονισμού των έγκλειστων ανηλίκων. «Παιδιά που τα χαιρετήσαμε την άνοιξη, τα συναντήσαμε πάλι το φθινόπωρο», μας λέει χαρακτηριστικά η κ. Καραζάνου.

Η ίδια όμως παρατηρεί και κάτι ακόμη: πως με την πρόσφατη νομοθετική αλλαγή, του 2024, που διεύρυνε τα αδικήματα για τα οποία μπορούν να οδηγηθούν στα καταστήματα κράτησης νέοι, εφόσον έχουν συμπληρώσει τα 15 έτη και έχουν τελέσει οποιοδήποτε κακούργημα, σε αντίθεση με την προηγούμενη ηπιότερη νομοθεσία, έχει αλλάξει η ανθρωπογεωγραφία της πτέρυγας ανηλίκων: «Δηλαδή, ενώ μέχρι πέρυσι υπήρχαν παιδιά που προέρχονταν κυρίως από προσφυγικά και μεταναστευτικά περιβάλλοντα, φέτος οι περισσότεροι είναι Ελληνες, κυρίως ρομικής καταγωγής. Συχνά, όταν ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους, βγαίνουν στην επιφάνεια τα αδικήματα για τα οποία έχουν μπει μέσα και μας λένε ότι δεν το έχουν κάνει. Για τους νέους συχνά είναι τα ναρκωτικά, ενώ στα ανήλικα είναι οι κλοπές, η διακίνηση ναρκωτικών και τώρα τελευταία πρόκειται και για περιστατικά που αφορούν την ενδοσχολική βία».

Το προφίλ των έγκλειστων νέων

Τα αδικήματα αυτά, σε βαθμό κακουργήματος, «ενσωματώθηκαν» στη λίστα των αδικημάτων για τα οποία προβλέπεται φυλάκιση με την πρόσφατη αυστηροποίηση της νομοθεσίας, τον Νόμο 5090/2024. Μέχρι τότε, για να μπει ένας ανήλικος στη φυλακή έπρεπε να έχει καταδικαστεί για αδίκημα που εμπεριέχει στοιχεία βίας ή στρέφεται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας. Πλέον μπορεί να μπει για όλα τα αδικήματα κακουργηματικού χαρακτήρα, μετά από σαφή αιτιολόγηση του δικαστηρίου.

Στατιστικά δεδομένα δεν υπάρχουν, όμως η λογική της τιμωρητικότητας φαίνεται πως έχει επιφέρει αντίθετο αποτέλεσμα. Το 2023, οι δικογραφίες που σχηματίστηκαν στην Εισαγγελία Ανηλίκων Αθηνών ήταν 3.725, ενώ, παρά την αυστηροποίηση της νομοθεσίας, μόνο τους πρώτους 7 μήνες του 2024 εκτοξεύθηκαν στις 5.000. Δεν γνωρίζουμε όμως ούτε ποιες ηλικίες αφορούν αυτοί οι αριθμοί ούτε πόσοι κατέληξαν στο σύστημα ούτε τι συνέβη μετά και αν ευδοκίμησε η όποια προσπάθεια επανένταξης. Τα εμπειρικά δεδομένα, ωστόσο, δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια δεν παρατηρείται μεγάλη ποσοτική διαφορά, αλλά ποιοτική: δηλαδή η τέλεση βαρύτερων αδικημάτων που εμπεριέχουν κακουργηματικού χαρακτήρα συμπεριφορές, όπως η ληστεία και η βαριά σωματική βλάβη, αλλά και αυτών που αφορούν τη χρήση του διαδικτύου, όπως η πορνογραφία.

Ποιο είναι το προφίλ των παιδιών που μπαίνουν στη φυλακή; Οπως σημειώνουν στην «Εφ.Συν.» ειδικοί, αν και η διαστρωμάτωση της φυλακής παραμένει ταξική, πλέον παρατηρείται πως το έγκλημα τείνει να γίνει διαταξικό και αυτό αντανακλάται και στον εγκλεισμό.

Οι πρόσφατες κυβερνητικές εξαγγελίες στράφηκαν κυρίως κατά των γονιών, με τον Κυρ. Μητσοτάκη να μιλά για αυστηρότερη ποινή για το αδίκημα της παραμέλησης ανηλίκων (άρθρο 360 ΠΚ), γεννώντας ερωτήματα για το τι συνιστά επιμελή εποπτεία ανηλίκου και ποια θα είναι η μονάδα μέτρησής της από τους δικαστές.

Ρωτήσαμε τη Ματίνα Πούλου, διδακτόρισσα Νομικής και πρώην μέλος του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών, για την πιθανή αποτελεσματικότητα της εξαγγελθείσας νομοθετικής ρύθμισης ως μέτρου πρόληψης. «Θα αυστηροποιήσουμε ένα αδίκημα που τελείται διά παραλείψεως, όχι έγκλημα ενέργειας. Πώς τιμωρείς μία παράλειψη; Ο γονεϊκός ρόλος δεν περιμένει τον Ποινικό Κώδικα για να εκτελεστεί. Ενας γονιός φροντίζει το παιδί του όχι γιατί του το επιβάλλει ο νόμος, αλλά γιατί θέλει. Οικογένειες που δεν ασκούν ικανοποιητική εποπτεία χρειάζονται υποστήριξη -όχι την ισχυρότερη μορφή καταναγκασμού, που είναι ο ποινικός. Αν ένας γονιός δεν ανταποκρίνεται στον γονεϊκό του ρόλο, θα το κάνει γιατί φοβάται τη φυλάκιση; Η ατροφία του κοινωνικού κράτους δεν μπορεί να καλύπτεται από τον ποινικό καταναγκασμό».

Πριν από την «έσχατη λύση»

«Στο δικό μας Δίκαιο ακολουθούμε ένα δυαδικό σύστημα: ένα δίκαιο ποινών και ένα αναμορφωτικών-εκπαιδευτικών μέτρων. Όσον αφορά την παραβατικότητα των ανηλίκων, συχνά η αντικοινωνική συμπεριφορά είναι επιφαινόμενο της ηλικίας, π.χ τα αδικήματα που αφορούν παραβάσεις του ΚΟΚ, ή κλοπές», σημειώνει η κ. Πούλου. «Αυτές είναι συμπεριφορές, που σιγά σιγά με την ενηλικίωση υποχωρούν και για αυτό τα αναμορφωτικά μέτρα, που εφαρμόζονται σε ανηλίκους από 12 ετών έως την ενηλικίωσή τους είναι προτιμότερα για την αντιμετώπισή τους". Εξάλλου τα παιδιά από 12 έως 15 ετών, δεν έχουν ποινική ευθύνη σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα,  δηλαδή  τα αδικήματα δεν καταλογίζονται σε αυτά.

Επομένως, τι κάνουμε πριν ενεργοποιηθούν πλήρως τα γρανάζια του ποινικού μηχανισμού και φτάσουμε στην «έσχατη λύση» του εγκλεισμού; Kάπου εδώ έρχονται οι Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων (ΥΕΑ) που αναλαμβάνουν τη διενέργεια μιας κοινωνικής έρευνας-αξιολόγησης στον ανήλικο και την οικογένειά του, προκειμένου να αποφανθούν τι μέτρα χρειάζεται να ληφθούν: της εκπαίδευσης ή της καταστολής. Πρόκειται για υπηρεσίες όμως που, όπως έχει επισημάνει ο Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ελλάδας, είναι τραγικά υποστελεχωμένες: πανελλαδικά γύρω στους 70 Επιμελητές Ανηλίκων στελεχώνουν τα δικαστήρια της χώρας.

Αν και η υπηρεσία ανηλίκων πρέπει να λειτουργεί σε κάθε Πρωτοδικείο της χώρας, στην Αθήνα, με τον μεγαλύτερο φόρτο εργασιών, υπάρχουν 15 Επιμελητές Ανηλίκων, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, τα Πρωτοδικεία της χώρας που δεν παρέχουν καν αυτή την υπηρεσία αγγίζουν τα 16.

Τον Φεβρουάριο του 2024, η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ευσταθία Καπαγιάννη, ύστερα από ακόμη ένα περιστατικό με δράστες ανήλικους, έσπευδε να επισημάνει πως τα στατιστικά στοιχεία «αποτυπώνουν αύξηση σε όλους τους δείκτες της ανήλικης εγκληματικότητας» και καλούσε τους εισαγγελείς ανηλίκων να αναλάβουν πρωτοβουλίες προδικαστικά με τους αρμόδιους φορείς «για δράσεις και προγράμματα μέσω των οποίων τα παιδιά θα μαθαίνουν τον σεβασμό, τη συνεργασία, τη συμμετοχή».

Πράγματι, το αναθεωρημένο νομικό πλαίσιο είναι συνεπές με τα διεθνή πρότυπα. Συγκεκριμένα, το άρθρο 122 Π.Κ. για τα αναμορφωτικά μέτρα προβλέπει μία σειρά από παρεμβάσεις, όπως η φοίτηση σε σχολές επαγγελματικής εκπαίδευσης, η συνδιαλλαγή μεταξύ του ανήλικου δράστη και του θύματος και η παροχή κοινωφελούς εργασίας, η παρακολούθηση εκπαιδευτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, ψυχολογικών προγραμμάτων.

Υπάρχουν όμως δημόσιες υπηρεσίες στην κοινότητα να παραπέμψουμε τα πιο ευάλωτα παιδιά; Η απάντηση και εδώ είναι πως οι δημόσιες δομές είναι ελάχιστες και υποστελεχωμένες. Οπως σημειώνουν στην «Εφ.Συν.» γνωρίζοντες, ειδικά οι δημόσιες δομές ψυχικής υγείας εξειδικευμένες για εφήβους είναι ελάχιστες, με μακρά αναμονή, με αποτέλεσμα οι Επιμελητές Ανηλίκων να περιμένουν για μήνες στη λίστα αναμονής. «Αν και το νομικό πλαίσιο προβλέπει ευρεία γκάμα παιδαγωγικού-αναμορφωτικού χαρακτήρα μέτρων, στην πράξη είναι γράμμα κενό περιεχομένου», σημειώνουν.

Το πιο χαρακτηριστικό, ωστόσο, είναι η παροχή κοινωφελούς εργασίας, ένα μέτρο πολλά υποσχόμενο, για το οποίο όμως δεν έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες από το υπουργείο Δικαιοσύνης, ειδικά όσον αφορά την ασφαλιστική κάλυψη σε περιπτώσεις εργατικού ατυχήματος.

Ετσι, ενώ υπάρχουν οι φορείς που έχουν δηλώσει ενδιαφέρον για να μπουν στο πρόγραμμα και να καλύψουν θέσεις κοινωφελούς εργασίας για ανήλικους, στην πράξη το μέτρο «πέφτει» τελικά στα κενά των γραφειοκρατικών εκκρεμοτήτων.

Πώς βλέπει η Ευρώπη τους μικρούς παραβάτες

Η αναμορφωτική και επανορθωτική προσέγγιση στην παραβατικότητα των ανηλίκων που εφαρμόζουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες με στόχο την επανένταξη αποτελεί διεθνή κανόνα, καθώς η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ξεκαθαρίζει πως το συμφέρον του ανηλίκου υπερτερεί της νομιμότητας, της δημόσιας τάξης και ασφάλειας. Τι συμβαίνει, λοιπόν, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Ποιες είναι οι διαφορετικές νομοθετικές τάσεις γύρω από το φαινόμενο της ανήλικης παραβατικότητας; Εφαρμόζεται αλλού αυτό που λέμε Επανορθωτική (Αποκαταστατική) Δικαιοσύνη;

Ενας «γκουρού» της Επανορθωτικής Δικαιοσύνης στο Βέλγιο

Στην Ευρώπη, η ιδέα της επανορθωτικής δικαιοσύνης ήρθε τη δεκαετία του 1960, ενώ στο Βέλγιο η επανορθωτική δικαιοσύνη ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, βασισμένη σε έρευνες σχετικά με τις ανάγκες των θυμάτων, ιδίως όσον αφορά τα πιο σοβαρά εγκλήματα.

Ο Antonio Buonatesta, σήμερα συνταξιούχος, έχει περπατήσει για περισσότερα από σαράντα χρόνια στο πεδίο της ποινικής διαμεσολάβησης στο Βέλγιο. Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αποκαταστατικής Δικαιοσύνης (EFRJ), το οποίο τον χαρακτηρίζει ως έναν από τους ιδρυτές της αποκαταστατικής δικαιοσύνης στη χώρα. Το 1984 ίδρυσε τη ΜΚΟ «Mediante», η οποία σήμερα αποτελεί την οργάνωση-ομπρέλα για τις υπηρεσίες επανορθωτικής δικαιοσύνης σε κάθε γαλλόφωνη δικαστική περιφέρεια του Βελγίου, μαζί με την αντίστοιχη φλαμανδική ΜΚΟ «Moderator».

Ο Buonatesta ασχολήθηκε με αυτόν τον τομέα τυχαία και, όπως εξηγεί, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό το χρονικό πλαίσιο στο οποίο άρχισε να εργάζεται σε θέματα διαμεσολάβησης. «Βρισκόμαστε στο 1984 -εκείνη την εποχή, η βελγική νομοθεσία ήταν ουσιαστικά προστατευτική όσον αφορά τους ανηλίκους», εξηγεί. «Η λογική ήταν ότι, αν ένας νεαρός παραβάτης διέπραττε ένα έγκλημα, αυτό μπορεί να οφειλόταν είτε στο ότι ήταν νέος είτε στο ότι ήταν θύμα του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Ετσι, είτε θεωρούνταν θύμα της κοινωνίας, που χρειαζόταν βοήθεια είτε, αν το έγκλημα ήταν σοβαρό, στέλνονταν στη φυλακή μαζί με τους ενήλικες. Επρεπε να οραματιστούμε κάτι ενδιάμεσο. Γι’ αυτό ορισμένοι μελετητές στο Βέλγιο άρχισαν να εξετάζουν την εφαρμογή μιας επανορθωτικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων ως μια μέση λύση».

Εκτοτε, εξηγεί ο Buonatesta, έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα χιλιάδες διαμεσολαβήσεις -περίπου 500 ετησίως. Περιγράφει το πρώτο βήμα: είτε οι ίδιοι οι διαμεσολαβητές προσεγγίζουν το άτομο που έχει ανάγκη είτε το αντίστροφο. Ο Buonatesta σημειώνει ότι ο δράστης μπορεί να ζητήσει τη διαμεσολάβηση από πραγματική μεταμέλεια ή απλώς επειδή ενθαρρύνεται από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. «Μπορεί να είναι ειλικρινής ή ανειλικρινής, αλλά αυτό δεν έχει σημασία γιατί, τελικά, τι έχει σημασία για το θύμα;».

Τα θύματα σοβαρών εγκλημάτων που μπαίνουν σε αυτόν τον διάλογο έχουν συνήθως τρεις λόγους: «Ο πρώτος είναι να κατανοήσουν καλύτερα τι συνέβη, ο δεύτερος είναι να εκφράσουν θυμό. Ορισμένα θύματα μπορεί να θέλουν να δουν κάτι πιο ανθρώπινο σε αυτό που εκλαμβάνεται ως τέρας, ενώ άλλα δεν το χρειάζονται αυτό, αλλά εξακολουθούν να έχουν ανάγκη να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Ο στόχος του διαλόγου είναι να καταστείλει την επιθυμία για εκδίκηση». Θυμάται ένα θύμα να λέει: «Για μένα εξακολουθεί να είναι ένα κάθαρμα, αλλά δεν θέλω πια εκδίκηση».

Ο τρίτος λόγος είναι η επίτευξη κάποιας μορφής πρακτικής αποζημίωσης, συμφωνίας για αποζημιώσεις ή άλλες πρακτικές δεσμεύσεις από τον δράστη. Για παράδειγμα, ο δράστης μπορεί να συμφωνήσει να υποβληθεί σε θεραπεία για να διαχειριστεί τη βίαιη συμπεριφορά ή να αποφασίσει πώς θα χειριστεί πιθανές μελλοντικές συναντήσεις.

Το παράδειγμα της Ναβάρα

Στην ισπανική νομοθεσία, η επανορθωτική προσέγγιση της δικαιοσύνης απέναντι στους ανήλικους μεταξύ 14 και 18 ετών έχει θεσμοθετηθεί από το 2000 και δίνει προτεραιότητα στην επανεκπαίδευση και την κοινωνική επανένταξη των ανηλίκων, αναγνωρίζοντας ότι οι νέοι χρειάζονται την κατάλληλη υποστήριξη. Μάλιστα, η Ναβάρα, μία από τις 17 αυτόνομες κοινότητες της Ισπανίας με περίπου 600.000 κατοίκους, θέσπισε ειδική νομοθεσία το 2022 και θεωρείται πρωτοπόρα: είναι η μόνη ισπανική περιφέρεια που κατοχυρώνει την επανορθωτική δικαιοσύνη στη νομοθεσία της και εγγυάται την ύπαρξη υπηρεσιών, προγραμμάτων και διαδικασιών αφιερωμένων στον σκοπό αυτό.

Ο Jorge Ollero είναι συγγραφέας και διευθυντής της Υπηρεσίας Επανένταξης, Διαμεσολάβησης και Αποκαταστατικής Δικαιοσύνης της Ναβάρα. Ο ίδιος σημειώνει ότι η κοινότητα «θέλησε να θεσμοθετήσει την υπηρεσία επανορθωτικής δικαιοσύνης μέσω αυτού του νόμου, δηλώνοντας ότι όλα τα θύματα έχουν το δικαίωμα, εφόσον το επιθυμούν, να έχουν πρόσβαση σε μια επαγγελματική υπηρεσία που θα τους βοηθήσει να αποκαταστήσουν τη ζημία που προκλήθηκε από το έγκλημα. Η Ναβάρα έχει μακρά ιστορία σε αυτόν τον τομέα και, κατά τη διάρκεια της τελευταίας νομοθετικής περιόδου, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Eduardo Santos, εργάστηκε σκληρά για την προώθηση αυτού του νόμου». Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά δεδομένα, η επανορθωτική δικαιοσύνη λειτουργεί σε ποσοστό περίπου 77%, σημειώνει. Και συμπληρώνει: «Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν ή δεν ενδιαφέρονται να καταλήξουν σε συμφωνία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πρόκειται για εντελώς εθελοντικές διαδικασίες. Η επανορθωτική δικαιοσύνη ισχύει για όλους τους τύπους υποθέσεων και στην πραγματικότητα εργαζόμαστε όλο και περισσότερο για σοβαρά εγκλήματα. Ακόμη και εκεί, η επανορθωτική διαδικασία δεν είναι ασυμβίβαστη με την επιβολή ποινής φυλάκισης ή άλλων ποινών».

Γαλλία: ζήλεψε την Ελλάδα

Στη Γαλλία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 2022 φυλακίστηκαν 3.142 ανήλικοι. Στις αρχές Ιανουαρίου 2023, 614 ανήλικοι ήταν υπό κράτηση, ενώ καταγράφηκε μία μείωση ύψους 16% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Αυτή την περίοδο, ο συνολικός αριθμός των κρατουμένων είναι περίπου 79.000. Οσον αφορά το κατώτατο όριο προφυλάκισης, τα παιδιά μεταξύ 13 και 16 ετών μπορούν να προφυλακιστούν μόνο σε δύο περιπτώσεις: σε περίπτωση σοβαρού εγκλήματος (π.χ. βιασμός) και μη συμμόρφωσης με δικαστική εντολή. Τα μεγαλύτερα παιδιά (16-18) μπορούν να προφυλακιστούν μόνο σε περίπτωση κακουργήματος, σε περίπτωση αδικήματος που τιμωρείται με ποινή 3 ετών και άνω και, επίσης, μη συμμόρφωσης με δικαστική εντολή.

Τελευταία, η γαλλική κυβέρνηση επεξεργάστηκε μία πρόταση παρόμοια με τις πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες στην Ελλάδα. Ο Εμανουέλ Μακρόν, με αφορμή σοβαρά περιστατικά βίας ανηλίκων, είχε δηλώσει πως ήθελε να ξεκινήσει μια μεγάλη διαβούλευση για το θέμα της ανήλικης παραβατικότητας, ενώ ο πρώην πρωθυπουργός, Gabriel Attal, έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι οι νέοι στη Γαλλία γίνονται ολοένα και πιο βίαιοι.

Μεταξύ των προτάσεων του πρώην πρωθυπουργού ήταν η ταχύτατη παρουσία τους ενώπιον ακροατηρίου, ακόμα και για παιδιά κάτω των 16 ετών. Επίσης, πρότεινε τη μείωση ή/και κατάργηση των μικρότερων αναλογικά ποινών για τους ανηλίκους που έχουν καταδικαστεί, όπως και την ποινική δίωξη γονέων για τα εγκλήματα που διαπράττουν οι ανήλικοι. Ωστόσο η ρητορική αυτή προκάλεσε αντιδράσεις από φορείς και συλλογικότητες, ενώ κατηγορήθηκε ότι ανακυκλώνει ιδέες ακροδεξιάς υφής, αφού τα ποσοστά της εγκληματικότητας μειώνονται εδώ και περίπου μια δεκαετία: το 2023, 121.000 ήταν οι ανήλικοι στους οποίους είχαν ασκηθεί ποινικές διώξεις, ενώ το 2011 έφταναν τους 210.000.

🔴 Το άρθρο αυτό γράφτηκε πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατά αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν: Lola García-Ajofrín, Ana Somavilla (El Confidencial - Iσπανία), Francesca Barca (Vox Europe - Γαλλία).