«Το Σκασιαρχείο» (Τεύχος Φεβρουαρίου 2025)

Ωνάσεια Σχολεία: Η καπηλεία των όρων
Αριστεία - Πρότυπα σχολεία - αναβάθμιση - συμπερίληψη

Πολύ πλούσιοι! Εργοστασιάρχες, εφοπλιστές, μεγαλοεργολάβοι, μεγαλοεπιχειρηματίες. Εκμεταλλεύονται αδίστακτα τους εργαζομένους τους, βουλιάζουν σαπιοκάραβα-πλωτά φέρετρα και εισπράττουν τα ασφάλιστρα, συνεργάζονται με δικτατορικά καθεστώτα, σπάνε τα εμπάργκο των διεθνών οργανισμών τροφοδοτώντας αιματοβαμμένα καθεστώτα, πετυχαίνουν λεόντειες συμβάσεις με κυβερνήσεις που τους δίνουν γην και ύδωρ (με αντάλλαγμα τη στήριξή τους), απομυζούν τον ορυκτό πλούτο και τις πρώτες ύλες της χώρας, καταβάλλουν γελοίους φόρους, πτωχεύουν τις επιχειρήσεις τους όταν τους συμφέρει και αποχωρούν αφήνοντας πίσω τους ανεργία, οικολογικές καταστροφές και ερήμωση.

Αποκτούν έτσι τεράστιες περιουσίες και αγοράζουν την υστεροφημία τους με φιλανθρωπίες και κοινωνικές προσφορές: ιδρύματα, νοσοκομεία, χώρους πολιτισμού, μέγαρα, στέγες, υποτροφίες κτλ. Γνωστά πράγματα.

Και όταν μέσα στο κρατικό νεοφιλελεύθερο ξεχαρβάλωμα, την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και την προϊούσα κοινωνική ένδεια προσφέρουν έναν αξονικό τομογράφο, μια πτέρυγα νοσοκομείου ή και ένα ολόκληρο νοσοκομείο, η προσφορά τους γίνεται δεκτή συνήθως με αναγνώριση και χειροκροτήματα από την κοινωνία. (Παρότι μπορεί, όπως έγινε με το παιδοογκολογικό κέντρο του Νοσοκομείου Παίδων Αγία Σοφία, να πρόκειται για σκάνδαλο – τα έγραψε η «Εφ.Συν.» στις 9-11-2024: «Χαρίζουν» στους ιδιώτες τη μοναδική παιδοογκολογική μονάδα της χώρας.)

Γιατί λοιπόν να αντιδρά μ’ αυτόν τον τρόπο σχεδόν σύσσωμη η εκπαιδευτική κοινότητα στη συνεργασία του υπουργείου Παιδείας με το κοινωφελές ίδρυμα «Αλέξανδρος Ωνάσης» για τη δημιουργία των 22 πρότυπων δημόσιων σχολείων που θα ονομάζονται Ωνάσεια Σχολεία; Γιατί οι μαθητές/μαθήτριες και οι γονείς τους στις περιοχές όπου θα λειτουργήσουν τα σχολεία αυτά ξεσηκώθηκαν και αντιδρούν σ’ αυτήν την προσφορά; Γιατί οι κάτοικοι φτωχών, και σε κάποιες περιπτώσεις υποβαθμισμένων, περιοχών να μη θέλουν την πρόοδο; Ποιος στραβός δεν θέλει το φως του; Γιατί να μη θέλουν για τα παιδιά τους τα καλά εξοπλισμένα σχολεία (σαν τα καλύτερα ιδιωτικά), τους «προσοντούχους» καθηγητές, τις προωθημένες μεθόδους διδασκαλίας, τα επιπλέον μορφωτικά αγαθά; Ολα δωρεάν;

Γιατί, αγαπητοί γονείς, φίλοι και φίλες, που μας κάνετε την τιμή να διαβάζετε αυτές τις σκέψεις μας, καταλαβαίνει η εκπαιδευτική κοινότητα, καταλαβαίνει ο κόσμος, καταλαβαίνουν οι γονείς ότι από όλα αυτά τα καλά και ωραία δεν θα ωφεληθούν όλα τα παιδιά της περιοχής που κανονικά θα φοιτούσαν σ’ αυτά τα σχολεία – αν παρέμεναν σχολεία της γειτονιάς.

Δεν θα ωφεληθούν τα παιδιά τους. Στα Ωνάσεια Σχολεία θα υπάρχει επιλογή των μαθητών/μαθητριών που θα εγγραφούν σ’ αυτά κατόπιν εξετάσεων. Θα ωφεληθούν οι «καλύτερες/καλύτεροι» από όλη την περιφέρεια, τα «πιο δυνατά μυαλά», οι πιο «προικισμένες/προικισμένοι», που «παίρνουν τα γράμματα».

Για τα άλλα παιδιά, που δεν θα επιλεγούν, υπάρχουν τα απλά, συνηθισμένα, φτωχά δημόσια σχολεία – ενδεχομένως πολύ μακριά από τα σπίτια τους αφού το σχολείο της γειτονιάς τους έγινε «Ωνάσειο».

Η ξεπερασμένη και επικίνδυνη ιδεολογία του «χαρίσματος», την οποία εδώ και χρόνια έχει αναλύσει και καταγγείλει η κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, σε όλο της το μεγαλείο! (Τα γράφει και τα εξηγεί πολύ ωραία ο Φιλίπ Περενού στο βιβλίο του «Η σχολική αποτυχία σάς ενοχλεί; Ισως κάτι μπορείτε να κάνετε!», που εξέδωσε πρόσφατο το Σκασιαρχείο – αναζητήστε το.)

Δεν είναι Πειραματικά, ούτε Πρότυπα τα σχολεία αυτά, δεν πρόκειται για αριστεία, αναβάθμιση, αντισταθμιστική αγωγή, επανόρθωση αδικίας, συμπερίληψη, κοινωνική δικαιοσύνη – πρόκειται για καπηλεία των όρων.

Είναι καθρεφτάκια για ιθαγενείς, είναι κοροϊδία, είναι στάχτη στα μάτια για το ξεχαρβάλωμα της δημόσιας παιδείας στο οποίο επιδίδεται η κυβέρνηση και το υπουργείο Παιδείας, που έχουν δώσει τις δικές τους εξετάσεις και έχουν αποτύχει παταγωδώς.

Τα παιδιά από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, τα δυσκολεμένα παιδιά, που οι γονείς τους ούτε πλούσιοι είναι ούτε μορφωτικό κεφάλαιο διαθέτουν, που στο σπίτι τους δεν μπαίνει βιβλίο, τα μεταναστόπουλα, τα προσφυγάκια, τα παιδιά με αναπηρίες, αυτά τα παιδιά που θα είχαν κανονικά την απόλυτη προτεραιότητα να φοιτήσουν σε αληθινά πρότυπα και πειραματικά σχολεία, όχι μόνο δεν θα κερδίσουν τίποτα από τα «Ωνάσεια», αλλά θα χάσουν κιόλας. Γιατί θα στριμωχτούν στα άλλα σχολεία, ίσως πολύ μακριά από το σπίτι τους.

Κάντε τη σύγκριση με μία άλλη περίπτωση, αγαπητές αναγνώστριες και αναγνώστες της «Εφ.Συν.». Το 2001, στη βιομηχανική περιοχή της γαλλικής πόλης Λιλ, το Δημοτικό Σχολείο «Hélène Boucher» είχε πολύ χαμηλά μαθησιακά αποτελέσματα και πολύ υψηλά ποσοστά βίας. Η σταθερή μείωση του μαθητικού πληθυσμού εξαιτίας της κακής φήμης του σχολείου οδηγούσε σε κλείσιμο τάξεων. Η Σχολική Επιθεώρηση αποφάσισε λοιπόν να ζητήσει τη συνεργασία του ICEM (του γαλλικού δικτύου σχολείων Φρενέ). Τη διεύθυνση και τη στελέχωση του σχολείου ανέλαβε πράγματι μια ομάδα αποφασισμένων εκπαιδευτικών για να εφαρμόσει την παιδαγωγική Φρενέ. Οι άλλες συνθήκες (εξοπλισμός και μαθητικό δυναμικό) δεν άλλαξαν, έμειναν ίδια όπως πριν.

Το όλο εγχείρημα παρακολούθησε στενά για κάποια χρόνια και αξιολόγησε μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Λιλ. Στην ομάδα αυτή συμμετείχε και μια Ελληνίδα καθηγήτρια, η Μαρία Παγώνη, από το Πανεπιστήμιο Lille III.

Τα πορίσματα της έρευνας καταγράφηκαν σε πλήθος εκθέσεις και σε ένα συλλογικό βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2007 με τίτλο «Ενα σχολείο Φρενέ. Εφαρμογή και αποτελέσματα μιας εναλλακτικής παιδαγωγικής σε λαϊκή περιοχή»*.

Και ποια ήταν λοιπόν τα αποτελέσματα; Εξαιρετικά από κάθε άποψη! Τόσο όσον αφορά την κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών όσο και τα γνωστικά αποτελέσματα. Το σχολείο άλλαξε κυριολεκτικά εικόνα. Παραμένει πάντα ένα δημόσιο σχολείο, φοιτούν κανονικά σ’ αυτό τα παιδιά της γειτονιάς και είναι πλέον περιζήτητο! (Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αγγελίες των μεσιτικών γραφείων αναφέρουν στα προτερήματα των σπιτιών της περιοχής ότι βρίσκονται κοντά στο σχολείο «Hélène Boucher»!)

Στο περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα», τεύχος 99, 2007, υπάρχει ένα εκτεταμένο αφιέρωμα στο θέμα αυτό – διαθέσιμο και στην ιστοσελίδα του Σκασιαρχείου. Και επιπλέον δημιουργήθηκε το 2015 ένα ντοκιμαντέρ διάρκειας 60 λεπτών, με τίτλο «Επιτέλους σχολείο!», που περιγράφει το εγχείρημα και δίνει μια γεύση της ζωής του σχολείου. (Μπορείτε να το δείτε, φίλοι και φίλες, υποτιτλισμένο στα ελληνικά στον εξής σύνδεσμο: https://vimeo.com/536559480/2f2c996774)

Να τι θα πει αληθινή αριστεία, να τι θα πει πρότυπο σχολείο, να τι θα πει πειραματική παιδαγωγική που μπορεί να φανεί ωφέλιμη και σε άλλα σχολεία. Μια παιδαγωγική εφαρμοσμένη σε πραγματικές συνθήκες, με όλες τις μεγάλες δυσκολίες, για όλα τα παιδιά.

Να τι θα έπρεπε να κάνουν τα Ωνάσεια Σχολεία, για να κερδίσουν τότε απλόχερα τον έπαινο του δήμου και των σοφιστών! Να κερδίσουν την αποδοχή, ακόμη και την ευγνωμοσύνη, των παιδιών και των γονιών τους.

Να τι θα έπρεπε να είναι και τα υπόλοιπα «Πρότυπα» σχολεία, να τι θα ήταν η αληθινή αριστεία που ευαγγελίζεται ψευδεπίγραφα η κυβέρνηση.

Κρίμα τα λεφτά που θα διατεθούν για να βαθύνουν ακόμη περισσότερο τα χάσματα και να γίνει ακόμη πιο ταξική η παιδεία μας!

Αλλά από τον υπουργό Παιδείας, με τα απανωτά πυροτεχνήματα, τα καθρεφτάκια των διαδραστικών και του International Baccalaureate, τα vouchers-κοροϊδία των γονιών, το κλείσιμο σχολείων και Τμημάτων, τις ψηφιακές πλατφόρμες καταγγελιών που ρίχνουν λάδι στη φωτιά και τη δρομολόγηση της δίωξης εκατοντάδων εκπαιδευτικών για τη συμμετοχή τους στις απεργιακές κινητοποιήσεις των συνδικάτων τους, δεν περιμέναμε τίποτα διαφορετικό! Ούτε καλύτερο.

*Yves Reuter, dir., Une école Freinet. Fonctionnement et effets d’une pédagogie alternative en milieu populaire, Paris, L’Harmattan, 2007. Το βιβλίο μεταφράζεται στα ελληνικά με τη φροντίδα του Σκασιαρχείου.

Η Συντακτική Επιτροπή

Βογανάτσης Δαμιανός
Μπαλτάς Μπάμπης
Παπαδόπουλος Χάρης
Σπήτα Βίκυ

►Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: [email protected]