Το «Σκασιαρχείο» (Τεύχος Δεκεμβρίου 2023)

Είμαστε εδώ!

● Για ένα ανοιχτό σχολείο
● Μια συμπεριληπτική κοινωνία
● Μια δημοκρατική χώρα

Στη χριστιανική πίστη η 6η του Δεκέμβρη αποτελεί μια σημαντική ημερομηνία, ημέρα εορτασμού του Αη Νικόλα, προστάτη όχι μόνο των θαλασσινών αλλά και των παιδιών. Στην Ελλάδα όμως αποτελεί και μια ημέρα μνήμης για ένα ακόμη παιδί που δολοφονήθηκε, που έπεσε θύμα της χρόνιας αστυνομικής βίας, είναι η μέρα του Αλέξη, η μέρα του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.

Γιατί μπερδεύω τούτη εδώ με μι’ άλλην ιστορία;
Είν’ ένα χέρι που πονάει, βαρύ και λαβωμένο.
Βλέπω συχνά στον ύπνο μου έναν άσπρο καρχαρία
με περιμένει νηστικός ή εγώ τον περιμένω;

Οπως γράφει ο ενάλιος εορτάζων ποιητής Νίκος Καββαδίας, μπερδευόμαστε από τις πολλαπλές παρόμοιες ιστορίες... Ιστορίες κρατικής καταστολής απέναντι στην ορμή της παιδικής και νεανικής ηλικίας που είτε ονειρεύεται έναν κόσμο άλλο, πιο δίκαιο, πιο ζωντανό είτε ζει αόρατη στο περιθώριο, ανάμεσά μας.

Ο επίσης δολοφονημένος από αστυνομικό 15χρονος Μιχάλης Καλτεζάς είναι ένα ακόμη παιδί που παλεύει να μην πνιγεί από τα κύματα της συλλογικής ιστορικής λήθης. Βρίσκεται συχνά βυθισμένος μαζί με δεκάδες άλλους νέους όπως ο Ιάκωβος Κουμής, η Σταματίνα Κανελλοπούλου, ο Βασίλης Μάγγος, οι Ρομά Νίκος Σαμπάνης, Κώστας Φραγκούλης, Χρήστος Μιχαλόπουλος και ο κατάλογος δεν έχει τέλος...

Εμείς, οι ζωντανοί, ως πολίτες και ως εκπαιδευτικοί έχουμε την ελάχιστη υποχρέωση όχι απλά να ονοματίζουμε τον άσπρο καρχαρία αλλά κυρίως να τιμούμε -μαζί με τα παιδιά- την ιστορική μνήμη όλων των αδικοχαμένων. Πρέπει να μπορούμε να θυμόμαστε και να μιλάμε για όλα αυτά, όπως έλεγε και ο διάσημος Πορτογάλος λογοτέχνης Ζοζέ Σαραμάγκου, σε παλαιότερη συνέντευξή του:

«Δεν λειτουργεί η μνήμη και αυτό είναι ένα από τα σημερινά προβλήματα. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι αυτό που μετρά είναι η ημέρα που βρισκόμαστε σήμερα. Αυτό είναι ένα τρομερό λάθος. Είμαστε πλασμένοι από το παρελθόν. Το προσωπικό και το συλλογικό παρελθόν. Γι’ αυτό δεν πρέπει να λησμονούμε τίποτε... Οι λέξεις μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, για να συμβεί όμως αυτό πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να ειπωθούν. Οχι όμως μόνο να ειπωθούν, αλλά και να πέσουν σε γόνιμο έδαφος, ώστε να μετατραπούν σε κινητήρα δράσης».

Ετσι έγινε με τη συμμετοχή μας στο 2ο Φεστιβάλ για τον Παύλο Φύσσα στο Κερατσίνι. Λέξεις καρφώσαμε να γίνουν γόνιμες. Κι έχουμε και συνέχεια. Φέτος, για άλλη μια χρονιά επιχειρήθηκε, με την αρχική εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας, να μην εορταστεί στα σχολεία η επέτειος του Πολυτεχνείου. Εμείς, ως Σκασιαρχείο τιμώντας τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, συνεργαστήκαμε ξανά με τον καλλιτέχνη Ζάφο Ξαγοράρη και στηριζόμενοι στην εφήμερη εγκατάστασή του συνδιαμορφώσαμε μια εικαστική πρόταση για εκπαιδευτική δράση στην τάξη. Ταυτόχρονα, βρεθήκαμε για 3η συνεχόμενη χρονιά στο Πολυτεχνείο, κάνοντας εργαστήρια χαρακτικής και τυπωμάτων και φυσικά πολύ ραδιόφωνο με τα παιδιά. Τέλος, η ομάδα βιβλιοθήκης του Σκασιαρχείου φιλοξένησε στον χώρο μας, στον Ασπάλαθο, το Μουσικοθεατρικό Αναλόγιο «Μνημοσύνη», βασισμένη στο έργο του συνάδελφου δάσκαλου Δημήτρη Φιλελέ.

Τον Νοέμβριο μετά από πρόσκληση της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης και του τοπικού ΣΕΠΕ, ταξιδέψαμε με το Σκασιαρχείο στην Κεφαλονιά, την πατρίδα του Νίκου Καββαδία αλλά και γενέθλιο τόπο δύο μεγάλων παιδαγωγών, του Γεώργιου Φωτεινάτου (1880 – 1963) και του Παναγή Δημητράτου (1886-1944). Ο Δημητράτος εκτελέσθηκε από τους Ελληνες ταγματασφαλίτες και θυσιάστηκε παίρνοντας τη θέση του γιου του. Στο σπίτι του στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, στους Αμπελοκήπους, γεννήθηκε η ΕΠΟΝ. Στο Αργοστόλι και στο Ληξούρι παρουσιάσαμε εκτενείς τεκμηριώσεις ιστορικής μνήμης για τους δύο αυτούς παιδαγωγούς. Πιο συγκεκριμένα για το πώς οι σοσιαλιστικές ιδέες του Δημητράτου για την Παιδαγωγική στο Μεσοπόλεμο και τον ρόλο του Δασκάλου στον κοινωνικό μετασχηματισμό συνδέονται άρρηκτα με την παιδαγωγική Φρενέ. Αρκετά από τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία βρίσκονται στο λογοκριμένο αναγνωστικό που αφιερώθηκε στον Παύλο Φύσσα το 2014 «Οι φιλίες των παιδιών», βιβλίο που επανεκδόθηκε λίγες μέρες πριν και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Σκασιαρχείου.

Ο Π. Δημητράτος όπως κι ο Φρενέ, ο Κόρτσακ, ο Φρέιρε, προσωπικότητες που μεταξύ άλλων αποτελούν αστείρευτη πηγή έμπνευσης για το Σκασιαρχείο, οραματίζονταν μία άλλη παιδαγωγική για όλα τα παιδιά. Μία παιδαγωγική αντιπολεμική, αντιφασιστική, με πολλή τέχνη, με ενσυναίσθηση για τον άλλο, που να καλλιεργεί την πολιτειότητα και την κριτική ιστορική σκέψη.

Κάποιοι μπορεί να νομίζουν ότι ονειροπολούμε σε θαλάσσιες περιπλανήσεις αναζητώντας μια κάποια ουτοπία... Αλλά δεν είναι έτσι.

Αυτή την πρώτη εβδομάδα του Δεκέμβρη, στα στεριανά μέρη του Πύργου και της Αμαλιάδας μία από τις ονειρικές παιδαγωγικές τεχνικές του Φρενέ, αυτή του κινηματογράφου, παίρνει και φέτος σάρκα και οστά. Φυσικά μιλάμε για το 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους καθώς και την 23η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας Camera Ζizanio. Δεκατέσσερα σχεδόν χρόνια πριν, στη σκοτεινή κινηματογραφική αίθουσα του ιστορικού Σινέ Φιλίπ της Κυψέλης, χάρη στην προβολή της ταινίας «Το Σκασιαρχείο», γνωρίστηκαν εκεί τα τρία ιδρυτικά μέλη της παιδαγωγικής μας ομάδας, ο Νίκος, ο Μπάμπης και η Σοφία.

Μέσα στον Δεκέμβριο συνεχίζονται με μεγάλη συμμετοχή:

● το ετήσιο πολυήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο παιδαγωγικής Φρενέ στην Αθήνα, καθώς και το πολυήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο σεξουαλικής αγωγής για το σχολείο, τα οποία διοργανώνει και υλοποιεί το Σκασιαρχείο και που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς της δημόσιας εκπαίδευσης, φυσικά με δωρεάν συμμετοχή – όπως όλες οι δράσεις μας.

● οι συναντήσεις των Δικτύων Φρενέ σε διάφορες πόλεις στην Ελλάδα.

Σε μια εποχή όπου ο φασισμός έχει ξυπνήσει από τα σκοτεινά του βάθη, προσπαθούμε να σταθούμε ακόμα πιο συλλογικά κατά της αδικίας και της ρατσιστικής βίας. Η αντιφασιστική μας δέσμευση πρέπει να είναι ακόμη πιο δυνατή και ενωμένη, όχι μόνο για τα παιδιά που χάνονται στις γειτονιές μας, αλλά και για τα παιδιά που συνεχίζουν να πνίγονται στη θάλασσα της Μεσογείου. Σε συνεργασία με το «Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση» και το «Σημείο για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς» ξεκινάμε μια σημαντική νέα συνέργεια για ασφαλή σχολεία, ανοιχτή κοινωνία και δημοκρατία, τους «Δρόμους Συμπερίληψης». Πρώτος σταθμός Μυτιλήνη, 8-10 Δεκεμβρίου, ενώ τους επόμενους μήνες θα βρεθούμε σε Ρέθυμνο, Ρόδο και Αλεξανδρούπολη.

Στην αγκαλιά της μνήμης του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, η ημέρα του Αη Νικόλα φέρνει στο φως την ανάγκη για αντίσταση ενάντια στην αδικία. Καθώς τιμούμε τον προστάτη των παιδιών, δεν φεύγει από τον νου μας ότι εκατομμύρια παιδιά, όπως ο δικός μας Αλέξανδρος, στερούνται πρόωρα το δικαίωμα στην αθωότητα και τη ζωή. Πόσα και πόσα παιδιά, νέοι και νέες, ονειρεύονται να ανοίξουν τα φτερά τους σε ουρανούς, στεριές και θάλασσες, αλλά οι πόλεμοι και οι αδικίες σβήνουν ανελέητα τα όνειρά τους; Και με τι καρδιά φέτος, στις 20 Νοεμβρίου, να γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων των Παιδιών με τόσες χιλιάδες νεκρά παιδιά στην Παλαιστίνη και τον κόσμο;

Ας δράσουμε, αφού τα λόγια μόνο δεν αλλάζουν τον κόσμο. Ας αντισταθούμε στην απάθεια και ας αγωνιστούμε για έναν κόσμο όπου η αθωότητα των παιδιών θα προστατεύεται και η ελπίδα δεν θα πνίγεται στις θάλασσες και τα ερείπια των βομβαρδισμών.

Χρόνια πολλά, φίλες και φίλοι, και καλή, καλύτερη, χρονιά!

—

Η Συντακτική Επιτροπή

Βογανάτσης Δαμιανός
Μπαλτάς Μπάμπης
Παπαδόπουλος Χάρης
Σπήτα Βίκυ.

▶ Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: [email protected]