Το τίμημα της ανεξαρτησίας

Ολα είναι λάθος σε αυτή την εφημερίδα. Τίποτα δεν είναι κανονικό, τίποτα δεν είναι φυσιολογικό σ’ αυτή και στην 11χρονη διαδρομή της. Βάσει των ρεαλιστικών εκτιμήσεων της «αγοράς», κατά την εκκίνησή της, το 2012, δεν είχε παρά ελάχιστο προσδόκιμο επιβιώσεως. Το φυσιολογικό θα ήταν να έχει ήδη κλείσει. Ή να έχει ακολουθήσει τη μοίρα του καταρρέοντος εν μέσω μνημονίων Τύπου, μέρος του οποίου επιβίωσε, σε όποιον βαθμό επιβίωσε, αλλάζοντας χέρια και αφεντικά. Αν συγκρίνει κανείς το μιντιακό τοπίο του 2012 με το σημερινό, θα καταλάβει ότι στις τεράστιες αλλαγές που έχουν συντελεστεί αυτά τα 11 χρόνια –με 4 «παλαιούς» και 3 «νέους» μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους να μονοπωλούν την ενημέρωση και πολλούς «μικρούς» να διαγκωνίζονται για ένα μερίδιο στην αγορά ή μια καλή τιμή εξαγοράς– το μόνο παράταιρο είναι «Η Εφημερίδα των Συντακτών». Μια εφημερίδα και μια ιστοσελίδα που ανήκουν στους συνεταιριστές δημοσιογράφους, τεχνικούς και διοικητικούς εργαζόμενους που την ίδρυσαν το 2012 ή την πλαισίωσαν σε δεύτερο χρόνο.

Είναι τόσο μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα η εδραίωση ενός συνεταιριστικού μέσου στο σκληρά ανταγωνιστικό και καταθλιπτικά μονοφωνικό μιντιακό περιβάλλον, ώστε συχνά ακόμη και αφοσιωμένοι φίλοι ή αναγνώστες της «Εφ.Συν.» δεν πιστεύουν ότι είναι πραγματικά ανεξάρτητη ιδιοκτησιακά. «Μα, πώς επιβιώνετε;» είναι η ειλικρινής απορία όσων καταλαβαίνουν ότι στους άλλους, ιδιωτικούς μιντιακούς ομίλους μικρή σημασία έχει τι πραγματικά «πουλάνε» οι εφημερίδες, οι τηλεοράσεις, τα ραδιόφωνα και οι ιστοσελίδες τους. Οι ιδιοκτήτες τους βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να καλύψουν το κόστος λειτουργίας τους. Εκ του ασφαλούς βεβαίως, μια και απλώς μεταφέρουν υπεραξίες από άλλες επικερδείς επιχειρηματικές δραστηριότητες στη μεγάλη αγορά επιρροής που αποτελούν τα ΜΜΕ. Και με δεδομένο αυτό, η αθώα απορία για το πώς εδραιώθηκε η συνεταιριστική «Εφ.Συν.» δίνει τη θέση της σε ευφάνταστες θεωρίες συνωμοσίας για τους πιθανούς αφανείς χρηματοδότες της. Που μπορεί να είναι από ισχυρούς εγχώριους επιχειρηματίες μέχρι τον ΣΥΡΙΖΑ ή τον… Σόρος.

Η «Εφ.Συν.» βέβαια, πράγματι έχει αφανείς χρηματοδότες. Πρώτους απ’ όλους τους αναγνώστες της, αυτούς που τα τελευταία 11 χρόνια έχουν αγοράσει τα 27 εκατ. φύλλα των 3.241 εκδόσεων της εφημερίδας που έχουν πωληθεί μέχρι σήμερα. Συχνά διανύοντας μερικά χιλιόμετρα μέχρι το πλησιέστερο περίπτερο ή σημείο πώλησης, καθώς το δίκτυο διανομής του Τύπου συρρικνώνεται χρόνο με τον χρόνο δραματικά, αποκλείοντας ένα μεγάλο μέρος της επικράτειας από το συνταγματικό δικαίωμα στην ενημέρωση.

Στους αφανείς χρηματοδότες μας είναι φυσικά και οι συνδρομητές, που παίρνουν την εφημερίδα καθημερινά στην ψηφιακή της εκδοχή, αλλά και οι φίλοι που ανταποκρίνονται καθημερινά στη διαρκή καμπάνια ενίσχυσης της ανεξάρτητης, συνεταιριστικής εφημερίδας που διακηρύσσει και το εννοεί πως μόνοι εργοδότες της είναι οι αναγνώστες της.

Η «Εφ.Συν.» έχει και φανερούς χρηματοδότες. Τις εκατοντάδες μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις –από τράπεζες και ενεργειακές εταιρείες μέχρι εκδοτικούς οίκους και θεατρικές σκηνές– που διαφημίζονται μέσα από την έντυπη έκδοση ή την ιστοσελίδα μας. Οχι απαραίτητα γιατί μας «αγαπάνε» ή γιατί αδιαφορούν για όσα ενοχλητικά αναφέρουμε ενίοτε γι’ αυτούς στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής έρευνας. Αλλά γιατί αναγνωρίζουν ότι η «Εφ.Συν.», με τη μοναδική ταυτότητά της ως ανεξάρτητης εφημερίδας, που εκφράζει με πλουραλισμό και χωρίς την παραμικρή σκιά λογοκρισίας την ευρύτερη Αριστερά και Κεντροαριστερά και υπηρετεί με αποκαλυπτική δημοσιογραφία το δημόσιο συμφέρον και τα δικαιώματα των αδύναμων, έχει κατακτήσει μια αδιαμφισβήτητη θέση στην «αγορά» της ενημέρωσης. Κανείς δεν μπορεί να την αγνοήσει, έστω κι αν η ροή του διαφημιστικού χρήματος ρέει πολύ πιο γενναιόδωρα σε «μαγαζιά» με πολύ μικρότερη κυκλοφορία και εμβέλεια.

Η «Εφ.Συν.», σε τελική ανάλυση, είναι ένα μοναδικό, αναντικατάστατο και κοινωνικά αναγκαίο «προϊόν». Οσο κι αν αυτό κοστίζει στους συντελεστές του, σε χρόνο και σε χρήμα. Οσο κι αν δεν αρέσει η λέξη «προϊόν», όταν συνδέεται με το αγαθό της ενημέρωσης και το κυνήγι της αλήθειας.

Το τίμημα της ανεξαρτησίας ενός τέτοιου «προϊόντος» είναι υψηλό. Και όχι μόνο οικονομικό. «Με ποιον είναι η “Εφ.Συν.”;» είναι το ερώτημα που περιφέρεται σε χείλη καλοθελητών, για κάθε αντιπαράθεση. Αλλοι μας καταλογίζουν ότι υπήρξαμε πολύ «τσιπρικοί». Αλλοι πως φλερτάρουμε με την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Αλλοι λένε ότι «μπατάρουμε» προς το ΠΑΣΟΚ και την Κεντροαριστερά. Αλλοι ότι εκτεθήκαμε υπερβολικά υπέρ ή κατά Κασσελάκη στην ενδοκομματική μάχη εξουσίας στον ΣΥΡΙΖΑ. Κι άλλοι πως στην ουκρανική κρίση ή στο Παλαιστινιακό βρεθήκαμε στη «λάθος πλευρά της ιστορίας», κι ας έχει αυτή αντιδιαμετρικά αντίθετες πλευρές.

Από μια άποψη η ευκολία να μας κολλούν «ταμπέλες» είναι ένα επιπλέον τεκμήριο ανεξαρτησίας. Είμαστε αταξινόμητοι. Είμαστε με το ρεπορτάζ, τα ντοκουμέντα και την ανάδειξη της αλήθειας. Δεν είμαστε με την ενημέρωση των κυβερνητικών non papers και των «λιστών Πέτσα». Είμαστε ένα ελεύθερο βήμα απόψεων που αποκλείει μόνο τον φασισμό, τον ρατσισμό και την απανθρωπιά. Και είμαστε μια εφημερίδα που προκαλεί τους αναγνώστες να διαφωνήσουν μαζί της. Αυτό μας «καταλογίζει» ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, που είναι ανάμεσα σε αυτούς που μας εξηγούν γιατί μας διαβάζουν. Κι είναι το καλύτερο κομπλιμέντο που θα μπορούσε να μας κάνει κανείς στα ενδέκατα γενέθλιά μας.

Ανταποδίδουμε τη φιλοφρόνηση με αυτό το γενέθλιο ειδικό ένθετο. Επιλέγουμε 11 πρωτοσέλιδα της ζοφερής (μέχρι τώρα) χρονιάς, ακτινογραφούμε την επίσης ζοφερή κατάσταση του Τύπου στη χώρα μας, «συνομιλούμε» με τις συλλογικότητες της ανεξάρτητης, ερευνητικής δημοσιογραφίας και ρωτάμε τους αναγνώστες, επώνυμους κι «ανώνυμους»: Γιατί μας διαβάζετε; Οι απαντήσεις τους είναι το κίνητρο να συνεχίσουμε.