Το μέγαρο των φόρων

Το πολυώροφο κτιριακό συγκρότημα στη δυτική πλευρά της πλατείας Συντάγματος καταλαμβάνει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Ερμού, Νίκης και Μητροπόλεως. Τελευταίος ιδιοκτήτης του είναι το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων (ΜΤΠΥ), από το οποίο το ελληνικό Δημόσιο το νοικιάζει από τις αρχές του 1980 για τις ανάγκες του τότε υπουργείου Συντονισμού, που άλλαξε πολλές φορές ονομασία και σήμερα είναι το υπουργείο Οικονομικών. Παραμένει όμως σταθερά η έδρα του εκάστοτε «τσάρου» των ...φόρων. Οι φορολογούμενοι επιβαρύνονται με πολλά εκατομμύρια ευρώ για τα νοίκια του, αλλά γλιτώνουν τον ΕΝΦΙΑ. Ισως γι' αυτό το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης τα έχει κάνει θάλασσα με το συγκεκριμένο χαράτσι...

Κατασκευάστηκε την περίοδο 1970-73 στη θέση του αρχοντικού του Ανδρέα Κορομηλά, που είχε κατεδαφιστεί στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Πρωτοπόρος τυπογράφος, εκδότης και βιβλιοπώλης, ο ιδιοκτήτης του γεννήθηκε το 1811 στην Αθήνα και ήταν ο πρωτότοκος γιος ντόπιου μεγαλοκτηματία. Πήρε μέρος στην εξέγερση κατά των Τούρκων και στην καθοριστική μάχη του Χαϊδαρίου ο πατέρας του πιάστηκε αιχμάλωτος και εκτελέστηκε. Ανέλαβε τα ηνία της πολυμελούς οικογένειάς του σε νεαρή ηλικία. Αμέσως μετά την απελευθέρωση μετακόμισαν στην Αίγινα, την προσωρινή πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους, όπου εργάστηκε στις μικρές εγκαταστάσεις της Εθνικής Τυπογραφίας. Το 1832 αναγκάστηκε να παραιτηθεί με την κατηγορία της υπεξαίρεσης τυπογραφικού υλικού.

Η ανέγερση του αρχοντικού

Ηταν μόλις 21 ετών όταν αποφάσισε να δημιουργήσει το δικό του τυπογραφείο, με τη βοήθεια του Αμβρόσιου Διδότου, περίφημου Γάλλου ειδικού και ένθερμου φιλέλληνα. Ο λόγιος Νεόφυτος Δούκας του εμπιστεύτηκε την έκδοση του βιβλίου του και τον βοήθησε να αναπτύξει πολυσχιδή δραστηριότητα που έφθασε ως την Κωνσταντινούπολη.

Το 1850 αποφάσισε να χτίσει το αρχοντικό του στη σημερινή πλατεία Συντάγματος, τότε Οθωνος. Είχε οριστικοποιηθεί ως κέντρο της νέας πρωτεύουσας 17 χρόνια πριν, αλλά η δόμηση δεν είχε καν ξεκινήσει. Ο «Μικρός Ρωμηός», η ηλεκτρονική εφημερίδα του μουσείου των Αθηνών, καταγράφει ένα ενδιαφέρον περιστατικό. Οταν έγιναν γνωστά τα σχέδια του Κορομηλά, τοπικοί άρχοντες τον συμβούλευσαν να μην προχωρήσει. «Δεν υπάρχουν ούτε κουκουβάγιες», του διεμήνυσαν...

Τα σχέδια του μεγάρου είχε εκπονήσει ο Παναγής Κάλκος (1810-1878). Γεννημένος στην Αθήνα, έφυγε για σπουδές στη Γερμανία όπου εργάστηκε ως βοηθός των αρχιτεκτόνων Λούντβινγκ Λάγκε και Θεόφιλου Χάνσεν. Τους ακολούθησε στην Αθήνα και ανέλαβε την επίβλεψη σημαντικών κτιρίων, όπως του Αρχαιολογικού Μουσείου. Αργότερα (1857-1860) ήταν ο αρχιτέκτονας του δημαρχείου της Αθήνας, αλλά και του κατεδαφισμένου Βαρβάκειου που υπήρχε δίπλα στον ομώνυμο χώρο της κεντρικής αγοράς.

Η «μικρή Βουλή»

Το αρχιτεκτονικό του ύφος δεν ακολουθεί την ευρηματικότητα των Ερνέστου Τσίλλερ και Λύσανδρου Καυταντζόγλου, που δραστηριοποιούνται την ίδια περίοδο και υπογράφουν τα ωραιότερα αρχοντικά της εποχής. Το μέγαρο Κορομηλά, έργο του 1850, δεν έχει πολλά στολίδια πέρα από το τριγωνικό αέτωμα της στέγης. Εχει ενδιαφέρον ότι ο ιδιοκτήτης του αποδέχθηκε το αίτημα της Αμαλίας και περιορίστηκε στους τρεις ορόφους για να μην εμποδίζει τη θέα του παλατιού προς την Ακρόπολη.

Από την αρχή το κτίριο, που δεν κάλυπτε ολόκληρο το χώρο του σημερινού συγκροτήματος, προοριζόταν και για επαγγελματικές χρήσεις. Στο ισόγειό του λειτούργησε από το 1855 το καφενείο της Ανατολής, που αργότερα πέρασε στην ιδιοκτησία του Γιώργου Ζαβορίτη, ο οποίος εργαζόταν οδηγός στον ατμοκίνητο τροχιόδρομο, τον περίφημο «κωλοσούρτη», που τερμάτιζε στο Σύνταγμα. Αγαπούσε το καφενείο και είχε αναπτύξει φιλία με τον ιδιοκτήτη του, τον Βασίλειο Βασιλείου. Και οι δύο είχαν παράπονα από τη δουλειά τους και έτσι αποφάσισαν να αλλάξουν ιδιότητες! Ο Βασιλείου έγινε οδηγός στον «κωλοσούρτη» και ο Ζαβορίτης ζαχαροπλάστης...

Αν και βρέθηκε από σπόντα στον χώρο, αποδείχθηκε ευφυής επιχειρηματίας. Χωρίς να φθάσει την αίγλη του καφενείου Ζαχαράτου, που λειτουργούσε στην απέναντι πλευρά της πλατείας και ήταν η «μικρή Βουλή», κατάφερε να διαγράψει τη δική του πορεία έως το 1964, οπότε αναγκάστηκε να κατεβάσει ρολά λόγω της κατεδάφισης του μεγάρου. Καταγράφεται ως καφενείο Ζαβορίτη, αλλά η εμπορική του ονομασία ήταν «Χάι Λάιφ», με τις ομώνυμες σοκολατίνες να περιλαμβάνεται στα must της μεταπολεμικής πρωτεύουσας. Ηταν το αποτέλεσμα ενασχόλησης του ιδιοκτήτη του με τη γαλλική ζαχαροπλαστική, που ανακάλυπτε σε αλλεπάλληλα ταξίδια του στο Παρίσι. Το καφενείο διέθετε βελούδινα καθίσματα, μαρμάρινα τραπεζάκια και μεγάλους καθρέφτες, ενώ ήταν το μόνο που παρείχε ξενόγλωσσες εφημερίδες στους θαμώνες του. Ηταν όμως και στέκι για... συνοικέσια.

Η κατεδάφιση

Το 1963 ξεκίνησε η κατεδάφισή του και έμεινε «τρύπα» για μερικά χρόνια. Οι εφημερίδες της εποχής πάντως είχαν πλημμυρίσει με δημοσιεύματα -καλή ώρα όπως τώρα με το Ελληνικό- τα οποία αναφέρονταν σε Λιβανέζους επιχειρηματίες που ήθελαν να χτίσουν πολυτελές ξενοδοχείο. Δεν είναι γνωστό πότε πέρασε η ιδιοκτησία του στο ΜΤΠΥ και πώς συνενώθηκε με το διπλανό οικόπεδο που είχε πρόσοψη στην οδό Μητροπόλεως.

Το 1970 ξεκίνησε η κατασκευή του σημερινού συγκροτήματος, πάνω σε σχέδια μιας αρχιτεκτονικής τριάδας, όπως καταγράφει ο Παναγιώτης Τσακόπουλος στο βιβλίο του «Αναγνώσεις της ελληνικής μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής». Οι Γιάννης Κανετάκης, Δημήτρης Κατζουράκης και Γρηγόρης Τσαμπέρης, όλοι γεννημένοι στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και με σχεδόν παράλληλες σπουδές στην αρχιτεκτονική σχολή του Πολυτεχνείου, είχαν δημιουργήσει κοινό γραφείο και πορεύτηκαν μαζί για αρκετά χρόνια σχεδιάζοντας σημαντικά δημόσια κτίρια. Στην περίπτωση του Συντάγματος «έντυσαν» το πολυώροφο κτίριο με λευκό μάρμαρο και χωροθέτησαν στο εσωτερικό του αίθριο το οποίο εξασφαλίζει φυσικό φως σε χώρους που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν σκοτεινά. Δεν διαθέτει άλλα στολίδια, αλλά αποτελεί το καλύτερο οικοδόμημα στη δυτική πλευρά της πλατείας.

1. Η Εφημερίς των μεγάλων ονομάτων

Ο Δημήτριος Κορομηλάς, γιος του Ανδρέα, έγινε το 1873 ο εκδότης της πρώτης ημερήσιας εφημερίδας, που έφερε τον τίτλο «Εφημερίς». Τα χρονογραφήματα έγραφαν οι Ι. Κονδυλάκης και Κωστής Παλαμάς, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έκανε μεταφράσεις, ενώ οι νεότεροι Κ. Κρυστάλλης και Γ. Βλαχογιάννης ήταν οι «μικροί» του τυπογραφείου!

2. Η αναμνηστική πλάκα που δεν μπήκε

Μπροστά το πεζοδρόμιό του πραγματοποιήθηκε την 25η Μαρτίου 1942 μεγάλη διαδήλωση. Εκπρόσωποι του δήμου έχουν υποσχεθεί από το 2000 ότι θα αναρτήσουν αναμνηστική πλάκα, αλλά έως σήμερα υπάρχει μόνον μια κολόνα αφιερωμένη στην ελληνο-ιαπωνική φιλία!

3. Και όμως σεβάστηκε τον νόμο

Ο Ανδρέας Κορομηλάς είχε σεβαστεί το σχέδιο πόλης που προέβλεπε μεγαλύτερο πλάτος για την οδό Ερμού. Δύο τετράγωνα πιο κάτω ο δρόμος στενεύει γιατί είχε προβάλει βέτο ο μεγαλοϊδιοκτήτης γης Λ. Καλλιφρονάς.