Οι γυναικείοι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα μαραζώνουν...

Oι συνεταιρισμοί αλλάζουν τη ζωή των γυναικών προσφέροντάς τους εισόδημα, αξιοπρεπή δουλειά, νέους ορίζοντες και αυτονομία. Αλλά στην Ελλάδα, οι γυναικείοι αγροτικοί συνεταιρισμοί δεν έχουν καταφέρει να κάνουν τη διαφορά για τα μέλη τους.

Ελάχιστο εισόδημα, μικρή παραγωγή, έλλειψη ενημέρωσης και πρόσβασης σε χρηματοδοτικά εργαλεία, απουσία δικτύωσης και συνεργασίας για ελαχιστοποίηση του κόστους και κοινή προώθηση των προϊόντων τους, αδυναμίες στην τεχνογνωσία, το μάρκετινγκ, τη χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου...

Αυτές είναι μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις έρευνας που έγινε από την Ελένη Τσιομίδου, δρα Αγροτικής Κοινωνιολογίας στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας (ΓΓΙ), στο πλαίσιο των κοινών προσπαθειών για να χαρτογραφήσουν τα προβλήματα που οδήγησαν το ένα τρίτο των γυναικείων συνεταιρισμών να παύσουν τη λειτουργία τους τα τελευταία χρόνια.

Επειτα από 23 συναντήσεις που οργάνωσε το ΥπΑΑΤ σε συνεργασία με τη ΓΓΙ με μέλη γυναικείων αγροτικών συνεταιρισμών σε όλη την επικράτεια εκπονήθηκε ένα ερωτηματολόγιο που στάλθηκε στους 99 εν λειτουργία.

Αυτό αποτέλεσε και τη βάση των συμπερασμάτων της έρευνας που παρουσιάστηκε σε συνέδριο αφιερωμένο στην Ελληνίδα αγρότισσα που οργάνωσαν τον περασμένο Δεκέμβριο το ΥπΑΑΤ, η ΓΓΙ και η Περιφέρεια Αττικής.

Υψηλό κόστος

Σύμφωνα με την έρευνα, η πλειονότητα των γυναικείων αγροτικών συνεταιρισμών έχει έναν πολύ μικρό κύκλο εργασιών λόγω περιορισμένης παραγωγής, υψηλού κόστους και αδυναμίας προώθησης των προϊόντων τους.

Η κατά κύριο λόγο χειρωνακτική εργασία ανεβάζει το κόστος κι έτσι τα προϊόντα τους δεν μπορούν να ανταγωνιστούν σε τιμές αυτά της βιομηχανίας, ενώ η παραγωγή δεν είναι σταθερή και αυξομειώνεται ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των πρώτων υλών.

Μόνο 5 συνεταιρισμοί δήλωσαν ότι έχουν πιστοποίηση ISO ή και HASCC, καθώς όπως σημείωσαν κάποιες συνεταιρίστριες στο συνέδριο η διαδικασία είναι περίπλοκη, οι προϋποθέσεις πολλές και το κόστος σημαντικό.

Τα προβλήματα αυτά επιτείνονται από το γεγονός ότι είναι σχεδόν ανύπαρκτη η δικτύωση και η συνεργασία ανάμεσα στους γυναικείους αγροτικούς συνεταιρισμούς ώστε να ξεπεράσουν κοινά προβλήματα.

Οι περισσότεροι λειτουργούν τοπικά και δεν διαθέτουν σημείο πώλησης σε κοντινά αστικά κέντρα.

Μόνο 13 συνεταιρισμοί δαπανούν για διαφήμιση. Ελάχιστοι μετέχουν σε εκθέσεις λόγω του κόστους μεταφοράς κι ακόμη λιγότεροι διαθέτουν τα προϊόντα τους ηλεκτρονικά ή αξιοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα.

Σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν η έλλειψη υποδομών και κεφαλαίων, η μικρή πρόσβαση σε προγράμματα ανάπτυξης και προβολής των προϊόντων τους, οι περιορισμένες δυνατότητες αξιοποίησης της πληροφόρησης, π.χ. για χρηματοδοτικά κι άλλα προγράμματα, η απουσία εξειδίκευσης σε σύγχρονες μορφές μάρκετινγκ, αλλά και συμβουλευτικής για την κάλυψη όλων αυτών των κενών.

Ετσι, περισσότεροι από τους μισούς συνεταιρισμούς που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο είχαν ζημία σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Ως συνέπεια, ελάχιστες είναι οι γυναίκες που καταφέρνουν να κερδίσουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα.

Οι περισσότερες δήλωσαν ότι η μηνιαία αποζημίωση κυμαίνεται ανάμεσα στα 100-200 ευρώ και ότι πολλές φορές εργάζονται χωρίς κέρδος ή για ελάχιστα ευρώ όλη τη διαχειριστική περίοδο.

Τι τις κρατά; Η αγάπη γι’ αυτό που κάνουν, το πείσμα να τα καταφέρουν, η ελπίδα πως όλα θα αλλάξουν και η Πολιτεία θα ασχοληθεί σοβαρά με τη δημιουργία ενός ευνοϊκού οικοσυστήματος για την ανάπτυξη των γυναικείων αγροτικών συνεταιρισμών.

Μορφές συλλογικής αυτο-οργάνωσης, τις οποίες πολλές από αυτές θεωρούν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, όπως δήλωσαν εκπρόσωποί τους στο συνέδριο.

Η κρίση «έπνιξε» έναν στους τρεις γυναικείους αγροτικούς συνεταιρισμούς

Ηταν 1983 όταν 24 γυναίκες από την Πέτρα Λέσβου ίδρυσαν τον πρώτο γυναικείο αγροτικό συνεταιρισμό.

Στήθηκε με τη συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, άντεξε στον χρόνο και σήμερα προσφέρει καταλύματα στον ξενώνα τους και παραδοσιακό φαγητό στο εστιατόριό τους, που έχει αποκτήσει τέτοια φήμη ώστε δέχονται και κρατήσεις από το εξωτερικό.

Ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Πέτρας έγινε πηγή έμπνευσης για πολλές γυναίκες σε ολόκληρη την Ελλάδα, που ήθελαν να αυξήσουν το οικογενειακό εισόδημα και να γίνουν ανεξάρτητες.

Τα επόμενα χρόνια -και ιδίως τη δεκαετία του 1990 και του 2000- παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των γυναικείων αγροτικών συνεταιρισμών.

Είναι ευνοϊκή εποχή όπου ρέουν κοινοτικά κονδύλια για τη στήριξη των απομακρυσμένων περιοχών της χώρας με χαμηλούς κοινωνικο-οικονομικούς δείκτες και τρέχουν τα Leader και τα Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ) που βοήθησαν πολύ στην ίδρυση και την ανάπτυξη των γυναικείων συνεταιρισμών.

Η Γενική Γραμματεία Ισότητας έπαιξε σημαντικό ρόλο προσφέροντας νομική ενημέρωση στις γυναίκες αλλά και επιδοτούμενα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και επιμόρφωσης.

Σημαντική ώθηση έδωσε και ο Ν. 2810/2000, απλουστεύοντας τις διαδικασίες σύστασης, εξομοιώνοντας τους γυναικείους συνεταιρισμούς με τους αγροτικούς και περιορίζοντας τον αριθμό των μελών από 20 σε 7.

Εως το 2012 υπήρχαν καταγεγραμμένοι 141 γυναικείοι αγροτικοί συνεταιρισμοί. Από την έρευνα που έκανε η Ελένη Τσιομίδου του ΥπΑΑΤ αποκαλύφθηκε πως η κρίση και η έλλειψη πολιτικών στήριξης τούς αποδεκάτισαν.

Στο τέλος του 2016 μόνο 99 από αυτούς βρίσκονται εν ενεργεία, εκ των οποίων μόλις οι 6 ιδρύθηκαν μετά το 2012.

Γεγονός που σημαίνει πως σε περίοδο μικρότερη των 4 ετών έπαψε να λειτουργεί περίπου το 1/3 των γυναικείων συνεταιρισμών.

Ο μεγαλύτερος αριθμός τους απαντάται στη Θεσσαλία (19), στην Κρήτη (17), στο Βόρειο Αιγαίο (11) και στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη (10).

...αλλά υπάρχουν και νέες ιδέες

Μία πρωτοποριακή ψηφιακή πλατφόρμα για τους γυναικείους συνεταιρισμούς στη χώρα μας ξεκινά σύντομα τη λειτουργία της ύστερα από 3 χρόνια προετοιμασίας από την ομάδα του mamasflavours.gr.

Σκοπός της είναι να ενώσει όλους τους γυναικείους συνεταιρισμούς, να λειτουργήσει υποστηρικτικά σε θέματα καινοτομίας, εξωστρέφειας και εκπαίδευσης και όχι απλώς να αποτελέσει άλλο ένα ηλεκτρονικό κατάστημα διαφήμισης ελληνικών παραδοσιακών προϊόντων.

Η πλατφόρμα παρουσιάστηκε από την υπεύθυνη ανάπτυξης και διαχείρισής της, Μαρία Μοναστηριώτη, για πρώτη φορά στο Πανελλαδικό Συνέδριο Γυναικείων Συνεταιρισμών που έλαβε χώρα στο ΣΕΦ στις 10 και 11 Δεκεμβρίου.

Στο πλαίσιο του συνεδρίου, η ομάδα του mamasflavours (γνωστή και ως Ιππολύτη), συναντήθηκε με εκπροσώπους 33 συνεταιρισμών από τους οποίους συνέλεξε ερωτηματολόγια με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και με αρκετούς προχώρησε σε συζητήσεις για πιθανή συνεργασία.

Αυτή τη στιγμή υπάρχει συνεργασία με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, τη Γενική Γραμματεία Ισότητας, το Εθνικό Επιμελητηριακό Δίκτυο Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηματιών, ενώ μέλη της ομάδας είναι επιστημονικοί συνεργάτες του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το mamasflavours έχει βραβευτεί με το 1ο βραβείο στον πανελλήνιο διαγωνισμό νεοφυούς επιχειρηματικότητας Aegean Start-ups του Πανεπιστημίου Αιγαίου το 2015 και το τελευταίο διάστημα στεγάζεται στη Θερμοκοιτίδα Νεοφυών Επιχειρήσεων (ΘΕΑ) του ΕΒΕΑ.

Παράλληλα, τα μέλη του δηλώνουν ανοικτά σε συνεργασίες με όποιον δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα θέλει να στηρίξει τη συγκεκριμένη προσπάθεια κοινωνικού χαρακτήρα.

«Ξεκινήσαμε με ελάχιστο κεφάλαιο και βασιστήκαμε περισσότερο στις δεξιότητες των ανθρώπων μας. Προσπαθούμε να σπάσουμε το στερεότυπο του “αν δεν υπάρχουν χρήματα δεν γίνεται τίποτα”. Σίγουρα η απόσταση ανάμεσα σε ένα business plan και την υλοποίηση του είναι μεγάλη αλλά δεν σημαίνει ότι είναι ακατόρθωτη και εκτός από τους γυναικείους συνεταιρισμούς και γυναίκες αγρότισσες και επιχειρηματίες, θέλουμε να έρθουμε κοντά με ομάδες νέων και μικροπαραγωγούς για να τους παρέχουμε τεχνογνωσία και να τους βοηθήσουμε στην προώθηση των προϊόντων τους», μας λέει ο Λευτέρης Μπαμπάσης, μέλος της ομάδας διαχείρισης της ψηφιακής πλατφόρμας. Στη συνέχεια μας εξηγεί ότι για πολλές νέες προσπάθειες η εξεύρεση πόρων είναι πράγματι πολύ δύσκολη, ενώ το φορολογικό πλαίσιο καθόλου ευνοϊκό.

Πακέτα υπηρεσιών

Στους ενδιαφερόμενους γυναικείους συνεταιρισμούς θα προσφέρονται διάφορα «πακέτα υπηρεσιών» ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες.

Εξάλλου, οι περισσότεροι από 10 συνεργάτες του mamasflavours είναι σε διάφορες ειδικότητες όπως φωτογράφοι, τεχνικοί Η/Υ, λογιστές κ.ά.

Στόχος είναι να μειωθεί το λειτουργικό κόστος των γυναικείων συνεταιρισμών, ώστε να είναι βιώσιμοι και να μπορούν να παρέχουν θέσεις απασχόλησης στις τοπικές κοινωνίες.

Οπως μας εξηγούν, οι συγκεκριμένες δράσεις έχουν πρωτίστως κοινωνικό χαρακτήρα και αποσκοπούν στην ανάπτυξη ενός αξιόπιστου δικτύου συνεργατών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με σκοπό να αναδειχθεί και να στηριχθεί η εξαιρετική δουλειά των γυναικών της υπαίθρου αλλά και οποιασδήποτε ομάδας γυναικών δραστηριοποιείται στον τομέα της αγροδιατροφής (ΚοινΣΕΠ κ.ά.).

Παράλληλα, ιδιαίτερη βαρύτητα και υποστήριξη θα δοθεί και στο κομμάτι της εκπαίδευσης των γυναικών των συνεταιρισμών, ώστε να αξιοποιηθούν και να υιοθετηθούν οι νέες τεχνολογίες και οι συνεταιρισμοί να μπορούν να αντεπεξέλθουν στους σύγχρονους τρόπους επιχειρηματικότητας.

Επίσης, οι χρήστες της πλατφόρμας εκτός από τις παραγγελίες προϊόντων θα μπορούν να πραγματοποιούν και κρατήσεις σε κάποιο από τα καταλύματα που διαθέτουν οι συνεταιρισμοί στο πλαίσιο του αγροτουρισμού παντρεύοντας με αυτό τον τρόπο την υγιή επιχειρηματικότητα με τον σεβασμό στα τοπικά προϊόντα και τις τοπικές κοινωνίες.

Μακροπρόθεσμος στόχος είναι να καταστεί εφικτή η δημιουργία ενός Μεσογειακού και Ευρωπαϊκού Δικτύου Υποστήριξης Γυναικείων Συνεταιρισμών και Ομάδων Γυναικών με τη μορφή μιας ενιαίας Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Πλατφόρμας.

Με αυτό τον τρόπο κάθε γυναίκα επιχειρηματίας από τον χώρο του αγροτουρισμού και της αγροδιατροφής θα μπορεί να ενταχθεί ως μέλος και να έχει πρόσβαση σε υποστηρικτικές υπηρεσίες και περισσότερους ενδιαφερόμενους για τα προϊόντα της.

Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 100 γυναικείοι συνεταιρισμοί από τους οποίους λιγότερο από το 16% πραγματοποιεί ηλεκτρονικές πωλήσεις: «Πρέπει να βοηθήσουμε τους υπάρχοντες συνεταιρισμούς να διατηρηθούν και να είναι βιώσιμοι. Εάν μπορείς να το ονειρευτείς, μπορείς και να το πράξεις και αυτό αποτελεί μια συμβουλή και για τις ομάδες νέων που θέλουν να δραστηριοποιηθούν», καταλήγει ο κ. Μπαμπάσης.