KISS project: «Το κλειδί βρίσκεται στην κοινωνική βιωσιμότητα»

Τέσσερις χώρες, Iσπανία, Γαλλία, Ιταλία και Ελλάδα, περίπου 30 συμμετέχοντες από δεκάδες φορείς Κ.ΑΛ.Ο., εκπαιδευτικά ταξίδια σε Βαρκελώνη, Τoρίνο, Αθήνα και Σεντ Ετιέν, εκατοντάδες ώρες σεμιναρίων, όχι με «μπλα μπλα» αλλά με συμμετοχικά εργαστήρια, μήνες προετοιμασίας και έρευνας ήταν η πρώτη ύλη για το φιλόδοξο πρόγραμμα KISS Project, που ξεκίνησε το περασμένο φθινόπωρο και ολοκληρώνεται μέσα στο 2018.

Αντίστοιχα, το «ΓΙΑ Κ.ΑΛ.Ο.» προσκλήθηκε και συμμετείχε στο τελευταίο και καταληκτικό σεμινάριο του KISS, που πραγματοποιήθηκε στα μέσα Ιουλίου στην πόλη Σεντ Ετιέν στην κεντρική Γαλλία.

«Τhe Key is Social Sustainability», «Το κλειδί βρίσκεται στην Κοινωνική Βιωσιμότητα» είναι τα αρχικά της πρωτοβουλίας, που χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα Εrasmus+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Αποτελεί σύμπραξη 8 οργανώσεων, με κεντρικούς συντονιστές από την Ελλάδα την οργάνωση νέων Citisens in Action και το Εuropean Village, που γεννήθηκε στο συνεργατικό καφενείο της Ακαδημίας Πλάτωνος.

Η ομάδα του Kiss στα ορυχεία Couriot, που σήμερα έχουν μετατραπεί σε θεματικό βιομηχανικό πάρκο και μουσείο. Η ιστορία των ανθρακωρύχων της Κοιλάδας του Λίγηρα έχει σημαδέψει την άλλοτε εργατούπολη του St Etienne

Επιδιώκοντας να αναπτύξει αλλά και να «μετρήσει» με συγκεκριμένα εργαλεία τη σύνθετη, για πολλούς θολή έννοια της «κοινωνικής βιωσιμότητας», το KISS έφερε κοντά νέους και λιγότερο νέους ανθρώπους, από συνεταιρισμούς, κολεκτίβες, οργανώσεις πολιτών, αλληλέγγυα εγχειρήματα μέχρι κοινωνικές επιχειρήσεις, αλλά και θεσμικούς τοπικούς φορείς.

Ο «μπούσουλας»

Στόχος δεν ήταν απλώς η δικτύωση, η δημιουργία επαφών μεταξύ ανθρώπων και οργανώσεων, αλλά και η συλλογική παραγωγή ενός κοινά αποδεκτού εργαλείου-στρατηγικού πλάνου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «μπούσουλας», συμβουλευτικό υλικό ή ακόμα και «μπίζνες πλαν» για φορείς Κ.ΑΛ.Ο.

Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη φόρμα αξιολόγησης, σχεδιασμού και βελτίωσης της Κοινωνικής Βιωσιμότητας συνεταιρισμών και κοινωνικών επιχειρήσεων, που προέκυψε από την ομαδική δουλειά των συμμετεχόντων όλο το προηγούμενο διάστημα.

Το εργαλείο, που ονομάζεται «Sustainable Development Plan» - Πλάνο Ανάπτυξης Βιωσιμότητας, δουλεύτηκε και στις 4 πόλεις, με ομάδες εργασίας και έρευνα στο πεδίο, και πρόκειται σύντομα να παρουσιαστεί επίσημα και να μεταφραστεί στις μητρικές γλώσσες των συμμετεχόντων. Τι είναι όμως αυτό που αποκαλείται «sustainability» και εμείς μεταφράζουμε ως «βιωσιμότητα» ή αλλιώς «αειφορία»;

Γιατί γίνεται τόσος ντόρος ώστε να το χρηματοδοτούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα, να εργάζονται πάνω σε αυτό καθηγητές πανεπιστημίου, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτές, περιβαλλοντολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες και μηχανικοί, εθελοντές και καλλιτέχνες; Και γιατί στο κάτω κάτω να μας αφορά;

Οι έξι άξονες

Σύμφωνα με έναν γενικόλογο ορισμό που βρίσκει κανείς στη wikipedia, «βιωσιμότητα (ή αειφορία) είναι ένα πρότυπο παραγωγής το οποίο στοχεύει στο καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το φυσικό περιβάλλον, τόσο στο παρόν όσο και στο αόριστο μέλλον». Η ισορροπία μεταξύ παραγωγής αγαθών και πρώτης ύλης, με στόχο τη μικρότερη δυνατή δαπάνη φυσικών πόρων, η ανακύκλωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ο βιοκλιματικός σχεδιασμός είναι η αλφαβήτα της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Αντίστοιχα, η «κοινωνική βιωσιμότητα» αναφέρεται στην κοινωνική συνοχή, την ισορροπία μεταξύ ανθρώπου και κοινωνίας, μεταξύ πολίτη και κοινότητας.

Στο KISS η κοινωνική βιωσιμότητα εξειδικεύεται στους φορείς Κ.ΑΛ.Ο. και η ανάλυσή της έγινε με βάση έξι άξονες: Δημοκρατία - Συνεργασία - Ποιότητα Εργασίας - Περιβάλλον, Σχέσεις και Συναισθήματα, Συνοχή. Οι εισηγητές του σεμιναρίου πρότειναν έναν βασικό ορισμό ως αφετηρία των εργαστηρίων:

«Κοινωνική βιωσιμότητα στην Κ.ΑΛ.Ο. είναι η δυνατότητα των οργανισμών να αναπτύσσουν διαδικασίες και δομές που δεν ικανοποιούν απλώς τις ανάγκες των σημερινών τους μελών, αλλά υποστηρίζουν τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να διατηρήσουν μια υγιή κοινότητα.

Ο καθηγητής Κώστας Νικολάου, συνιδρυτής του Λαϊκού Πανεπιστημίου Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη και ο Luc Duval υπεύθυνος προγραμμάτων νεολαίας στην μητροπολιτική περιοχή του St Etienne ανταλάσσουν καλές πρακτικές για την εκπαίδευση στην Κ.ΑΛ.Ο

Σημαίνει να δημιουργείς βιώσιμους χώρους και στιγμές που προωθούν την ευζωία, κατανοώντας τι ακριβώς χρειάζονται οι άνθρωποι από τα μέρη όπου ζουν και δουλεύουν. Δίνει έμφαση στις κοινωνικές υποδομές που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών και επιτρέπουν την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους».

To ΚISS project αντλεί μεταξύ άλλων την έμπνευσή του από τη θεωρία του νομπελίστα οικονομολόγου και φιλοσόφου Αμάρτια Σεν, που μελέτησε την κοινωνική βιωσιμότητα με βάση 6 άξονες: Ισότητα, Διαφορετικότητα, Διασύνδεση της Κοινωνικής Συνοχής, Ποιότητα Ζωής, Δημοκρατία και Κυβερνησιμότητα, Ωριμότητα.

Οι νέοι άνθρωποι

«Στόχος του KISS», μας πληροφορούν οι διοργανωτές, είναι «να προωθήσουμε τη βιωσιμότητα των πρωτοβουλιών Κ.ΑΛ.Ο., όχι μόνο μεταξύ όσων συμμετέχουν σε αντίστοιχους φορείς, αλλά προσεγγίζοντας και τους νέους ανθρώπους που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τον τομέα». Οι συντονιστές του KISS, μεταξύ άλλων η καταλανική οργάνωση Νexes, που δουλεύει με διαπολιτισμικά προγράμματα νέων, και ο γαλλικός εκπαιδευτικός συνεταιρισμός Kaleido’Scop, έδωσαν έμφαση στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι φορείς Κ.ΑΛ.Ο.:

«Οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τους συνεταιρισμούς, τους οργανισμούς Κ.ΑΛ.Ο. και τους νέους κοινωνικούς επιχειρηματίες είναι ο υψηλός βαθμός εξάρτησης των εγχειρημάτων από δημόσιες επιδοτήσεις. Η έλλειψη βιωσιμότητας, όχι μόνο οικονομικής αλλά και κοινωνικής, περιβαλλοντικής, εργασιακής και πολιτικής, κάνει τους οργανισμούς πιο ευάλωτους και επιρρεπείς σε πιέσεις».

Παραγωγή όπλων

Δεν είναι τυχαίο ότι «στρατηγείο», αφετηρία και τελικός προορισμός των ταξιδιών των συμμετεχόντων από όλη την Ευρώπη ήταν η πρώην βιομηχανική πόλη του Σεντ Ετιέν, στην περιφέρεια του Ροδανού Αλπεων κοντά στη Λιόν. Γνωστή στους περισσότερους από την άλλοτε ξακουστή ποδοσφαιρική της ομάδα, η πόλη των 180.000 κατοίκων ήταν ήδη πριν από τη Γαλλική Επανάσταση ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της βιομηχανίας όπλων της Γαλλίας. Σ’ αυτό χρωστάει το όνομα Αrmeville, Πόλη των Οπλων.

Η εργατική ιστορία της πόλης, που στις αρχές του 20ού αιώνα είχε ισχυρό κίνημα επαναστατών σοσιαλιστών, γράφτηκε στα εκατοντάδες ανθρακωρυχεία στην ευρύτερη περιοχή της Λουάρ, από τα οποία σήμερα δεν απομένουν παρά κάποια απομεινάρια.

Το μεγαλύτερο ανθρακωρυχείο της περιοχής, το ανθρακωρυχείο Κουριό, έχει μετατραπεί σήμερα σε μουσείο, πολυχώρο και κοινωνικό κέντρο, όπου εκατοντάδες νέοι, κυρίως από τις σχετικά υποβαθμισμένες γειτονικές συνοικίες, συρρέουν καθημερινά, κάνοντας πικ-νικ, αυτοσχέδια πάρτι με ηλεκτρονική μουσική, συναυλίες και εκδηλώσεις, κάτω από τη σκιά των καμινάδων, καθισμένοι σε ξύλινους πάγκους και σεζ-λονγκ, πάνω σε καρβουνόχωμα.

Η Κοινωνική Οικονομία επιλέχθηκε συνειδητά από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, στην προσπάθεια να αναζωογονηθεί οικονομικά το Σεντ Ετιέν και η ευρύτερη περιοχή. Στην ευρύτερη περιφέρεια του Ροδανού Αλπεων λειτουργούν συνολικά 500 συνεταιρισμοί, ενώ σύμφωνα με φορείς της πόλης το 25% της οικονομίας του Σεντ Ετιέν καλύπτεται από εγχειρήματα Κ.ΑΛ.Ο.

Με παράδοση στην κλωστοϋφαντουργία, έχοντας αναπτύξει ιδιαίτερες τοπικές τεχνικές, το Σεντ Ετιέν σήμερα θεωρείται πόλη του βιομηχανικού και καλλιτεχνικού design, δίνοντας έμφαση σε συντεχνίες-συνεταιρισμούς που συνδυάζουν παραδοσιακές μεθόδους με νέες πρακτικές. Φιλοξενεί τη σημαντικότερη ευρωπαϊκή Μπιενάλε για το Design και ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή μουσεία σύγχρονου σχεδίου.

Θετικό παράδειγμα μετάβασης από την «οικονομία των όπλων» στο όπλο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας είναι η μετατροπή ενός αχανούς βιομηχανικού συμπλέγματος στην καρδιά της πόλης, ενός εγκαταλειμμένου πρώην εργοστασίου όπλων, σε μεγάλο κόμβο για την Κ.ΑΛ.Ο.

Η Αντριάνα γεννήθηκε στην Κολομβία, σπούδασε νομική στη Γένοβα και εργάζεται στο Τορίνο στην οργάνωση Μigrantour, διοργανώνοντας περιηγήσεις για τη μεταναστευτική ιστορία της πόλης. Ο Ντέλιο, γιος πρόσφυγα πολέμου από την Ανγκόλα, σπούδασε πολιτικές επιστήμες στη Βαρκελώνη και είναι συνιδρυτής του συνεταιριστικού ψηφιακού project Simbin. Η Κ.ΑΛ.Ο δεν γνωρίζει σύνορα

Παγκόσμια κοινότητα

Σε ανακαινισμένες πρώην αποθήκες και μονάδες κατασκευής όπλων αλλά και σε σύγχρονα κτίρια, φιλοξενούνται μεταξύ άλλων η Σχολή Σχεδίου Πανεπιστημίου του St Etienne, το τμήμα σπουδών Κ.ΑΛ.Ο. του Πανεπιστημίου Ζαν Μονέ, η Πόλη των Σχεδιαστών, μια κοιτίδα καινοτόμων συνεργατικών εγχειρημάτων, και η κοινωνική κουζίνα - πολυχώρος La Fabuleuse Cantine, που φιλοξένησε τις δραστηριότητες του KISS.

Οι τέσσερις μέρες στον Αγιο Στέφανο, όπως μεταφράζεται στα ελληνικά το Σεντ Ετιέν, που συνέπεσαν με την πρόκριση της Γαλλίας στον τελικό του Μουντιάλ, ήταν ένα συμπυκνωμένο ταξίδι γνώσης στο οικοσύστημα της Κ.ΑΛ.Ο. Ταξιδιώτες και ξεναγοί, τα ίδια τα μέλη των συνεταιρισμών και φορέων Κ.ΑΛ.Ο., ενθουσιώδεις νέοι άνθρωποι που νιώθουν μέλη μιας παγκόσμιας κοινότητας.

Αντάλλαξαν εμπειρίες, επιστρέφοντας στις πατρίδες τους όχι μόνο με ένα «Εργαλείο Ανάπτυξης Βιωσιμότητας» στα μπαγκάζια τους, αλλά και με τη διάθεση να αγωνιστούν για έναν δικαιότερο κόσμο. Κι ας ήταν το ταξίδι τους χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που επιβάλλει στα πιο αδύναμα κράτη-μέλη της επαχθείς όρους προγραμμάτων λιτότητας.

Στα επόμενα φύλλα του «Για Κ.ΑΛ.Ο.» θα φιλοξενήσουμε συνεντεύξεις και αφιερώματα σε φορείς που συμμετέχουν στο KISS, παρουσιάζοντας τα διαφορετικά πρόσωπα, τις προκλήσεις, αλλά και της αντιφάσεις της Κ.ΑΛ.Ο. στην Ευρώπη.