Αναζητήσαμε ένα διαφορετικό μοντέλο «Ανάπτυξης»

Μια άλλη (απο)ανάπτυξη είναι εφικτή

Η Κ.ΑΛ.Ο. δεν είναι μόνο μία. Για την ακρίβεια, οι εκδοχές και τα μοντέλα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας διαφέρουν μεταξύ τους όσο οι ιδέες, οι ανάγκες και οι πρακτικές των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτά. Το κείμενο που φιλοξενούμε σήμερα, στο πλαίσιο του διαλόγου με συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στον ολοένα διευρυνόμενο γαλαξία της Κ.ΑΛ.Ο., προτάσσει ένα «διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης» - ενάντια στη λογική της ιδιωτικοποίησης φυσικών πόρων που βαφτίζεται «αξιοποίηση». Μια ανάπτυξη με έμφαση στα κοινά, στο δημόσιο συμφέρον και στη συλλογική ευημερία, αντί για την κερδοσκοπία εις βάρος της φύσης και των κοινοτήτων.

Δημιουργούν «ανάπτυξη» τα μοντέλα του στρατηγικού σχεδιασμού που προτείνει συνήθως ο επίσημος σχεδιασμός και παρατηρούμε να εφαρμόζονται με ζήλο όλα αυτά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης;

Τι είδους «ανάπτυξη» διαμορφώνουν; Πώς αυτή βιώνεται από τις κοινωνίες και τις οικονομίες;

Και τελικά, το μεγάλο ζητούμενο, με ποιον τρόπο, μέσω ποιων προϋποθέσεων και βάσει ποιων κρίσιμων επιλογών μπορεί να ξεπεραστεί η κρίση;

Αυτά είναι ορισμένα από τα βασικά ερωτήματα που συζητήθηκαν στην ημερίδα-συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στη Νομική Σχολή Αθηνών, το Σάββατο 2 Ιούνη, με θέμα «Αναζητώντας ένα Διαφορετικό Μοντέλο “Ανάπτυξης”».

Καθηγητές Πανεπιστημίου, συγγραφείς, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, ακτιβιστές, φοιτητές και ενεργοί πολίτες συναντήθηκαν, μετά την πρόκληση του «Εργαστηρίου Συμμετοχικού Σχεδιασμού με βάση τα Κοινά», διοργανωτή της ημερίδας μαζί με τη «Συμμαχία των Κοινών», την Ομάδα «Από Κοινού» το «Αττικό Περιβαλλοντικό Δίκτυο» και τον Συνεταιρισμό «Σύν+Πραξις Μεσογαίας».

Σταμάτης Αρναούτης, Βαγγέλης Γαλανόπουλος, Τόνια Κατερίνη, Γιώργος Κολέμπας, Αντώνης Λαζαρής, Γιάννης Λεβεντίδης, Γιώργος Λιερός, Γιάννης Μπίλλας, Μιχάλης Μπούργος, Αντώνης Μπρούμας, Γιώργος Παπανικολάου, Ελένη Πορτάλιου, Σταμάτης Στεφανάκος, Εμμανουέλλα Τερζοπούλου, Νεφέλη Τζανετάκου, Παναγιώτης Χαλέμος, Νίκος Χρυσόγελος, οι εισηγητές και οι συντονιστές.

Αλλά ο πραγματικός πρωταγωνιστής, ο κόσμος που την παρακολούθησε και η συζήτηση που τροφοδοτήθηκε από όλους όσοι παρευρέθησαν.

Στο πρώτο μέρος, η ημερίδα εστίασε στις θεωρητικές αναζητήσεις διαφορετικών μοντέλων «ανάπτυξης». Πράγματι, φαίνεται εφικτή, βιώσιμη και ρεαλιστική η τεκμηρίωση και εφαρμογή ενός εναλλακτικού μοντέλου, αρκεί η απόφαση για πειραματισμό και η συνέπεια ως προς τα εργαλεία, τις διαδικασίες και τους στόχους.

Επειτα από εννιά σκληρά χρόνια, αποτελεί πια βεβαιότητα: η σοβαρή διαρθρωτική κρίση «χρεοκόπησε» τα υφιστάμενα μοντέλα και ελαχιστοποίησε τις διαθέσιμες στρατηγικές – οι επιλογές που στήριξαν οι επίσημες πολιτικές αύξησαν το δημόσιο χρέος και παγίωσαν την ανεργία, την υποαπασχόληση και τη φτώχεια.

Ο νέος σχεδιασμός μπορεί να είναι εναλλακτικός, αλλά είναι και «ασφαλής» για την οικονομία και τις κοινωνίες. Θα δοκιμάζεται αρχικά σε πιλοτικές εφαρμογές, θα εξετάζει μεγάλο εύρος πειραματικών δεδομένων στο πεδίο και θα διαθέτει επαρκή τεκμηρίωση, αξιολογώντας παράλληλα και προσαρμόζοντας κατάλληλες παγκόσμιες θετικές πρακτικές.

Στο δεύτερο μέρος παρουσιάστηκε η πραγματικότητα των «αναπτυξιακών» μετασχηματισμών, μέσα από την αρνητική –τελικά– εμπειρία και τα αδιέξοδα που βιώνονται ή διαγράφονται: Ελληνικό, Πόρτο Ράφτη, Βόλος, Πήλιο, Θεσσαλία, Ραφήνα.

Τι συμβαίνει με τους δημόσιους χώρους, τις παραλίες, τα νερά, το RDF (απορρίμματα για παραγωγή καυσίμων), τη διατροφική επάρκεια, τα ρέματα, τα λιμάνια, την κατοικία, τα ΜΜΕ.

Οι τόποι, οι οικονομίες και οι κοινωνίες μετασχηματίζονται ταχύτατα. Εντονη η ανησυχία από όλους: Ποια η προοπτική των μετασχηματισμών αυτών; Τι ανάπτυξη είναι αυτή και για ποιους;

Κοινό σημείο εστίασης όλων: η «ανάπτυξη» επιβάλλεται σαν μονόδρομος, χωρίς μελέτη και επιστημονικά επιχειρήματα, χωρίς διαβούλευση, μακριά από προτεραιότητες που διαμορφώνονται όχι μόνο από τις κοινωνίες και τους τόπους, αλλά και από την ίδια τη διοίκηση, ακόμα και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Την ίδια στιγμή, οι εισηγήσεις και η κουβέντα απέδειξαν ότι οι εναλλακτικές προτάσεις είναι τεκμηριωμένες, πηγάζουν από τους τόπους και τις κοινωνίες και είναι ικανές να διαρθρώσουν μια αξιόπιστη-αειφόρο λύση και προοπτική.

Σε μια προσπάθεια ομαδοποίησης των συμπερασμάτων της ημερίδας, θα αναγνώριζε κανείς αρχικά τις μεγάλες αδυναμίες και τα αδιέξοδα της «εμμονής» στην εφαρμογή των ήδη πολυδοκιμασμένων συστημικών μοντέλων.

Αντί αυτών, ο στρατηγικός σχεδιασμός οφείλει να στραφεί αποφασιστικά προς εναλλακτικές προσεγγίσεις, τεκμηριωμένες, διεπιστημονικές, βιώσιμες και ρεαλιστικές.

Οι εφαρμογές αυτές μπορούν και πρέπει να υλοποιούνται άμεσα, αφού τις υιοθετήσουν, τις συνδιαμορφώσουν και τις εφαρμόσουν διοίκηση, φορείς, κοινωνίες, κινήματα, πολίτες, ώστε να εκκινήσει μια δυναμική ελπίδας, στη βάση πραγματικά θετικών και αειφόρων προοπτικών.

Στη διαδικασία αυτή της τεκμηρίωσης και της υποστήριξης ενός εναλλακτικού σχεδίου, στρατηγικός αναδεικνύεται ο ρόλος των φορέων της έρευνας, ιδιαίτερα των Πανεπιστημίων, αρκεί να πλησιάσουν ξανά, με προσοχή και συνέπεια, τα υποκείμενα του σχεδιασμού, τόπους, κοινωνίες και οικονομίες, και μαζί τους να επανασχεδιάσουν με θετικό πρόσημο το μέλλον.

Είναι αυτό εφικτό; Αν δεν είναι στην Ελλάδα της βαθιάς κρίσης, τότε πού είναι; Και αν όχι τώρα, πότε;

Το υλικό της ημερίδας θα είναι σύντομα διαθέσιμο στο διαδίκτυο.

Σχετικά, ενημερωθείτε στη διεύθυνση environment.gr.

*Μέλος του «Εργαστηρίου Συμμετοχικού Σχεδιασμού με βάση τα Κοινά»