Ο αρχιερέας της θεατρικής τέχνης

Αιμίλιος Βεάκης: 88 φορές βασιλιάς Λιρ

«Αυτός ο Ρωμιός είναι ο Λιρ», είχε αποφανθεί ο μεγάλος σεξπιρικός, ηθοποιός Λόρενς Ολιβιέ, βλέποντας μια φωτογραφία του Αιμίλιου Βεάκη στον ρόλο του σεξπιρικού ήρωα. Και ο, μεγάλος επίσης, ηθοποιός Χάρι Μπορ, που είδε τον Βεάκη επί σκηνής, στον ίδιο ρόλο: «Ηταν ό,τι δυνατότερο έχω δει στη ζωή μου. Εγώ δεν θα τολμούσα να παίξω έναν τέτοιο ρόλο».

Η μαρτυρία ανήκει στον Κώστα Νίτσο («έφυγε» τον Νοέμβριο του 2015), τον επί πολλά χρόνια διευθυντή των «Νέων» και δημιουργό του –συλλεκτικού πλέον– περιοδικού «Θέατρο», που είχε την τύχη να συνδεθεί με τον Βεάκη και να τον εκτιμήσει όχι μόνο ως καλλιτέχνη, αλλά και ως άνθρωπο, σε καιρούς δύσκολους για τον ίδιο και γι’ αυτό τον τόπο: («Τον είχα δει να μοιράζεται το ψωμί, την ελιά και το κρεμμύδι με τους συνεργάτες του»).

Εγκόλπιο - Λιρ

Ηταν σε συνέντευξη στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατό του (29 Ιουνίου 1951, στα 67 του) και την ευκαιρία της έκδοσης από τον Νίτσο ενός κομψότατου φυλλαδίου, ανατύπωση ενός χειρόγραφου εγκόλπιου του ηθοποιού με τα λόγια του Λιρ, με συνοδευτικά κείμενα του Νίτσου: «Δεν ανεχόταν να μαθαίνει τον ρόλο από βιβλίο. Το έντυπο κείμενο του φαινόταν ξένο, κοινό για τον καθένα. Κι εκείνος το ’θελε δικό του.

Αντέγραφε λοιπόν τον ρόλο μόνο για κείνον. Με το χέρι του. Ετσι αισθανόταν πως τον κατακτούσε, πως ταυτιζόταν – γινόταν ένα μαζί του […] Οπου κι αν βρισκόταν, έβγαζε από τον κόρφο του το τεφτεράκι και διάβαζε. Στο τραμ, στις στάσεις, τις ουρές, στο καφενείο, στο τραπέζι του φαγητού, στο κρεβάτι. Την κάθε στιγμή, σε κάθε ευκαιρία».

«Αρχιερέα της θεατρικής τέχνης» αποκαλούσε τον Βεάκη ο Νίτσος, ο οποίος υπολόγιζε να προχωρούσε στην έκδοση των απομνημονευμάτων του ηθοποιού, καθώς κι ενός προσωπικού του ημερολογίου και της αλληλογραφίας του. Ενα εγχείρημα που έμεινε απραγματοποίητο.

Ολίγα τινά ακόμη από τη συνομιλία αυτή με τον Νίτσο, καθώς συμπληρώνονται 65 χρόνια από τον θάνατο του Βεάκη:

«Στην πενηντάχρονη θητεία του ο Βεάκης ερμήνευσε κοντά διακόσιους – για την ακρίβεια 189 ρόλους, κι ανάμεσά τους τους πιο σημαντικούς του παγκόσμιου δραματολογίου. Από το 1916, κυριολεκτικά, είχε αλωνίσει τον Σέξπιρ. Επαιξε τέσσερις από τους πιο σημαντικούς σεξπιρικούς ρόλους: Εμπορο της Βενετίας, Ιούλιο Καίσαρα, Μακμπέθ, Οθέλο. Επαιξε βασιλιά Κλαύδιο στον Αμλετ, κυρ Τόμπι στη Δωδέκατη νύχτα, πάτερ Λαυρέντιο στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα.

Τι εποχές!

»Χρειάστηκε να περάσουν 38 χρόνια για να εκπληρωθεί το εφηβικό του όνειρο. Το 1938, 54 πια χρόνων, στις 21 του Οχτώβρη, παίζει στο Εθνικό Θέατρο τον Βασιλιά Λιρ. Ο Φώτος Πολίτης έχει πεθάνει τον Δεκέμβρη του 1934. Κυρίαρχος διευθυντής και σκηνοθέτης ο Δημήτρης Ροντήρης. Σκηνικά Κλώνη, κοστούμια Φωκά. Η μετάφραση είναι νέα, του Βασίλη Ρώτα, παραγγελμένη απ’ τον Φώτο Πολίτη – τι εποχές! – από το καλοκαίρι του 1933.

»Ο Βεάκης είχε αντιγράψει με το χέρι του τον ρόλο κι είχε ήδη συρράψει τα φύλλα του εγκόλπιου, που το ’σερνε για χρόνια μαζί του. Επαιξε, συνολικά, τον Λιρ 88 φορές.

»Αλλά δείτε και ποιοι τον πλαισίωναν: Ως Λιρ είχε κόρες την Ελένη Παπαδάκη, την Κατίνα Παξινού και τη Βάσω Μανωλίδου, γαμπρούς τον Μάνο Κατράκη και τον Θάνο Κωτσόπουλο, πιστό τρελό τον Ευάγγελο Μαμία».

Επαιξε και στον κινηματογράφο, προφανώς για βιοπορισμό, και σίγουρα όχι σε ρόλους αντάξιους του ταλέντου του.

Καλλιτέχνης, αλλά και αγωνιστής με ενεργό δράση ο Βεάκης, είχε, ως εκ τούτου, καταταλαιπωρηθεί στα στερνά του. Η λαμπρή καλλιτεχνική του σταδιοδρομία, οι εμφανίσεις του σε μεγάλους ρόλους, τερματίζεται εκεί γύρω στο ’40, σε περιοδεία στη Θεσσαλονίκη. «Υστερα από τρεις μήνες κηρύχτηκε ο πόλεμος.

Ακολούθησαν η Κατοχή, τα Δεκεμβριανά, ο Εμφύλιος. Ο Βεάκης, εκδηλωμένος με την Αριστερά, δεν είχε στον ήλιο μοίρα. Δώδεκα χρόνια μετά τον θρίαμβο του Λιρ, τον παίρνουν για δυο ρολάκια στο Εθνικό και, πρωί πρωί, στις 29 του Ιούνη του 1951, πεθαίνει πικραμένος».

Στο πλαίσιο

Σε θεσμό εξελίσσεται το Διεθνές Φεστιβάλ Ανδρου, που ξεκίνησε πέρσι στο νεόδμητο υπαίθριο θέατρο (δωρεά τοπικού ευεργέτη), με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Παντελή Βούλγαρη και φέτος εμφανίζεται πλουσιότερο, από 16 Ιουλίου – 3 Σεπτεμβρίου.

Για να προστεθεί στις εκδηλώσεις των μουσείων Γουλανδρή, Κυδωνιέως και της Καϊρείου Βιβλιοθήκης. Ισχυρά πολιτιστικά δέλεαρ για ντόπιους κι επισκέπτες.

Συνύπαρξη κοσμημάτων και… μπαρούτης στην ιστορική Δημητσάνα («μπαρούτη είχαμε, έκαμνε η Δημητζάνα» γράφει ο Κολοκοτρώνης), στο εκεί Μουσείο Υδροκίνησης, δημιούργημα του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, που αποτελεί έναν ακόμη πόλο έλξης.

Είναι η έκθεση με δημιουργίες των σπουδαστών της παραδοσιακής Σχολής Αργυροχρυσοχοΐας της γειτονικής Στεμνίτσας. Διάρκεια ώς αύριο Κυριακή. Ενας ακόμη λόγος επίσκεψης στη μαγευτική αυτή αρκαδική περιοχή.

Thalassa, ο τίτλος της ατομικής έκθεσης του ζωγράφου Θωμά Τουρναβίτη στον «Δεσμό» (Desmos) του Παρισιού. Που δεν είναι μόνο ένα ιστορικό ελληνογαλλικό βιβλιοπωλείο –συν εκδοτικός οίκος– που έστησε στην περιοχή του Μονπαρνάς ο Γιάννης Μαυροϊδάκος, αλλά και μια φιλόξενη γκαλερί, που γνωρίζει στο γαλλικό κοινό Ελληνες εικαστικούς. Οπως ο εκ Πειραιώς Τουρναβίτης, ο οποίος καλεί να πιάσουμε άγκυρα στο έργο του, «ώστε να σαλπάρουμε ξανά μαζί».

Ο Αλέκος Λούντζης, του οποίου η πρώτη εμφάνιση ως ποιητή με τη συλλογή «Προπαγάνδα, κάποια γράμματα για κάποια πράγματα» χαιρετίστηκε τον περασμένο Μάρτιο από την παρούσα στήλη, έλαβε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή του ηλεκτρονικού περιοδικού «Αναγνώστης».

Και προχθές Πέμπτη παρουσιάστηκε μετά πολλών επαίνων στο στέκι των εκδόσεων Γαβριηλίδης στο Μοναστηράκι. Ομιλητές: Γιώργος Καράμπελας, Δημοσθένης Παπαμάρκος, Κώστας Σταθαράκης. Για ακόμη καλύτερη συνέχεια.

ΚΑΙ… «Πάρε τη δόση και δώσε αυτά που μας χρωστάς».