Μουσικές μποτίλιες στο πέλαγος…

Ενας δημιουργός, ένας συνθέτης –από συμφωνικά έργα ώς απλά τραγούδια– συν-συγγραφέας βιβλίων με αντικείμενο πάλι τη μουσική. Είναι ο Κώστας Μυλωνάς, ο οποίος, κοντά μισό αιώνα, εμμένει απτόητος μουσικά. «Μποτίλιες στο πέλαγος» είναι ο πιθανός τίτλος cd που ηχογράφησε πρόσφατα, «γιατί», λέει, «πραγματικά, τι τύχη μπορεί να έχει ένα cd σήμερα; Ποια εταιρεία θα θελήσει να τον εκδώσει;»

Η γνωριμία μου με τον Μυλωνά μετράει απ’ τα καλά χρόνια της «Ελευθεροτυπίας», οπότε δημοσίευε εκλαϊκευμένα μουσικά κείμενα. Και βέβαια από τους δίσκους και τα βιβλία του. Βιάζομαι, στους πρώτους, να αναφέρω το «Ασμα Ασμάτων», που μελοποίησε στην απόδοση του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Και, στα δεύτερα, την τετράτομη «Ιστορία του ελληνικού τραγουδιού» -από το 1824 ώς τις μέρες μας– ένα πολύτιμο στο είδος του πόνημα, για επαΐοντες και μη.

Θολό τοπίο

Κατά τα λοιπά, έχει γράψει και κυκλοφορήσει σε δίσκους συνθέσεις του, περί τα εκατό τραγούδια, σε στίχους Λ. Παπαδόπουλου, Μ. Ελευθερίου, Κ. Μητροπούλου, Α. Δασκαλόπουλου, Μ. Λουντέμη. Και ακόμη, μουσικές για θέατρο, κινηματογράφο (για την ταινία του Δ. Γρηγοράτου «Φάκελος Πολκ» και το ντοκιμαντέρ του Τ. Χατζόπουλου «Πρέσπες»), πιάνο, κιθάρα, ορχήστρα (κάποια έχουν παιχτεί με την ΚΟΑ ή σε συναυλίες). «Ο δρόμος είναι δύσκολος και μοναχικός», λέει, «αλλά τουλάχιστον έχω την ικανοποίηση ότι, όταν κάνω κάποια συναυλία στον “Παρνασσό”, η αίθουσα είναι γεμάτη».

Ομολογεί ότι έχει επηρεαστεί από τον Μπαχ, τον Μότσαρτ, τον Νίνο Ρότα, αλλά κυρίως από τον Σοπέν, που εκτιμά ότι είναι ο μεγαλύτερος μελωδός που πέρασε ποτέ από τον πλανήτη. «Ο Μπετόβεν έλεγε ότι ο Σοπέν έδωσε ανθρώπινη φωνή στο πιάνο».

Αλλά: «Το τοπίο στον χώρο της μουσικής δημιουργίας είναι αρκετά θολό. Από τη μια, μας κατακλύζει η υπερπαραγωγή φτηνών υποπροϊόντων μιας ανενδοίαστης μουσικής βιομηχανίας, που ασχολείται αποκλειστικά με το τραγούδι με μοναδικό σκοπό το κέρδος και, από την άλλη, μας απελπίζει το γεγονός ότι οι περισσότεροι λόγιοι συνθέτες μας έχουν πάρει διαζύγιο από το συναίσθημα και επομένως από το κοινό, που εννοείται ότι είναι ο φυσικός αποδέκτης του έργου τους».

Ωστόσο, γενικά, δέχεται ότι υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις στον χώρο της λόγιας μουσικής και στον χώρο του τραγουδιού, το οποίο όμως, είτε το θέλουμε είτε όχι, κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος του κοινωνικού σώματος. «Γι’ αυτό πρέπει να το προσέξουμε ιδιαίτερα, να το προστατέψουμε, γιατί κατάντησε να είναι ένα κακόγουστο θέαμα, παρά ένα ελκυστικό ακρόαμα».

Υπάρχουν βέβαια και τα κρατικά κανάλια, έτσι όπως πορεύονται μετά το «μαύρισμα», και τα Μουσικά Σύνολα, «αλλά ας μη μιλάμε καλύτερα γι’ αυτά. Τηλεφωνείς στον αρμόδιο καλλιτεχνικό διευθυντή, δεν σηκώνει το τηλέφωνο, του στέλνεις ένα μήνυμα, δεν απαντάει, του στέλνεις τις παρτιτούρες των έργων σου και αναρωτιέσαι αν τις πέταξε στο καλάθι των αχρήστων». Εχει καλά λόγια, όμως, για το Τρίτο Πρόγραμμα, «με τους ιδιαίτερα αξιόλογους παραγωγούς και τις εκπομπές τους». Και αναφέρει, για παράδειγμα, τις εκπομπές του Γιώργου Φλωράκη και του Διονύση Μαλλούχου, οι οποίες ακούγονται αντίστοιχα 8-10 και 10-12 με τίτλο «Ολα τα πρωινά του Τρίτου». Επίσης μια μεσημεριανή εκπομπή του Χρήστου Παπαγεωργίου, στην οποία ενίοτε είναι προσκεκλημένος κάποιος Ελληνας συνθέτης.

Τα βιβλία του

Εκτιμώ ότι ο Μυλωνάς έχει περί πολλού το έργο του «Ασμα Ασμάτων», το οποίο -μολονότι έχει ακούσει πολλά παινέματα γι’ αυτό- δεν έχει παρουσιαστεί όπως το έχει γράψει, ούτε στον δίσκο που έχει κυκλοφορήσει - μόνο μ’ ένα πιάνο, με τις φωνές του Τάκη Φάβιου και της Κατερίνας Ανδρέου (κυκλοφορούν όμως οι παρτιτούρες του έργου σε έκδοση του οίκου Παπαγρηγορίου–Νάκας).

Αλλά βέβαια υπάρχουν και τα βιβλία του Μυλωνά, τα οποία έχουν μεγάλη πέραση – ειδικότερα η προαναφερθείσα «Ιστορία του ελληνικού τραγουδιού». Και ακόμα τα: «Μουσική και κινηματογράφος», «Η μουσική στον ελληνικό κινηματογράφο», «Μουσικά θέματα και πορτρέτα» (τα περισσότερα από τις εκδόσεις «Κέδρος»), ενώ ετοιμάζει για έκδοση ένα ακόμη βιβλίο: «Μελοποιημένη ποίηση – Ενας αμφιλεγόμενος γάμος».

«Είναι υπερήφανος επειδή ποτέ δεν είχε καμιά επαφή ή συναλλαγή με κόμματα, πολιτικούς και συνδικάτα», διαβάζω στην ιστοσελίδα του.

Στο πλαίσιο

Μου έκανε εντύπωση την περασμένη εβδομάδα, στην εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για τα 60 συγγραφικά χρόνια του Βασίλη Βασιλικού, η παρουσία του υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Δένδια. Μήπως μετακινήθηκε αιφνίδια στο υπουργείο Πολιτισμού ή μπήκε σε λάθος αίθουσα; Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η γνωριμία Δένδια και Βασιλικού μετράει από πέρυσι, όταν ο τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη υπήρξε ο κύριος ομιλητής σε εκδήλωση για το «Ζ» στο κτίριο του αρχηγείου της αστυνομίας Θεσσαλονίκης. Ναι, όπως το γράφω…

Οσο απίστευτο κι αν ακούγεται, η εκεί αστυνομία διαθέτει «Λέσχη Ανάγνωσης», και μέλη της είχαν επιλέξει σε εκδήλωσή τους το βιβλίο του Βασιλικού, που, ως γνωστόν, έχει θέμα του τη δολοφονία στην ίδια πόλη, από το παρακράτος, του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη. Τότε δηλαδή, το 1963, που τα μέλη της «Λέσχης Ανάγνωσης» δεν είχαν καν γεννηθεί –ούτε καν κάποιων οι γονείς… Και ο υπουργός, που είχε μια τυπική γνωριμία με τον Βασιλικό, δέχτηκε να είναι ο κεντρικός ομιλητής. Κρίμα που δεν ήμουν… (Είναι, λέω, από τα παράδοξα μιας δεξιάς κυβέρνησης, γιατί σκεφτείτε τι θα συνέβαινε αν γινόταν επί μιας κεντρώας ή αριστερής).

Αρπάζω την ευκαιρία να αναρωτηθώ: Είναι δυνατόν να φανταστούμε μια αστυνομία σπουδασμένων και ευαισθητοποιημένων αστυνομικών; Στα χρόνια εκείνα, όταν βρισκόμουν στη Γαλλία, εντυπωσιασμένος από την ευγένεια των εκεί αστυνομικών, το λέω σε μια συνάντησή μας στον αείμνηστο Μίμη Δεσποτίδη. «Τους έχεις δει να δέρνουν;» λέει. Τους είδα λίγες ημέρες αργότερα σε μια διαδήλωση για το Βιετνάμ -και έπαθα…

ΚΑΙ… Πάει και η Αννα Καφέτση. Να δούμε ποιος άλλος –άξιος– έχει σειρά.