Συνεορτάζοντας με τον Φιντέλ Κάστρο

Ενενήντα ετών (29 Ιουλίου) αισίως ο Μίκης Θεοδωράκης, κι ευκαιρία –μία ακόμη– να θυμίσω κάποια άλλα γενέθλια, πριν από 34 χρόνια στην Αβάνα – τα καλύτερά του νομίζω, αφού τα συνεόρτασε με εκείνα του Φιντέλ Κάστρο, με την Κούβα στ’ απάνω της, στον καιρό της αμέριστης υποστήριξης από την κραταιά τότε Σοβιετική Ενωση. Και, το κυριότερο, άπαντες 34 χρόνια νεότεροι…

Ηταν Ιούλιος του 1981, όταν ο συνθέτης είχε προσκληθεί στην Αβάνα για σειρά συναυλιών με το «Κάντο Χενεράλ», που είχε προετοιμάσει κουβανέζικη ορχήστρα και χορωδία, με σολίστ τους δικούς μας Μαρία Φαραντούρη, Πέτρο Πανδή και τον Λάκη Καρνέζη στο μπουζούκι. Και ακόμη, τον Γιώργο Νταλάρα σε άλλα τραγούδια του – όλα υπό τη διεύθυνσή του.

Το «Κάντο» παρουσιάστηκε στη συνέχεια –προσφορά του Κάστρο– και στη Μανάγκουα της Νικαράγουας, όπου οι Σαντινίστας γιόρταζαν τα δύο χρόνια από την απαλλαγή της χώρας από τον δικτάτορα Σομόζα. Συναυλίες που Κουβανοί και Νικαραγουανοί απόλαυσαν με συγκίνηση και ενθουσιασμό, αφού στα δικά τους πάθη -από τον Πάβλο Νερούδα- αναφέρεται το «Κάντο».

Ο Κάστρο εμφανίστηκε απροειδοποίητα στην τελευταία συναυλία, στην πλατεία του καθεδρικού ναού της Αβάνας, πλαισιωμένος από φρουρούς-θηρία. Απροειδοποίητα, καθώς, έπειτα από τις αλλεπάλληλες απόπειρες δολοφονίας που του είχαν γίνει, δεν ανακοινώνονταν οι κινήσεις του. Επευφημίες από το κοινό («Βίβα Φιντέλ!») που είχε κατακλύσει τον χώρο.

Με το τέλος της συναυλίας, συγχαρητήρια («Μανίφικο!» - θαυμάσιο) και ασπασμοί από τον Κάστρο στον Θεοδωράκη, με τον οποίο γνωρίζονταν από καιρό. Λίγο πιο μετά ζήτησε να την ακολουθήσουμε -«για ένα ποτό»- η ξεναγός που είχε χρεωθεί τους τρεις Ελληνες δημοσιογράφους που καλύπταμε το γεγονός (οι άλλοι δύο, πλην της ταπεινότητάς μου ως «Ελευθεροτυπία», ήταν ο Κώστας Ρεσβάνης από τα «Νέα» και ο Αρης Παπάνθιμος από τον «Ριζοσπάστη», που έφυγε πρόωρα από τη ζωή. Μαζί μας και η φωτογράφος Νίκη Τυπάλδου, που επίσης έχει φύγει από τη ζωή).

Εκεί, στην αίθουσα ενός διπλανού κτιρίου, η σύστασή μας από τον Θεοδωράκη στον Κάστρο: «Από δω οι Ελληνες δημοσιογράφοι». «Και σεις Ελληνες; Μα παντού βλέπω Ελληνες. Ακόμη και δύο υπουργοί μου είναι Ελληνες!». Η χαιρετούρα εγκάρδια, αλλά σύντομη.

Αδύνατο να του απευθύνουμε έναν λόγο. «Νο ιντερβιού» - όχι συνέντευξη, ψιθυρίζουν τα θηρία της φρουράς του. Το ίδιο πρόβλημα και για φωτογραφίες – με δυσκολία ό,τι αρπάξουμε.

Λίγο μετά μπαίνουμε με τη συνοδό μας σ’ ένα αμάξι και φτάνουμε σε μια καλαίσθητη μονοκατοικία (κονάκι προεπαναστατικά κάποιου αξιωματούχου του δικτάτορα Μπατίστα). Περνάμε σ’ έναν καταπράσινο και λουλουδιασμένο κήπο, κι εκεί, έπειτα από λίγο, να και ο Κουβανός ηγέτης με κάποιους δικούς του – συνολικά οι καλλιτέχνες, εμείς και οι άνθρωποι του Κάστρο, περί τα είκοσι άτομα.

Κοινή τούρτα

Ηταν, είπαμε, 29 Ιουλίου, και οι Κουβανοί, που κάτι ήξεραν, είχαν ετοιμάσει μπουφέ με εδέσματα και ποτά, μαζί με μια τούρτα για τα γενέθλια του Θεοδωράκη. Οπως όμως έγινε αμέσως γνωστό, τα γενέθλια ήταν διπλά, καθώς γιορτάζονταν και του Κάστρο - κάπως πρόωρα βέβαια, αφού είχε γεννηθεί 13 Αυγούστου 1926 (έναν χρόνο μικρότερος από τον δικό μας, αλλά αμφότεροι υψηλότατοι).

Ο Κάστρο είναι στα κέφια του και η όλη εμφάνιση και συμπεριφορά του δύσκολα παραπέμπουν στον άτεγκτο επαναστάτη και τον αδέκαστο κατήγορο των Αμερικανών. Η βραδιά -η ολονυχτία πιο σωστά, αφού κράτησε πάνω από τέσσερις ώρες- κύλησε με πολύ κέφι. Παρά το «νο ιντερβιού», αρκετή κουβέντα και φωτογραφίες, με τον Κουβανό ηγέτη (και για την αφεντιά μου, επιπλέον, ένα αυτόγραφο του Κάστρο), με ενδιάμεσο πάντα τον Θεοδωράκη. Και στη συνέχεια τραγούδι από τον Γιώργο Νταλάρα και μπουζούκι από τον Λάκη Καρνέζη (όλα με την επιστροφή μου επί μία εβδομάδα στην «Ε»).

Για εμάς ιδιαίτερα τους δημοσιογράφους, ήταν μια ανεπανάληπτη εμπειρία, καθώς συναντηθήκαμε με τον μεγαλύτερο εν ζωή επαναστάτη, οδυνηρό αγκάθι στο πέλμα του Αμερικανού γίγαντα, δίπλα σ’ έναν δικό μας μύθο. (Ανταποδίδοντας τις φιλοφρονήσεις του Κάστρο, ο Θεοδωράκης τον προσκάλεσε στην Ελλάδα, αλλά, προφανώς, δεν αρκούσε η δική του μόνο πρόσκληση…).

Στο πλαίσιο

Κουβέντα –άκρως ανθρώπινη και συγκινητική– της Μελίνας με χαροκαμένες Κύπριες γυναίκες, κι από κοντά μεστή συνέντευξη με Μακάριο, έναν χρόνο μετά το τουρκικό μακελειό – ήγουν πριν από 40 χρόνια. Στο ντοκιμαντέρ, που προβλήθηκε τη Δευτέρα (πού αλλού;) από τη δημόσια τηλεόραση, για την 41η μαύρη επέτειο (την… άσπρη για την Ελλάδα, λόγω της πτώσης της χούντας). Και να διαβάζω (ξανά μανά), διά στόματος Ερντογάν, ότι «Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι είναι αποφασισμένοι για λύση». Τώρα μάλιστα.

Διαβάζω στο νέο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού «Ημερολόγιο Θάσου» (εκδ. Gutenberg): «Ολοι οι νέοι υπάκουσαν στο κάλεσμα της γενικής επιστράτευσης: φύγαν, δηλαδή, μετανάστες για τη Γερμανία. Αποκλειστικά για τη Γερμανία. Αλλοτε έφευγαν για την Αμερική, τον Καναδά, την Αυστραλία, την Αφρική. Τώρα μόνο μια χώρα τούς μαγνητίζει: η βαριά, βιομηχανική, ανασυγκροτημένη Γερμανία, η ηττημένη απ’ τον πόλεμο, ενώ εμείς βρεθήκαμε, βλέπετε, με τη μεριά των νικητών». Από κείμενο γραμμένο το… 1962 (τα κατοπινά -όλα διαβαστερά, εξομολογητικά- φτάνουν ώς τις μέρες μας).

«Παρέλειψες τον Αστέρη Στάγκο», παρατηρεί ο Γιώργος Βιδάλης, συνταξιδιώτης, τα καλά χρόνια, στα καλλιτεχνικά της «Ελευθεροτυπίας», αναφερόμενος στο κείμενο του περασμένου Σαββάτου. Οντως παράλειψη. Κι ας προσθέσω ότι στα χρόνια που ακολούθησαν προστέθηκαν και άλλοι επιφανείς συνάδελφοι, ενώ υπήρξαν και απώλειες (κάποιοι πάντως που «μετακόμισαν» δεν καλοπέρασαν).

Κι ένα ευχαριστήριο τηλεφώνημα από τον Ανδρέα Μπαρτζώκα, από τους 27 δραπέτες των Βούρλων, κι από τους τρεις εν ζωή στις μέρες μας. Πολύπαθος αγωνιστής, λεβεντιά άνθρωπος, από αυτούς που «τα ’δωσαν όλα». (Κι ας μη ρωτήσω τι «εισέπραξαν».)

ΚΑΙ… Δηλαδή όσοι νέοι σχεδιάζουν να ακολουθήσουν την αγροτική ζωή να μην το αποτολμήσουν;