Η… ποιητική διάσταση της αποστασίας

Μια συνάντηση δέκα λεπτών του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου με τον πρωθυπουργό του 53% στις εκλογές του προηγούμενου χρόνου Γεώργιο Παπανδρέου στάθηκε αρκετή να κάνει αγεφύρωτο το χάσμα που τους χώριζε. Ηταν το βράδυ της 15ης Ιουλίου 1965 - ήγουν πριν από 50 χρόνια. Στη σύντομη συνάντησή του με τον αλαζονικό νεαρό βασιλιά (25 χρόνων τότε) διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συνεννόησης και υποβάλλει προφορικά την παραίτησή του, με την επιφύλαξη ότι θα τη στείλει την επομένη και γραπτή. «Μου αρκεί η προφορική», απαντάει ο δασκαλεμένος, κατά τους γνωρίζοντες, από τη Φρειδερίκη βασιλικός βλαστός.

Η δουλειά είναι «στημένη». Ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας και οι πρώτοι αποστάτες βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου έχουν ήδη φορέσει τα φράκα τους και περιμένουν σε κάποια αίθουσα των ανακτόρων. Η πρώτη αυλική κυβέρνηση ορκίζεται 50 λεπτά μετά την αποχώρηση του νόμιμου πρωθυπουργού. Ο δρόμος της εκτροπής, που σε λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα θα φέρει τη δικτατορία, έχει ανοίξει.

«έχεις ευθύνη…»

Τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν είναι της αρμοδιότητας άλλων συναδέλφων. Εδώ θα αρκεστώ στην… ποιητική διάσταση της αποστασίας, καθώς ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, εκτός από πολιτικός, νομικός και δημοσιογράφος (και μάλιστα εκ των ιδρυτών της ΕΣΗΕΑ), υπήρξε λόγιος-ποιητής, με το ψευδώνυμο Γεώργιος Αθάνας, και με την τελευταία του αυτή ιδιότητα μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Και πώς θα μπορούσε να μην είναι, αφού κοντά στ’ άλλα είχε χαρίσει στην ποίησή μας τρανταχτούς στίχους σαν αυτούς που είδαν το φως της δημοσιότητας μετά την αναρρίχησή του στον πρωθυπουργικό θώκο:

«Μην αφήνεις Θήνη / το κορμί να φθίνει! / έχεις ευθύνη…» / Αλλο: / «Στ’ αυτάκια σου εγώ θα σου κρεμώ / χνουδάτα καμπουρέλια / το χνούδι θα σε γαργαλά / και κα-κα-κα τα γέλια!» / Κι άλλο: / «Οχι δεν σου το εγκρίνω / συμβουλή σου δίνω / το ροδάκινο άμα φας / το κουκούτσι να πετάς!»

Μάστορης της ρίμας ο Νόβας είχε ιδιαίτερη επίδοση στα ευκαιριακά στιχάκια, που σκάρωνε αντί λόγου. Ετσι στα εγκαίνια ενός εργοστασίου αυτόματης εμφιάλωσης είχε πει: «Από τον καιρό της Αλώσεως / είχαμε να δούμε / τέτοιο εργοστάσιο εμφιαλώσεως!» / Και σε μια συνεστίαση προς τιμήν του ευεργέτη της χούντας Τομ Πάπας:

«Πανηγυρίζει ο λαός άπας / διότι συντρώγει μεθ’ ημών / ο Τομ Πάπας!» / Και σε μιαν άλλη συνεστίαση, προς χάριν κάποιας κυρίας: / «Και επειδή είναι κρύα / τα νερά του Βόλγα / πίνω εις υγείαν σας / κυρία Ολγα!»

Αλλά το τετράστιχο που τον έκανε… διάσημο είναι το «Γαργάλατα». Το αφιέρωσαν οι «Αδιάκριτοι» της 2ης σελίδας των «Νέων» (επί διευθύνσεως Κώστα Νίτσου) στις 29 Ιουλίου στα μέλη της Βουλής, που επρόκειτο να ψηφίσουν την κυβέρνηση του Νόβα, με τη σημείωση: «Ιδού, κύριοι, ποιος ζητάει την ψήφο της εμπιστοσύνης σας! Αν είναι δυνατόν ο άνθρωπος που γέννησε αυτούς τους στίχους ν’ απαιτεί να κυβερνήσει με την έγκρισή σας την Ελλάδα του Αισχύλου και του Σολωμού!»

«Κι ήταν τα στήθια σου / άσπρα σαν τα γάλατα / και μου ’λεγες: / Γαργάλατα!»

Το τετράστιχο αυτό έγινε το «σήμα κατατεθέν» του Νόβα και του χάρισε τον τίτλο «Ο Γαργάλατας» και το… χαϊδευτικό «Νόβα… Γαργαλιάρη», που τον ακολούθησαν και τα κατοπινά χρόνια. (Το 2004, πάντως, σε άρθρο του στα «Νέα» ο Λευτέρης Παπαδόπουλος αποκάλυψε ότι εμπνευστής τού «Γαργάλατα» ήταν ο Κώστας Σταματίου, που είχε και την επιμέλεια της στήλης «Αδιακρισίες»).

Ο Νόβας καταψηφίστηκε από τη Βουλή, εν μέσω αποδοκιμασιών και λαϊκών διαδηλώσεων. Ακολούθησαν, το ίδιο αποδοκιμαζόμενοι, οι: Ηλίας Τσιριμώκος (ΕΑΜίτης κάποτε), Στέφανος Στεφανόπουλος, ο εξωκοινοβουλευτικός Ιωάννης Παρασκευόπουλος και, τέλος, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, που έμελλε να είναι και ο τελευταίος προδικτατορικός πρωθυπουργός.

Η λαϊκή μούσα, ωστόσο, εμπνεύστηκε ιδιαίτερα από τη διαδρομή του Ηλία Τσιριμώκου, που την κατέγραψε με το ακόλουθο τετράστιχο, που τραγουδιόταν στις διαδηλώσεις στον ρυθμό του «γιούπι - γιάγια»:

«Η ιστορία σου αρχίζει απ’ τα βουνά (δις) / ύστερα πάει στο Κέντρο / κι ύστερα στη Δεξιά / Τσιριμώκο, Τσιριμώκο μασκαρά!»

Παραλείπω (ως άλλο ρεπορτάζ) την έξαρση των ημερών, την όλη ατμόσφαιρα και τα συνθήματα κατά των αποστατών, μη εξαιρουμένων και των βουλευτών που τους στήριζαν, μεταξύ των οποίων και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που είναι και ο μόνος, αν δεν κάνω λάθος -ζωή να ’χει- επιζών.

Στο πλαίσιο

Και τώρα να δούμε τι θα προκύψει μετά το ηχηρό ΟΧΙ (στον στραγγαλισμό, αλλά και στο Grexit) που έβγαλε η κάλπη. Που εντυπωσίασε ακόμη και αυτούς που ανέμεναν πρωτιά, αλλά όχι τόσο… προωθημένη. («Το δημοψήφισμα έγινε για να αποκαθηλωθεί ο Σαμαράς», αποφαινόταν πάντως μέλος ομηγύρεως. «Και ο Βαρουφάκης, και ο Βαρουφάκης!» πρόσθετε άλλος). Το «όχι» ωστόσο έχει σχέση με την παράδοσή μας, ανεξαρτήτως αποτελέσματος – από αρχαιοτάτων χρόνων. Εξ ου και οι χοροί το βράδυ της Κυριακής στην πλατεία Συντάγματος. Πού να το καταλάβουν οι άσπονδοι εταίροι μας…

Και να που η δημόσια τηλεόραση, μετά την ανασύστασή της, αρχίζει και παίρνει τ’ απάνω της, να βοηθάει τον πολίτη να καταλάβει τι γίνεται σ’ αυτό τον τόπο, μακριά από μαγειρέματα, που εξακολουθούν και αποτελούν το καθημερινό «μενού» των εμπορικών καναλιών. Και το κανάλι της Βουλής, που, λόγω της αργίας του Κοινοβουλίου, βλέπεται και απ’ όσους προτιμούν κάποιο πολιτιστικό πρόγραμμα από τις ατέρμονες συζητήσεις των διαφόρων επιτροπών.

Μια και ο λόγος παραπάνω για τον Γιάνη Βαρουφάκη, προσωπικά δεν θα τον στερηθώ καθώς έχω παραδίπλα δύο ογκώδη πονήματά του: «Θεωρία Παιγνίων – Η θεωρία που φιλοδοξεί να ενοποιήσει τις κοινωνικές επιστήμες» και «Η Γένεση της Μνημονιακής Ελλάδας – Ενα χρονικό της Κρίσης» (εκδόσεις Gutenberg). Πιο βαρύ το πρώτο (μεταφορικά και κυριολεκτικά – 820 σελίδες), πιο κοντά στα ενδιαφέροντά μου το δεύτερο – ενδεικτικά ένα κεφάλαιο: «Το Νέο Καθεστώς: Πτωχοτραπεζοκρατία εν μέσω Χρεοδουλοπαροικίας»…

ΚΑΙ… Ενα ακόμη ΟΧΙ: στην τιμωρία όσων προτίμησαν να εμπιστευτούν το κομπόδεμά τους στις ελληνικές τράπεζες.