Λεβέντης ως Ελληνας!

Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά εν όψει, και μολονότι η πανδημία εξακολουθεί απτόητη να «θερίζει», θα σταθώ –ως… διάλειμμα– σε κάποια από τα αποκαλούμενα «χρόνια της αθωότητας», τότε που ο κόσμος (των παιδιών που υπήρξαμε…) περιοριζόταν στα όρια του χωριού και στις οικογένειές μας. Καταφύγιο, κάποιες μικρές αποδράσεις – ερήμην γονέων και δασκάλων. Μια απ’ αυτές, το εβδομαδιαίο περιοδικό «Γκαούρ – Ταρζάν» (λίγο πριν προκύψει ο κορακοζώητος «Μικρός Ηρως»). Κι επειδή πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για το δεύτερο, θα σταθώ στο πρώτο, συγγραφέας του οποίου υπήρξε ο Νίκος Ρούτσος, καθώς στις 15 Δεκεμβρίου συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή, στα 77 του.

«Με τον θάνατο του Νίκου Ρούτσου χάσαμε έναν από τους πρώτους πνευματικούς μας τροφοδότες. Ηταν αυτός που με τις εξωτικές ιστορίες και τα παραμύθια του ερέθιζε τη φαντασία μας και ομόρφαινε τη ζωούλα μας τα δύσκολα εκείνα μετεμφυλιακά χρόνια», έγραφα στις 19 Δεκεμβρίου 1981 στην «Ελευθεροτυπία», αποχαιρετώντας τον Ρούτσο.

Μολονότι ο φιλόλογος πατέρας του τον προόριζε για τον ιερατικό κλάδο, ο Νίκος είχε ήδη αρχίσει να γράφει στίχους για τραγούδια και χρονογραφήματα σε έντυπα της εποχής, για να καταλήξει συνεργάτης του εκδοτικού οίκου «Αγκυρα», που από το 1890 ευδοκιμεί ώς τις ημέρες μας από την οικογένεια Παπαδημητρίου. «Και τότε ξαφνικά δημιούργησε τον καταπληκτικό ήρωα Γκαούρ, που θα συγκλόνιζε και θα συνάρπαζε τα Ελληνόπουλα για σχεδόν δύο δεκαετίες», γράφει ο Δημήτρης Χανός, συγγραφέας και ερευνητής συναφών αναγνωσμάτων, προλογίζοντας το ημερολόγιο του 1990, αφιερωμένο στα 100 χρόνια των εκδόσεων «Αγκυρα».

Λεβέντης…

Οπως είναι προφανές, ο λεβέντης της ζούγκλας ήταν ο συμπατριώτης μας Γκαούρ, ο οποίος σαφώς είχε την εύνοια του δημιουργού του και των αναγνωστών, σε αντίθεση με τον χολερικό –βρετανικής καταγωγής– Ταρζάν, με τον οποίο ο δικός μας βρισκόταν σε διαρκή αντιπαλότητα. Την παρέα συμπλήρωναν η σύντροφος του Γκαούρ Ταταμπού (συμπατριώτισσά μας κι αυτή) και η Τζέιν του Ταρζάν. Κι από κοντά οι αστείοι της παρέας: Χουχού και Ποκοπίκο.

Κι εδώ θα δώσω τον λόγο στον φιλόλογο καθηγητή Στέλιο Παπαθανασίου, ο οποίος έλαχε τότε να βρίσκεται στην Αγγλία για μεταπτυχιακές σπουδές, διάβασε το σημείωμα το σχετικό με τον θάνατο του Ρούτσου και επικοινώνησε μαζί μου, ως συν-αναγνώστης του «Γκαούρ – Ταρζάν». Εκτοτε αναπτύχθηκε μια φιλία, που αντέχει ως τις ημέρες μας – αλλά… εξ αποστάσεως, δεδομένου ότι ο καθηγητής ζει οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη. Στην Αθήνα συναντηθήκαμε για πρώτη φορά πριν από 30 χρόνια, σε εκδήλωση του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ για τον Παπαδιαμάντη, του οποίου ο Παπαθανασίου είναι ένθερμος μελετητής και εκ των ομιλητών της βραδιάς. Από τον Παπαθανασίου και το κειμενάκι που ακολουθεί –προσφορά του στην παρούσα σελίδα της «Εφ.Συν.»– με τις παραδοσιακές ευχές μας:

Του Ποκοπίκο

«Ενας από τους δημοφιλέστερους χαρακτήρες του περιοδικού ήταν ο πυγμαίος Ποκοπίκο. Αυτοσυστηνόταν ως “γόης φιδιών και γυναικών, προστάτης κουτών και αδυνάτων, κυνηγός αγρίων κονίκλων” (κουνελιών). Ακολουθούσε τον Γκαούρ στις μάχες που έδινε κατά των ανθρωποφάγων της ζούγκλας και με μια σκουριασμένη χατζάρα αποκεφάλιζε τους… σκοτωμένους!

»Οι ανθρωποφάγοι, φυσικά, τον έβαλαν στο μάτι, του έστησαν ενέδρα, τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στον φύλαρχο για τα περαιτέρω. Ομως ο δαιμόνιος Ποκοπίκο, γνωρίζοντας ότι ο αρχηγός των ανθρωποφάγων ήταν λάτρης των αινιγμάτων, προχώρησε σε μια συμφωνία να τους πει ένα αίνιγμα, κι αν δεν το βρουν να του χαρίσουν τη ζωή. Τελικά το αίνιγμα του Ποκοπίκο, μια σειρά παραλογισμών, του έσωσε τη ζωή, καθώς δεν επιδεχόταν καμιά λογική απάντηση: “Ποιο είναι εκείνο το πράγμα που έχει ένα πόδι, το φυτεύουμε στη γλάστρα και τον χειμώνα… ψήνει κάστανα;”.

»Ο περιορισμένος χώρος δεν επιτρέπει να παραθέσουμε λεπτομερώς τη στιχομυθία του φυλάρχου με τον Ποκοπίκο γύρω από τη λύση του αινίγματος, που ήταν… ο πετροκότσυφας! Αναφέρω απλώς ότι ενώ δέχτηκε, εκών άκων, τις δύο πρώτες απαντήσεις, στο ερώτημα με τα κάστανα, η απάντηση του πυγμαίου τον άφησε κάγκελο: “Αυτό το είπα για να σας μπερδέψω!”».

Στο πλαίσιο

Είθισται, με το τέλος του χρόνου, να γίνεται κι ένας απολογισμός των όσων διαπράχτηκαν –ή δεν– στη διάρκεια του απερχόμενου – συμπεριλαμβανομένου και του πολιτιστικού. Κι εκείνο που θα είχα να παρατηρήσω, μολονότι –ξαναθυμίζω– εδώ και καιρό έχω πάψει να είμαι στο τρέχον ρεπορτάζ, είναι πως τα κατά είναι ισχυρότερα και εμφανέστερα από τα υπέρ. Βέβαια, εν προκειμένω, υπάρχει το ισχυρό άλλοθι της πανδημίας που έχει αλλάξει ανυπόφορα τη ζωή μας. Ενα άλλοθι, ωστόσο, που επιτρέπει στους κρατούντες να επιβάλλουν μέτρα που πλασάρονται ως απαραίτητα, μολονότι η πραγματικότητα τους διαψεύδει.

Από τους χώρους που πλήττονται από την πανδημία είναι (ας το ξαναπούμε) και ο πολιτιστικός. Γίνονται κάποια πράγματα, υποστηρίζονται από έναν κόσμο, «με όλα τα μέτρα», με άδηλη ωστόσο συνέχεια (όπως λίγο-πολύ συμβαίνει σε όλους τους χώρους). Και ίσως να έχει δίκιο αυτός που υποστηρίζει ότι βιώνουμε έναν μικρομεσαίωνα: πολιτικό, πολιτιστικό, κοινωνικό…

Τα παιδιά ωστόσο των δημοσιογράφων ανταποκρίθηκαν κι εφέτος στο κάλεσμα του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ, και ζωγράφισαν έργα εμπνευσμένα από τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Υπάρχουν και βραβεία, αλλά σημασία έχει η συμμετοχή, το χρώμα, η παιδική ματιά.

ΚΑΙ… «Τι εστί αλήθεια;» «Αυτά που δεν μας λένε».

▶ ΣΗΜ. «Αν ζούσε, σε λίγες ημέρες (28 Δεκεμβρίου), θα γιόρταζε τα 60 της χρόνια», έγραφα το περασμένο Σάββατο στο κείμενο το αφιερωμένο στα 10 χρόνια από τον θάνατο της Λουκίας Ρικάκη. Το σωστό είναι ότι είχε γεννηθεί στις 14 Ιουλίου 1961 (και, άρα, τότε τα γενέθλιά της – η 28η Δεκεμβρίου αφορά τον θάνατό της). Το επισημαίνει η κυρία Πανδώρα Μουρίκη – και την ευχαριστώ.