Aυτά τα… παλιόπαιδα

Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού σήμερα, σύμφωνα με απόφαση του ΟΗΕ. Και είπα να της αφιερώσω την παρούσα σελίδα, καθώς παιδιόθεν άλλωστε είχα μια αγάπη στα παιδικά αναγνώσματα και τα θεάματα. Ειδικότερα σε καιρούς που δεν είχαμε και πολλές επιλογές πέρα από τα σχολικά –και εν πολλοίς πληκτικά– μαθήματα, τον εκκλησιασμό και το κατηχητικό, τα «εγκεκριμένα» από το υπουργείο Παιδείας περιοδικά «Η Ζωή του Παιδιού» και «Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Νεότητος». Και, ως… αντίβαρο, κάποια περιπετειώδη αναγνώσματα και παραμύθια, που προμηθευόμασταν και διαβάζαμε λαθραία – άντε και κάποιος πλανόδιος Καραγκιόζης. Συν το ξύλο που τρώγαμε γενικώς – προφανώς ως συμπληρωματικό… διατροφικό είδος.

Βιβλία και ταινίες

Μεγαλώνοντας χώθηκα στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα»: «Ολιβερ Τουίστ» του Ντίκενς, «Τομ Σόγιερ» και «Χόκλμπερι Φιν» του Τουέιν. Από πεζογραφήματα: «Τα άγουρα χρόνια» του Κρόνιν, «Πέντρο Μπάλα» του Αμάντο. Κι από δικούς μας, ενδεικτικά: «Η κόλαση των παιδιών» της Λιλίκας Νάκου, «Σκληροί αγώνες για μικρή ζωή» της Ελλης Αλεξίου κ.ά. Να προσθέσω και μερικές κινηματογραφικές ταινίες με «ήρωες» παιδιά: «Ο πόλεμος των κουμπιών» του Ιβ Ρομπέρ, τα «400 χτυπήματα» του Φρανσουά Τριφό, «Το ξυπόλητο τάγμα» του δικού μας Γκρεγκ Τάλας.

Θα σταθώ περισσότερο στον πολυγραφότατο και πολυδιαβασμένο Βραζιλιάνο συγγραφέα Χόρχε Αμάντο (1912-2001, 20 χρόνια στις 6 του περασμένου Αυγούστου από τον θάνατό του), ιδιαίτερα αγαπητό και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, και στο βιβλίο του που πρωτοδιάβασα έφηβος υπό τον τίτλο «Πέντρο Μπάλα» – από το όνομα του αρχηγού μιας… συμμορίας παιδιών που δρούσε σε κάποια παραλία της Βραζιλίας. Το ίδιο βιβλίο έχει επανεκδοθεί με τον πραγματικό του τίτλο «Οι καπετάνιοι της άμμου», που ξαναδιάβασα (σε μετάφραση Μαρίας Κούρση, εκδ. Πορεία). Και, μέρα που είναι, το αφιερώνω κυρίως στα παιδιά που δοκιμάζονται –και συχνά θαλασσοπνίγονται– μαζί με τους γονείς τους, καθώς υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τις εμπόλεμες εστίες τους.

Μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από δημοσίευμα της τοπικής «Εσπερινής Εφημερίδος» της Βραζιλίας, υπό τον γενικό τίτλο «Παιδιά που κλέβουν», που προηγούνται του αναγνώσματος του Αμάντο:

«Παιδιά που κλέβουν»…

● «Πολλές φορές ώς τώρα η εφημερίδα μας, αναμφισβήτητον όργανον των πιο δικαίων και ηθικών αιτημάτων του λαού της Μπαΐας, εκαυτηρίασε την εγκληματικήν δραστηριότητα των “καπετανέων της άμμου”, ονομασία με την οποία είναι γνωστή μια ομάδα παιδιών που επιτίθενται, κλέβουν και μολύνουν την πόλη μας. Τα παιδιά αυτά, που άρχισαν τόσο νωρίς να κάνουν καριέρα εγκληματίου, περιπλανώνται εδώ κι εκεί χωρίς μόνιμη ή έστω γνωστή κατοικία. Εξάλλου δεν ανεκαλύφθη ακόμη ούτε το μέρος όπου κρύβουν τους καρπούς των παράνομων ενεργειών τους, που έγιναν πια καθημερινές, επιτάσσοντας έτσι την ανάγκη μιας αποτελεσματικής επεμβάσεως του δικαστή των ανηλίκων και της αστυνομίας»…

● Στη συνέχεια του δημοσιεύματος ωστόσο, υπάρχει η επιστολή μιας γυναίκας με τα στοιχεία Μαρία Ρικάρντινα, υπηρέτριας, της οποίας το παιδί είχε κλειστεί σε «αναμορφωτήριο» και η οποία αποφαίνεται: «Προτιμώ να δω τον γιο μου ανάμεσα σ’ αυτούς τους μικρούς κλέφτες, παρά να τον δω να βασανίζεται και να λιώνει μέσα στο φριχτό εκείνο μπουντρούμι για παιδιά. Αν θέλετε να δείτε κάτι που θα σπαράξει η καρδιά σας, πηγαίνετε εκεί».

● Τη μαρτυρία της μητέρας-υπηρέτριας επιβεβαιώνει, στο ίδιο δημοσίευμα, ο αβάς Χοσέ Πέντρο, που επισκέφθηκε το ίδρυμα: «Είμαι υποχρεωμένος να βγω από την αφάνειαν την οποίαν ζω και να σας πω ότι, δυστυχώς, η Μαρία Ρικάρντινα έχει δίκαιο. Τα παιδιά εις το Αναμορφωτήριον αυτό τυγχάνουν μιας ζωώδους μεταχειρίσεως. Αυτή είναι η αλήθεια. Τους φέρονται ως εις άγρια θηρία […] Επήγα εκεί διά να μεταφέρω εις τα παιδιά αυτά την παρηγορίαν της θρησκείας και τα ευρήκα πολύ ολίγον διατεθειμένα να την δεχθούν […] Τα όσα είδα, κύριε Διευθυντά, θα ηδύναντο να χωρέσουν μόνον εις έναν ογκώδη τόμον».

● Είναι όμως και ο διευθυντής του ιδρύματος, ο οποίος, στο ίδιο πάντα δημοσίευμα, έχει τον τελευταίο λόγο και, αφού δηλώνει περιφρονητικά ότι δεν τον απασχολεί η επιστολή της «γυναίκας αυτής», ρίχνεται στον αβά: «Ο ειρημένος ιερεύς δεν είναι παρά ένας δημιουργός κακών και εγκληματικών χαρακτήρων των παιδιών, τα οποία η Πολιτεία έθεσε υπό την επίβλεψίν μου. Και είμαι αποφασισμένος να του απαγορεύσω πλέον την είσοδον εις το υπό την διεύθυνσίν μου Κατάστημα»…

Στο πλαίσιο

Σαράντα και οχτώ χρόνια – κι όσοι ήταν νέοι τότε (ή δεν είχαν καν γεννηθεί), θα είναι σήμερα γονείς και παππουδογιαγιάδες. Δεν έπεσε η χούντα από εκείνη την εξέγερση, άνοιξε όμως τον δρόμο για την πτώση, λίγους μήνες αργότερα, με τίμημα, δυστυχώς, την κατάληψη ενός μεγάλου μέρους της Κύπρου από τους γείτονες… Εχουμε πολλούς λόγους να τιμάμε και να μην ξεχνάμε.

Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού – και να θυμίσω το θαυμάσιο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου (που έχει χαθεί τον τελευταίο καιρό – και μας λείπει): «Εχε το νου σου στο παιδί», με τη φωνή του αξέχαστου Παύλου Σιδηρόπουλου (που «απέδρασε» πρόωρα από τη ζωή). Εκεί –στη συνέχεια– και οι υπέροχοι στίχοι: «Υπερασπίσου το παιδί / γιατί αν γλιτώσει το παιδί / υπάρχει ελπίδα»…

Κάνοντας πριν από λίγες ημέρες το τρίτο εμβόλιο για την πανδημία (και άγνωστο πόσα ακόμα θα προκύψουν για την αντιμετώπιση της παμφάγας πανδημίας, που έχει ρημάξει τον πλανήτη), παρατήρησα ότι ήμασταν όλοι μιας κάποιας –μη παραγωγικής, δεν θα δίσταζα να προσθέσω– ηλικίας. Οι νεότεροι πότε προσέρχονται; Οι αριθμοί πάντως που ανακοινώνονται καθημερινά αφορούν τους πάντες.

Διαχυτικοί εκ φύσεως, που λέμε, είμαστε πλέον, συν τοις άλλοις, υποχρεωμένοι όταν συναντιόμαστε να τηρούμε αποστάσεις (με εξαίρεση, κατά κυβερνητική… εκτίμηση, τα μέσα μαζικής μεταφοράς – εκεί δεν μεταδίδεται τίποτα…). Πάνε οι αγκαλιές, οι χειραψίες (έχουν, στην καλύτερη περίπτωση, αντικατασταθεί με απαλές γροθιές ή… αγκωνιές), τα φιλιά. «Φιλάκια!» (στον… αέρα), λέγαμε ή ακούγαμε ώς πρόσφατα. Τα μόνα που επιτρέπονται – για μεγαλύτερη ασφάλεια, τηλεφωνικά.

ΚΑΙ… Μαραθώνιος πανδημίας (με άδηλο τέρμα).