Επιμένοντας (επιτυχώς) ελληνικά

Δεκαπέντε ηθοποιοί ενσαρκώνουν στη σκηνή του θεάτρου «Στοά» τους ήρωες του έργου του Μποστ «Μήδεια». Και ξεκινάω από αυτό επειδή τα μικρά θέατρα δεν αντέχουν πλέον, για λόγους οικονομικούς, τα πολυπρόσωπα.

Μικρό μεν θέατρο η «Στοά», έκτος κέντρου, σ’ ένα δρομάκι στου Ζωγράφου, χωρίς κρατική επιχορήγηση (πάνε προ πολλού αυτά), αλλά άκρως παραγωγικό, δημιουργικό και ανθεκτικό, αν κρίνουμε από τη μακροζωία του, έχει γράψει τη δική του ιστορία: σαράντα τέσσερα χρόνια αδιάπτωτης παρουσίας μετράει εφέτος – ένα ρεκόρ για την ελληνική θεατρική πραγματικότητα, που δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως. Το πιο σημαντικό: στα 44 αυτά χρόνια έχει σταθεί πολύτιμος αρωγός της νεοελληνικής θεατρικής συγγραφικής παραγωγής. Κάτι δηλαδή που θα έπρεπε να είναι έργο, φροντίδα, υποχρέωση μιας κρατικής σκηνής (κι ας θυμίσω ότι το ιδρυτικό του Εθνικού Θεάτρου ορίζει ότι το 50% των έργων που παρουσιάζει πρέπει να είναι ελληνικά. Πόσο έχει τηρηθεί;).

Εύγλωττοι οι αριθμοί: στα 44 αυτά χρόνια έχουν παρουσιαστεί στο θέατρο «Στοά» 70 έργα 42 Ελλήνων συγγραφέων (έναντι 13 ξένων), 25 από τους οποίους πήραν εκεί το «βάπτισμα του πυρός». Μεταξύ αυτών: Ποντίκας, Διαλεγμένος, Χρυσούλης, Κορδάτος, Παπακυριάκης, Βέργου, Τσίρος, Κατσικονούρης, Φακίνου, Κώστας Μποσταντζόγλου, Μέντης. Κι από κοντά τρεις τραγωδίες του Ευριπίδη και 12 παιδικά (διότι διαθέτει και παιδική σκηνή, με ελληνικά έργα κι εκεί).

Εκτός παιχνιδιού

Δημιουργός, εμπνευστής της «Στοάς» ο Θανάσης Παπαγεωργίου, με «πρώτο βιολί» τη Λήδα Πρωτοψάλτη. Γράφει σ’ ένα παλιό λεύκωμα για τα είκοσι χρόνια του θεάτρου: «Η ιστορία της Τέχνης δεν γράφεται στα “παμπ” και στους διαδρόμους. Γράφεται πάνω στο σανίδι, στο πιάνο, στο τελάρο, στο μάρμαρο, στον πηλό». Και λίγο πιο πριν, στο ίδιο κείμενο: «Σ’ όλους τους τομείς παίζονται μεγάλα παιχνίδια. Το ίδιο και στο θέατρο. Θελήσαμε να μείνουμε έξω. Από επιλογή. Αλλοι το είπαν αδυναμία, άλλοι ανικανότητα, άλλοι βλακεία. Είναι μεγάλη ικανοποίηση να βλέπεις στα πρόσωπα των άλλων την εκτίμηση για τη δουλειά σου, γνωρίζοντας ότι αυτή δεν κατακτήθηκε μέσα από καλές δημόσιες σχέσεις. Δεν επιβλήθηκε δηλαδή με το έτσι θέλω. Αυτό βοηθάει στο να υπάρχει μια μεγάλη ισορροπία στις σχέσεις, κι επειδή το θέατρο στηρίζεται στις σχέσεις πλατείας και σκηνής, είναι απαραίτητη αυτή η ισορροπία».

Σκεπτόμενος άνθρωπος ο Θανάσης Παπαγεωργίου, δεν διστάζει να εκφράσει δημόσια τους προβληματισμούς του. Γράφει σ’ ένα κείμενό του στο βιβλιαράκι με τη «Μήδεια», που πρωτοανέβασε πριν από είκοσι χρόνια, στη θεατρική περίοδο 1993 -1994 (όταν ζούσε ακόμη ο Μποστ), πολύ πριν ξεσπάσει το… κακό – σαν να γράφτηκε σήμερα: «Είμαστε, λοιπόν, υποχρεωμένοι να αντισταθούμε με νύχια και με δόντια. Οχι να σιγομουρμουρίζουμε και να γκρινιάζουμε για την κακή μας τύχη, που τελικά την προκαλούμε – ούτε να ζητάμε την εκτόνωσή μας στις πράξεις των άλλων. Είμαστε υποχρεωμένοι να μη φτάσουμε στο σημείο της πνευματικής ανυπαρξίας. Ολα λειτουργούν με στόχο να μας πάνε εκεί, όλοι το καταλαβαίνουμε και κανείς δεν κάνει κάτι. Αυτό θέλουν και “εκείνοι”».

Τρόπος ζωής

Αλλά, βεβαίως, δεν χαρίζεται και στο κοινό: «Λίγοι αγνοί εραστές της καλογουστιάς και μερικοί άξιοι πνευματικοί ηγέτες, κατηγορούμενοι για ηλίθιο ρομαντισμό και έλλειψη προσαρμογής, θα εξοντωθούν σιγά σιγά από αυτό το τεράστιο κύμα της πνευματικής ανηθικότητας των ημερών μας. Ολοι συμφωνούν μ’ αυτά και χαίρονται να τα διαβάζουν. Μέχρι εκεί όμως. Οι τηλεοράσεις θ’ ανοίξουν το πρωί και θα γεμίσουν τα δωμάτια με βλακεία, το βράδυ θα ανοίξουν τα πορνοπεριοδικά, ενδιάμεσα, όλη την υπόλοιπη ημέρα, θα πέφτουν βροχή οι προτάσεις για το πώς θα τα αρπάξουν. Κατά τα άλλα είμαστε μια χώρα που βαδίζει στο δρόμο της προόδου».

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αφήνουμε να μας πάρει η κάτω βόλτα - «ο καθείς και τα όπλα του», που λέει κι ο ποιητής. Διαβάζω και στέκομαι στην πρώτη σελίδα στο ίδιο βιβλιαράκι: «Κάνουμε θέατρο για να δώσουμε λύση στα προβλήματά μας. Να απαλλαγούμε από τα φαντάσματα που μας περιτριγυρίζουν. Να βγούμε από το βούρκο της καθημερινότητας, να γλυτώσουμε από το ψέμα, τη υποκρισία και την απάτη του “πολιτισμού”. Το θέατρο για μας είναι πρόσχημα και τρόπος ζωής».

Στο πλαίσιο

Να αναλαμβάνεις ένα περίβλεπτο ίδρυμα και να το φροντίζεις, και να το αναπτύσσεις με πανθομολογούμενη επιτυχία επί 41 χρόνια, και να αποχωρείς οικειοθελώς (χωρίς, εννοώ, να εκδιωχθείς) αποτελεί μιράκολο γι’ αυτό τον τόπο. Είναι η περίπτωση του Αγγελου Δεληβορριά, του τιμονιέρη του Μουσείου Μπενάκη, που αποχωρεί μεν, αλλά, ευτυχώς, παραμένει στη διοικητική του επιτροπή. Η επιβίωση της Ελλάδας από τις εξαιρέσεις, που έχει πει και ο Νίκος Γκάτσος. Και ο δικός μου καλός λόγος στα όσα –δικαίως– γράφτηκαν και ειπώθηκαν τις ημέρες αυτές για τον Αγγελο Δεληβορριά. Με το καλό ο διάδοχος.

Μύρων Μιχαηλίδης, ακόμη ένας άνθρωπος που παράγει έργο ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Λυρικής Σκηνής, υπό το άγχος πάντα της κουτσουρεμένης κρατικής ενίσχυσης. «Ετσι κάνουν όλες», η κωμική όπερα του Μότσαρτ, με θέμα την απιστία (εδώ των γυναικών), με την οποία ξεκίνησε η νέα χειμερινή περίοδος (σήμερα και αύριο οι τελευταίες παραστάσεις) -σκηνοθεσία Ροδούλα Γαϊτάνου, μουσική διεύθυνση Μίλτος Λογιάδης (τα επιμέρους, στην –θετική– κριτική του ημέτερου Γιάννη Σβώλου). Από πλευράς μου, μια εξαιρετική, ακουστικά και οπτικά, παράσταση.

Η απιστία (εδώ η αντρική) είναι το θέμα της κατά Μποστ «Μήδειας» στο θέατρο «Στοά». Οπου, σε αντίθεση με τον Ευριπίδη, ο Μποστ καταθέτει τη δική του –άκρως χιουμοριστική– εκδοχή. Καλοκουρδισμένη η παράσταση που έστησε ο Θανάσης Παπαγεωργίου (ο ίδιος στους ρόλους της Τροφού και του Ευριπίδη), με τη Λήδα Πρωτοψάλτη στον ρόλο της… κερατούς. Στους θεατές που έδειχναν να την απολαμβάνουν την Κυριακή, και η περιφερειάρχης Ρένα Δούρου (περισσότερα για την προσφορά της «Στοάς», παραδίπλα).

ΚΑΙ… Στον αστερισμό του Τζόκερ.