Η Επίδαυρος που μας λείπει

Και δεύτερο καλοκαίρι, καθώς φαίνεται, χωρίς Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου – κυρίως το δεύτερο, που ήταν ένα «ταξίδι», όχι μόνο για την απόλαυση μιας παράστασης, αλλά –και– για τη διαδρομή ώς εκεί. Με το γαλάζιο της θάλασσας από τη μια και το πράσινο του δάσους από την άλλη. Και στη συνέχεια τα πλήθη που συρρέουν και καλύπτουν τις κερκίδες του μοναδικού αυτού θεάτρου. Και με το τέλος της παράστασης, αν έχει εξασφαλιστεί η διαμονή, απαραίτητα ένα τραπέζι (που καλό είναι να έχει «κλειστεί») στου «Λεωνίδα», που είναι το σταθερό σημείο αναφοράς, στέκι Επιδαύριων καλλιτεχνών και κοινού. Για φαγητό αλλά και συνύπαρξη μ’ ένα κοινό, σε μια ωραία, φιλόξενη και χορταστική, από κάθε άποψη, ατμόσφαιρα, μακριά από κοσμικότητες.

Η οικογένεια

Αναφέρομαι σήμερα στην Επίδαυρο, καθώς έριξα νοσταλγική, θα μπορούσα να τη χαρακτηρίσω, ματιά στο βιβλίο-λεύκωμα «Η Κάλλας, ο Μινωτής, ο Κουν και τα μαγειρευτά της Κάκιας» – ήγουν της κυράς του «Λεωνίδα» (συζύγου του Λεωνίδα Λιακόπουλου –εξ ου και το όνομα στην ταβέρνα– που έχει φύγει από τη ζωή, αλλά συνεχίζουν επάξια η κυρία Κάτια και οι δύο γιοι τους, Νίκος και Γιώργος).

Το βιβλίο-λεύκωμα, έκδοση της «Ελληνογερμανικής Αγωγής», υπογράφει ο Φώτης Απέργης (της καλλιτεχνικής ομάδας –τότε– της μακαρίτισσας «Ελευθεροτυπίας»), με εξώφυλλο του Αλέκου Φασιανού, κυκλοφόρησε πέρσι και προβλήθηκε αρκούντως και από το ημέτερο φύλλο. Αν κάνω αναφορά κι εφέτος, είναι, αν αγαπάτε, για να… ξορκίσω το κακό και να ξαναβρεθούμε. Αλλά τα πράγματα ιστορεί καλύτερα ο Φώτης Απέργης στον πρόλογο του βιβλίου:

«Στις σελίδες που ακολουθούν, πλάι στις ιστορικές φωτογραφίες με αφιερώσεις που κοσμούν τους τοίχους του “Λεωνίδα”, θα διαβάσετε πώς συμπαραστάθηκαν οι κάτοικοι του Λυγουριού στους ηθοποιούς όταν άρχισαν τα Επιδαύρια. Πότε και για χάρη ποιας διασημότητας ηλεκτροδοτήθηκε το χωριό. Ποιο φαγητό άρεσε στην Κατίνα Παξινού να σερβίρει η ίδια στους άλλους ηθοποιούς. Ποιοι τραγωδοί μετά τις πρόβες ξενυχτούσαν παίζοντας σκάκι ή παντομίμα. Πώς βρέθηκε ο νεαρός Διονύσης Φωτόπουλος να τροχίζει ένα ξίφος για να το χρησιμοποιήσει η Μαρία Κάλλας.

»Τι είχαν ζητήσει ο Σπύρος Ευαγγελάτος και ο Κώστας Τσιάνος από τους ηθοποιούς τους σε περίπτωση που κάποιοι συντηρητικοί θεατές αποφάσιζαν να γιουχάρουν τις –τολμηρές για την εποχή– θεατρικές παραστάσεις τους. Ποια σπουδαία τραγωδός δέχτηκε ν’ αρχίσει η πρόβα πιο αργά για να παρακολουθήσουν τα παιδιά του χωριού το Ευρωμπάσκετ. Γιατί η Αμαλία Μουτούση διέκοψε σε μια πρεμιέρα τον κομμό της Αντιγόνης και ξάπλωσε μπροστά στους θεατές. Ποιο τοπικό γλυκό άρεσε στον Φρανσουά Μιτεράν, αλλά και ποια απρόοπτα έζησαν ο Πίτερ Χολ και ο Τζόρτζιο Αρμάνι στον “Λεωνίδα”.

»Είναι μερικές από τις πολλές ιστορίες που με συγκίνηση και χιούμορ αποτυπώνουν τον αγώνα και την αγωνία των ηθοποιών, αλλά και την έγνοια των Λυγουριωτών για τον τόπο και το παρελθόν του. Την αλληλοϋποστήριξη της πνευματικής προσπάθειας και του καθημερνού μόχθου, με σκηνικό ιστορικές καλλιτεχνικές στιγμές στο κορυφαίο αρχαίο θέατρο του κόσμου.

Της αντοχής

»Η μεταβολή των συνθηκών στο φεστιβάλ και στην κοινωνική ζωή στο πέρασμα των δεκαετιών δεν διέρρηξε τους δεσμούς της θεατρικής οικογένειας με την κατ’ εξοχήν αγροτική κοινότητα της Επιδαύρου. Αντίθετα άντεξαν οι θεσμοί αυτοί γιατί βασίζονται όχι μόνο στην ανάγκη, αλλά κυρίως στις αξίες του νεότερου συλλογικού μας μύθου, που αντέχει επίσης παρά την υποτίμησή του.

»Αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει στη σύγχρονη βιομηχανία του τουρισμού και της ψυχαγωγίας, εδώ δεν υπάρχουν “δημοφιλείς προορισμοί”, αλλά αγαπημένοι τόποι στους οποίους οι άνθρωποι πάντα επιστρέφουν – έστω και μετά από 18 χρόνια ό,τι ακριβό περιέχουν, ξαναβρίσκει την εικόνα του ανόθευτη.

»Εδώ επίσης το δέος απέναντι στην καλλιτεχνική πράξη δεν σημαίνει και θάμπος μπροστά στον καλλιτέχνη-σταρ. Αντίθετα, τη συνωμοτική κατάδυση στο διαχρονικό κείμενο ακολουθεί πάντα η συντροφική ανάδυση της γιορτής που μοιράζονται καλλιτέχνες και κοινό, Εδώ, τέλος, οι άνθρωποι του πολιτισμού έχουν καλύτερη καθημερινότητα, γιατί οι άνθρωποι της καθημερινότητας έχουν πολιτισμό».

Στο πλαίσιο

Δεν φτάνει που άρπαξαν ό,τι μπορούσε να κουβαληθεί (και πιθανότατα να «σκοτωθεί») από το Ωδείο Αthenaeum (κοντά στο Θησείο), κατέστρεψαν ό,τι βρήκαν, προς μεγάλη απογοήτευση (και οργή) καθηγητών μουσικής και σπουδαστών. Για να ενισχυθεί, προφανώς, η άποψη ότι χρειάζεται αστυνόμευση παντού…

Στον Χρήστο Λεοντή και στο ανθεκτικό έργο του ήταν αφιερωμένη η εκπομπή «Στα τραγούδια λέμε ναι» (ΕΡΤ 1) το περασμένο Σάββατο, με εκλεκτούς καλεσμένους. Τον Λεοντή, διαχρονική παρουσία της γενιάς του ’60 και με πλούσια προσφορά στο τραγούδι (σε ποίηση Λόρκα, Ρίτσου, Νεγρεπόντη κ.ά.) και σε μουσικές επενδύσεις θεατρικών έργων.

Αναπάντεχη «απόδραση» από τη ζωή του Σήφη Βαλυράκη, αγωνιστή, με πλούσια αντιστασιακή-αντιχουντική δράση – συλληφθείς, βασανισθείς και φυλακισθείς, ως εκ τούτου ήρωας μυθικών αποδράσεων, ενώ και ως πολιτικό και υπουργό (επί ΠΑΣΟΚ) τον… εδίωκε το αγωνιστικό παρελθόν του. Και είναι κρίμα που δεν κατέγραψε σε βιβλίο ο ίδιος τα βιώματά του...

«Μετρονόμος», το τελευταίο τεύχος του καλού περιοδικού, αφιερωμένο στο τραγουδιστικό φαινόμενο Φλέρυ Νταντωνάκη (1937-1998), με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και κείμενα για την τραγουδίστρια με τη μοναδική φωνή. «Με τις δυσκολίες που βιώνουμε όλοι μας λόγω της πανδημίας, καταφέραμε να ολοκληρώσουμε το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας», γράφει προλογίζοντας ο εκδότης Θανάσης Συλιβός.

Οπως καταφαίνεται, από κείμενο της τέως υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά το περασμένο Σάββατο στο ημέτερο φύλλο, ο διορισμένος στον πρόσφατο ανασχηματισμό υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης είναι χωρίς αρμοδιότητες. Μήπως όμως είναι καλύτερα έτσι, αν είναι να πράττει όσα η υπουργός Πολιτισμού;

ΚΑΙ… Λάρι Κινγκ: κορυφαίος των συνεντεύξεων – και τι συνεντεύξεων…