Μια διπλή επέτειος

«Η παράσταση δεν είναι φώτα, δεν είναι μουσική. Είναι οι άνθρωποι, εσείς κι εγώ»… μονολογούσε ο Δημήτρης Μυράτ, προλογίζοντας την παράσταση του έργου «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Λουίτζι Πιραντέλο (Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1934), που παρουσίαζε στο «Θέατρο Αθηνών» ο θίασος Δημήτρη Μυράτ - Βούλας Ζουμπουλάκη τη θεατρική περίοδο 1961-62 (πριν από 60 χρόνια), σε δική του μετάφραση και σκηνοθεσία – μία από τις καλύτερες παραστάσεις της περιόδου, κατά την εκτίμηση κοινού και κριτικής. Ο Δημήτρης Μυράτ, που στις 10 Ιανουαρίου συμπληρώνονται 30 χρόνια από τότε (1991) που έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 83 ετών, εξ ου και η παρούσα –διπλή– μνεία.

Ο Χατζιδάκις

Στα «ατού» της παράστασης η μουσική και τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, που παρουσίαζε με ζωντανή ορχήστρα την οποία διηύθυνε ο ίδιος. Η ίδια μουσική και τα τραγούδια κυκλοφόρησαν και σε cd από την EMI. «Με τη μουσική αυτή δεν φιλοδοξώ να προσθέσω μία ακόμη μουσική στις τόσες που έχω γράψει για το θέατρο», γράφει ο ίδιος ο Χατζιδάκις στο εσώφυλλο του δίσκου. «Σκοπός μου ετούτη τη φορά, και μ’ αφορμή ένα θαυμάσιο έργο, ίσως το πιο θαυμάσιο του Πιραντέλο, να φτιάξω πάλι τραγούδια, μα που να πηγαίνουν πιο μπροστά απ’ ό,τι μέχρι τώρα έχω φτιάξει.

Η φιλοδοξία μου, καθώς βλέπετε, δεν είναι καθόλου μικρή. Γιατί αξίζει κανείς να φτιάχνει τραγούδια λαϊκά, που να καμώνονται τα λαϊκά με τη φτωχοντυμένη λαϊκοφανή τους παρουσία. […] Τώρα το αν τα τραγούδια μου αυτά είναι λαϊκά ή όχι, χωράει συζήτηση. Γιατί τι συνηθίσαμε να λέμε λαϊκό και τι είναι πραγματικά το λαϊκό; Και για να εξηγηθούμε, όταν λέω λαϊκό, δεν το εννοώ και για τον λαό. Κατά σύμπτωση ο λαός κάθε άλλο παρά λαϊκός είναι. Τα μπουζούκια, οι μπαγλαμάδες και οι ζουρνάδες είναι η συνήθειά του. Εμένα μ’ ενδιαφέρουν οι λίγες, οι μοναδικές του στιγμές που ζει χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνει την αλήθεια του»…

Λέει και άλλα ενδιαφέροντα ο Χατζιδάκις. Αυτό που θα ήθελα να προσθέσω ή να θυμίσω εδώ, είναι ότι τα τραγούδια της παράστασης (και του δίσκου) αποδίδουν η Ζωή Φυτούση («Ο ταχυδρόμος πέθανε», «Το μαντολίνο») και η Βούλα Ζουμπουλάκη («Η πέτρα»). Και περνάω στον Μυράτ:

Ο Μυράτ

Γόνος θεατρικής οικογένειας, γιος του Μήτσου Μυράτ (δεν έχω δει από πού προέρχεται το επώνυμό του) και της Χρυσούλας Κοτοπούλη (αδελφής της Μαρίκας Κοτοπούλη), με σπουδές φιλοσοφίας στο Βερολίνο και θεάτρου στη Δραματική Σχολή του Ράινχαρτ, ο Δημήτρης Μυράτ καθιερώθηκε ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, θιασάρχης, μεταφραστής, θεωρητικός - συγγραφέας (μεταξύ άλλων και δύο βιβλίων για τον Μπρεχτ, που εκτιμούσε ιδιαίτερα), δάσκαλος.

Εργάστηκε ως σκηνοθέτης και ηθοποιός μ’ ένα πλούσιο ρεπερτόριο ξένων και αρχαίων ελληνικών κυρίως έργων και συνεργάστηκε με τους περισσότερους ηθοποιούς του καιρού του. Ειδικότερα διακρίθηκε σε μια εποχή, που τον βασικό κορμό του ελληνικού θεάτρου αποτελούσαν θίασοι με σταθερές συνεργασίες με τα ίδια περίπου πρόσωπα, με επικεφαλής έναν ή περισσότερους θιασάρχες και, εν πολλοίς, ένα δικό τους, στην πλειονότητά του, θεατρόφιλο κοινό.

Το όνομα του Δημήτρη Μυράτ έχει αναφερθεί και στην περίπτωση της δολοφονίας της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη στην Κατοχή, με την κατηγορία, μάλιστα και από συναδέλφους της, ότι υπήρξε συνεργάτρια των Γερμανών. Κάτι που ο ίδιος έχει αρνηθεί όσον αφορά τη συμμετοχή του, προσθέτοντας ότι η Παπαδάκη, εκτός από συνάδελφος με την οποία είχε συμπράξει σε θεατρικές παραστάσεις, υπήρξε και οικογενειακή φίλη. Η δολοφονία αυτή, που δεν είναι βέβαια του παρόντος, εξακολουθεί να έχει άγνωστες πτυχές, ενώ έχει αποτελέσει και το θέμα του μυθιστορήματος του Μάνου Ελευθερίου «Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές».

Κι ας προσθέσω κλείνοντας ότι είχα γνωρίσει τον Δημήτρη Μυράτ για ένα τηλεοπτικό πορτρέτο με τη Βούλα Ζουμπουλάκη, για την εκπομπή «Παρασκήνιο» (Φεβρουάριος 1981) – αμφότεροι ευγενέστατοι και συνεργάσιμοι.

Στο πλαίσιο

Με την αναγγελία της έλευσης του νέου χρόνου, άστραψαν και βρόντηξαν οι έρημοι από κόσμο δρόμοι και πλατείες της Αθήνας. Μια πρωτοφανής (με όλη –εδώ– τη σημασία της λέξης) εικόνα, λίγο-πολύ η ίδια σε όλο τον πλανήτη, που ξεπερνούσε την όποια επιστημονική φαντασία. Βέβαια κάποιοι βγήκαν στο μπαλκόνι τους – και στον βαθμό που κατοικούσαν κάπου στο κέντρο μπορούσαν να δουν την ερημιά των πλατειών, που τέτοια μέρα και ώρα γέμιζαν από κόσμο, που έσπευδε να υποδεχτεί τον καινούργιο χρόνο.

Η στέρηση του ρεβεγιόν των ημερών ήταν ένα πλήγμα που τονίστηκε ιδιαίτερα από κάποιους. Είναι αυτοί που εκτιμούν ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο, ότι το κακό αφορά τους άλλους, ότι δεν υπάρχει περίπτωση να περιληφθούν στην καθημερινή λίστα κρουσμάτων, διασωληνωμένων, νεκρών. Βάλτε και τα ψώνια (δεν εννοώ τα διατροφικά), για να πάνε πού;

Απόλαυση –από τις λίγες των ημερών– η μετάδοση της Πρωτοχρονιάτικης Συναυλίας της Φιλαρμονικής της Βιέννης. Με το πρωτοφανές –και εδώ– να παίζει σε μια γυμνή από θεατές αίθουσα. Το περίεργο είναι ότι τα μέλη της ορχήστρας κάθονταν δίπλα δίπλα, χωρίς μάσκα ή άλλο προστατευτικό μέσον. Αψογοι κατά τα άλλα, με επικεφαλής τον μαέστρο Ρικάρντο Μούτι, που σε σύντομη ομιλία του έκανε έκκληση στις ηγεσίες να ενισχύσουν τον πολιτισμό. Στους δικούς μας απευθυνόταν…

Στις επετείους εκλιπόντων και ο σπουδαίος Σκοτσέζος γιατρός - συγγραφέας Αρτσιμπαλντ Κρόνιν, που στις 10 Ιανουαρίου συμπληρώνονται 40 χρόνια από την εκδημία του. Από τους αγαπημένους της εφηβείας μας, κυρίως για τα μυθιστορήματά του «Αγουρα χρόνια» και «Το Κάστρο».

ΚΑΙ… «Να γινόταν να κοιμόμουν και να ξυπνούσα σε ένα χρόνο»…