Στην τραγική ιστορία της κοπέλας που την έλουσαν με βιτριόλι, αναφερόμουν παραδίπλα το περασμένο Σάββατο. Ιστορία που θύμισε σε αναγνώστη συναφή συμβάντα στις δεκαετίες του ’50, του ’60, ακόμα και του ’70, όπου το βιτριόλι ήταν το «όπλο» μιας κοπέλας, με το οποίο (αν δεν «καθάριζε» κάποιος συγγενής) τιμωρούσε αυτόν που τη διέφθειρε, την ατίμασε, την αποπλάνησε (οι χαρακτηρισμοί της εποχής) και αρνιόταν να την «αποκαταστήσει» (δηλαδή να τη στεφανωθεί).
Ο οποίος αναγνώστης (υπάρχει ευτυχώς ακόμα το είδος των πολιτών που διαβάζουν εφημερίδες) με παρότρυνε – προφανώς ως... παλιό – να γράψω κάτι περισσότερο για εκείνα τα χρόνια – λες και είμαι ειδικός... Ηταν όμως ένας ερεθισμός, γιατί ζούμε και σε έναν περίεργο τόπο, όπου, εκεί που είμαστε βυθισμένοι σ’ ένα βάλτο (πολιτικό, κοινωνικό) ξαφνικά βρισκόμαστε στην επιφάνεια, σα να μην είχαμε σχέση με τον βάλτο. Οπότε πάμε, μολονότι μερικά απ’ όσα ακολουθούν τα έχω ξαναγράψει...
Παλιοκοινωνία...
Οπως είναι γνωστό ο Εμφύλιος, που στοίχισε τόσα δεινά στον τόπο, τερματίστηκε το 1949. Η νικήτρια όμως παράταξη τον κράτησε -με το κυνήγι των «αντιφρονούντων», τις θανατικές καταδίκες, τις εξορίες, τη λογοκρισία, τα «Πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων» και τη μετανάστευση- ώς την πτώση της χούντας και πιο πολύ ακόμα, ώς την πτώση της Δεξιάς. Μεταξύ των θυμάτων της μετεμφυλιακής εκείνης περιόδου, οι τέχνες και οι άνθρωποί της. Ειδικότερα υπό διωγμό τα πιο δημοφιλή στο ευρύτερο κοινό: οι κινηματογραφικές ταινίες και το τραγούδι. Εν ολίγοις, δεν έπρεπε να υπάρχει κάτι που να θίγει την «καθεστηκυία τάξη».
Για ό,τι κακό έφταιγε η κοινωνία (έτσι στο αόριστο) και η μοίρα. Τίποτα δεν κυκλοφορούσε αν δεν είχε τη σφραγίδα της Επιτροπής Ελέγχου που ελλόχευε στο υπουργείο Προεδρίας. Η οποία επιτροπή, με τον τρόπο αυτό έλεγχε και τα ήθη. Εξ ου και τα εγκλήματα για «λόγους τιμής», τα βιτριόλια, η αυτοδικία, καθώς υπήρχε και μια (στρεβλωτική) κατανόηση από το κοινό. Κι από κοντά ο υποδεέστερος, ο «παρακατιανός» ρόλος της γυναίκας.
Ενδεικτικοί οι τίτλοι μερικών κινηματογραφικών ταινιών της μετεμφυλιακής τριακονταετίας: «Αμάρτησα για το παιδί μου», «Κατέστρεψα μια νύχτα τη ζωή μου», «Καταδικασμένη από το παιδί της», «Κυλισμένη στον βούρκο», «Στο σταυροδρόμι του πεπρωμένου», «Της τύχης τα γραμμένα», «Απαγορευμένη αγάπη», «Το κορίτσι της αμαρτίας», «Το παραστράτημα μιας αθώας», «Οταν η μοίρα κυβερνά», «Μάνα μου παραστράτησα», «Στο κατώφλι της αμαρτίας», «Αγνή και ατιμασμένη», «Μάνα γιατί με γέννησες;» «Το μεγάλο αμάρτημα», «Είμαι μια δυστυχισμένη», «Τα δίχτυα της ντροπής», «Μην αδικήσεις ορφανή», «Ο βιαστής μιας παρθένας», «Ο κατήφορος μιας ορφανής», « Η ντροπιασμένη», «Για μια νύχτα έρωτα», «Σκλάβοι της μοίρας», «Ορκίζομαι είμαι αθώα», «Κουρέλι της ζωής», «Φεύγω με πίκρα στα ξένα». Και δυο στίχοι από ένα τραγούδι μιας εγκαταλειμμένης: «Εκεί που θα πας για τα ξένα / μη σώσεις να βρεις σαν και μένα»...
Οι Ημέρες τους
Οπως βλέπουμε, στη συντριπτική τους πλειονότητα, τα έργα αφορούν γυναίκες. Πουθενά, και σ’ αυτά που περιλαμβάνω, και σ’ άλλα που, για λόγους οικονομίας, έχω αφήσει απ’ έξω, δεν αναφέρεται άντρας που να έχει... ατιμαστεί, διαφθαρεί, αποπλανηθεί από γυναίκα – όπως τουλάχιστον το εννοούμε εν προκειμένω. Αντίθετα υπάρχουν, και στις μέρες μας, χώρες όπου οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα όντα, αλλά ως αντικείμενα – αυτό δηλαδή που συνέβαινε και σ’ εμάς πριν μόλις λίγα χρόνια.
Μην ξεχνάμε ότι πριν 50, 60 χρόνια, οι περισσότερες από τις μισές Ελληνίδες ήταν αναλφάβητες - «Δεν θα σε κάνω δασκάλα!» ήταν η έκφραση του πατέρα ή της μάνας προς την κόρη που ήθελε να σπουδάσει. Η «παράδοση» ήθελε τη γυναίκα για το σπίτι, να κάνει παιδιά και να πράττει ό,τι ήθελε ο πατέρας ή ο σύζυγος – αφέντης. Αρκεί να θυμίσω ότι οι Eλληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά σε βουλευτικές εκλογές το 1956, όπ
♦
Οφειλόμενο από την πολιτεία το κρατικό Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων στη Μάρω Δούκα για το σύνολο του έργου της. Για το οποίο όμως έχει εισπράξει ήδη το μεγάλο βραβείο αποδοχής από το αναγνωστικό κοινό. Κι έχω πρόσθετο λόγο να χαίρομαι, γιατί μετά την πτώση της δικτατορίας ένα από τα πρώτα βιβλία που είχα διαβάσει ήταν το μυθιστόρημά της «Η αρχαία σκουριά», που ήταν και η αφορμή για συνέντευξη που της είχα πάρει για την «Ελευθεροτυπία». Ενα βιβλίο–βεβαιότητα για την ανοδική λογοτεχνική της διαδρομή.
Στα καλλιτεχνικά του ημετέρου φύλλου, την περασμένη Δευτέρα, υπήρχε εκτενές ρεπορτάζ για τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία. Να προσθέσω από αυτή τη στήλη την εκτίμησή μου για δύο από τους βραβευμένους (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι καταφρονώ τους άλλους): τον Χάρη Βλαβιανό (Βραβείο Ποίησης) και τον Βαγγέλη Χατζηβασιλείου (Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής), με τον οποίο έχουμε συγκατοικήσει χρόνια στην «Ελευθεροτυπία». (Και δύο βραβεία που με ξάφνιασαν: στον Δημήτρη Κανελλόπουλο και στο περιοδικό «Νησίδες», που υπέθεσα ότι είναι ο δικός μας Κανελλόπουλος –που δεν είναι- και οι ένθετες, στο σαββατιάτικο φύλλο «Νησίδες» - απλή συνωνυμία, με περιοδικό Τέχνης της Δωδεκανήσου).
Εχω μνήμες παιδιόθεν από την πλατεία Ομονοίας. Τότε που είχε περίπτερα, ανθοπωλεία κι έναν κόσμο να σουλατσάρει. Και τώρα -στη… δωδέκατη, αν δεν κάνω λάθος, ανάπλασή της- ένα ακόμα τσιμεντένιο κατασκεύασμα, με μόνο αξιοσημείωτο κομμάτι το γλυπτό του Ζογγολόπουλου. Ενα… παγκόσμιο ρεκόρ των μεταμορφώσεων μιας πλατείας. Οπότε, ραντεβού στην επόμενη ανάπλαση!
ΚΑΙ… «Καιρός κι αυτός… Λες να ‘χουμε κάνα καλοκαίρι που θα κρατήσει ώς τα Χριστούγεννα;».
ου, επίσης για πρώτη φορά, γυναίκα έγινε βουλευτίνα και υπουργός (η Λίνα Τσαλδάρη). Και ακόμα ότι η UNESCO, ενισχύοντας τον φεμινισμό, έχει αφιερώσει πλήθος ημερών στη γυναίκα, με πρώτη την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου). Και ακολουθούν μερικές άλλες, μεταξύ των οποίων και κάποιες περίεργες– ενδεικτικά: Ημέρα της Μητέρας (10 Μαΐου), Ημέρα Μητρικής Γλώσσας (21 Φεβρουαρίου), Ημέρα Αγρότισσας (15 Οκτωβρίου), Ημέρα Μητρικού Θηλασμού (1 Νοεμβρίου), Ημέρα κατά του Ακρωτηριασμού Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων (6 Φεβρουαρίου), Ημέρα της Βίας κατά των Γυναικών (25 Νοεμβρίου)...
Υπάρχει όμως και μια Ημέρα αφιερωμένη στον άντρα (19 Νοεμβρίου), αλλά ποιος σκοτίζεται;...
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας