Ζορζ Μουστακί, ο (και) Ελληνας

Ηταν γόνος πολυεθνικής, θα μπορούσαμε να πούμε, οικογένειας, αλλά ο ίδιος έδινε έμφαση στις ελληνικές του ρίζες, μολονότι δεν μιλούσε γρυ ελληνικά! Είναι ο διάσημος γαλλόφωνος τραγουδοποιός και τραγουδιστής Ζορζ Μουστακί, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 23 Μαΐου 2013 (πριν από επτά χρόνια) στα 79 του, ένδοξος και αγαπητότατος και στο ελληνικό κοινό, δεδομένου ότι στο ρεπερτόριό του περιλάμβανε και ελληνικά άσματα.

Αντιχουντικός

Πριν συνεχίσω, να ομολογήσω ότι δεν ήξερα πώς ν’ αρχίσω το παρόν κείμενο, το ενδιαφέρον μου για το οποίο ξεκίνησε το βράδυ της 21ης Απριλίου, με την προβολή στο κανάλι της Βουλής του μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του Ροβήρου Μανθούλη «Είμαστε δυο», από το γνωστό αντιδικτατορικό τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη (οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το αναζητήσουν στο youtube). Εκεί, εν έτει 1970, ο συνθέτης, εκτός Ελλάδος πλέον, «δίδασκε» στον τραγουδιστή (ο ίδιος στο πιάνο, ο Μουστακί στην κιθάρα) το εν λόγω τραγούδι, που περιέλαβε λίγο αργότερα σε προσωπικό του δίσκο (στα γαλλικά, εννοείται) και το έκανε πασίγνωστο διεθνώς. Ο Θεοδωράκης προσπάθησε, στην ίδια συνάντηση, να τον μυήσει σ’ ένα ακόμη από την ίδια ενότητα, «Το τραγούδι του Αντρέα», αλλά προφανώς δεν τους βγήκε.

Η ελληνική ωστόσο σχέση του Μουστακί με το τραγούδι δεν σταματάει εκεί. Το ρεπερτόριό του περιείχε έκτοτε και άλλα, όπως τον «Μέτοικο» και το «Μεσόγειος», που έχουν κυκλοφορήσει και στα ελληνικά σε στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου, από τη Μελίνα, τον Νταλάρα (που έχει τραγουδήσει τον «Μέτοικο» και με τον Μουστακί), τη Μοσχολιού, τον Καλογιάννη. Οπως και τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι.

Γνώρισα τον Μουστακί στο πλαίσιο μιας συναυλίας στο Παρίσι, αφιερωμένης στην Κύπρο, Μάρτιο του 1993, στην οποία συμμετείχε μαζί με Γιώργο Νταλάρα, Δήμητρα Γαλάνη και τους αδελφούς Κατσιμίχα. Εκεί, σε κάποιο διάλειμμα, δήλωσα την επιθυμία μου να του πάρω συνέντευξη. Δέχτηκε, «αλλά όταν βρεθεί ο κατάλληλος χρόνος» - που δεν βρέθηκε…

Και ολίγα τινά σχετικά με τις «ελληνικές ρίζες» του Μουστακί, ο οποίος, κατά δική του δήλωση: «Εχω γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια κι έτσι έχω μια ιδιαίτερη ευαισθησία σε ό,τι ελληνικό έσπειραν ή έφεραν οι Πτολεμαίοι στη γενέτειρά μου. Είμαι Ελληνας από πατέρα, μητέρα και παππού, με ρίζες στη Μικρά Ασία, στα Ιωάννινα, τη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα. (…) Οι πρόγονοί μου μιλούσαν όλοι ελληνικά». Στο σπίτι πάντως μιλούσαν ιταλικά και στις συναναστροφές τους με τους ντόπιους αραβικά!

Πολυτάλαντος

Παρακολουθώντας ωστόσο μαθήματα σε γαλλικό σχολείο, έμαθε γαλλικά και αποφάσισε να ζήσει στη Γαλλία. Το 1951 έμενε στο σπίτι μιας αδελφής του, η οποία είχε παντρευτεί Γάλλο βιβλιοπώλη (βιβλιοπωλείο είχε κι ο πατέρας του στην Αλεξάνδρεια). Τα πρωινά πλανόδιος βιβλιοπώλης, το βράδυ σε πιάνο-μπαρ, δεδομένου ότι αξιοποιούσε την τάση του στη μουσική. Ηδη είχε αλλάξει το μικρό του όνομα από Γιουσέφ σε Ζορζ, από θαυμασμό στον Γάλλο τραγουδοποιό Ζορζ Μπρασέν. Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία, αλλά δεν φαίνεται να χώρισε, μολονότι δεν υπήρξε υπόδειγμα παραδοσιακού συζύγου.

Το 1958 γνωρίζεται με την Εντίθ Πιαφ, η οποία είχε εντυπωσιαστεί με τις μουσικές του. Της γράφει τραγούδια -μεταξύ των οποίων και το πασίγνωστο «Μιλόρντ»-, όπως και σε άλλους τραγουδιστές: Δαλιδά, Φρανσουάζ Αρντί, Μπαρμπαρά, Ιβ Μοντάν κ.ά., καθώς και για τον εαυτό του - περί τα 300 συνολικά, ενώ διέπρεπε και σε άλλα συναφή - ως ζωγράφος, σεναριογράφος, συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων, τρία από τα οποία έχουν βγει και στα ελληνικά.

Το 1966 επισκέπτεται την Ελλάδα. Ταξιδεύει σε πολλά μέρη και γνωρίζεται με τη Μελίνα, με την οποία κρατά διαχρονική σχέση αλληλοεκτίμησης.

Εφυγε από τη ζωή τρία χρόνια μετά από μια τελευταία του συναυλία στη Βαρκελώνη, νικημένος από πάθηση στο αναπνευστικό. «Εζησα επί 40 χρόνια μαγικά πράγματα», είχε πει λίγους μήνες πριν. Και ο Γιώργος Νταλάρας, με τον οποίο διατηρούσε φιλική σχέση: «Καλό ταξίδι. Εφυγε ήσυχα και διακριτικά όπως ζούσε, όπως δούλευε, όπως ερωτευόταν, όπως αγαπούσε».