Στον καιρό του Νίκου Κούρκουλου

Eνα λεύκωμα και δύο συνεντεύξεις απ’ τα παλιά

Ηταν ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς «ζεν πρεμιέ», στα χρόνια της ακμής του ελληνικού κινηματογράφου, ενώ όταν δημιούργησε το δικό του θέατρο, το ΚΑΠΠΑ, διακρίθηκε για τις επιλογές του. Πολύ περισσότερο όταν επί 12 χρόνια υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Είναι ο Νίκος Κούρκουλος, που τις ημέρες αυτές συμπληρώνονται 12 χρόνια από τότε (30 Ιανουαρίου 2007) που έφυγε από τη ζωή, χτυπημένος από καρκίνο, στα 73 του.

Αφορμή για το σημερινό κείμενο η έκδοση του επιβλητικού –σε όγκο και περιεχόμενο– λευκώματος «Νίκος Κούρκουλος. Ενας αυθεντικός πολίτης», έκδοση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Λάτση, η κόρη του οποίου, Μαριάννα Λάτση, υπήρξε σύντροφος του Νίκου Κούρκουλου.

Ενα λεύκωμα στο οποίο καταγράφεται, με κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, η προσωπική και καλλιτεχνική διαδρομή του Κούρκουλου και, κατ’ επέκταση, μια λαμπρή περίοδος του ελληνικού θεάτρου, με συντελεστές –σκηνοθέτες και ηθοποιούς– καλλιτεχνικά θηρία, θα έλεγα.

Ως όραμα

Επισημαίνεται ότι το εν λόγω λεύκωμα «δεν πωλείται αλλά διατίθεται άνευ ανταλλάγματος σε ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, δημόσιες βιβλιοθήκες και μουσεία, δραματικές σχολές και στο Εθνικό Θέατρο», υπό την αιγίδα του οποίου έχει εκδοθεί. Γράφουν: Στάθης Λιβαθινός, Ιάσων Τριανταφυλλίδης, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Αλκης Κούρκουλος, Κάτια Δανδουλάκη, Ελένη Αρβελέρ, Ελένη Βαροπούλου, Νικόλας Κυριαλλίδης, Κώστας Τσιάνος, Σωτήρης Χατζάκης, Κάρμεν Ρουγγέρη, ενώ υπάρχουν και δύο κείμενα του Νίκου Κούρκουλου. Την καλλιτεχνική επιμέλεια είχε ο Διονύσης Φωτόπουλος.

Ελαχε ως καλλιτεχνικός συντάκτης να έχω πάρει τρεις συνεντεύξεις από τον Νίκο Κούρκουλο για την «Ελευθεροτυπία» και την «Κυριακάτικη» – οι δύο όταν ήταν στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου. Μερικά χαρακτηριστικά ψήγματα από τις δύο, αρχής γενομένης από την πρώτη (16 Ιουλίου 1995):

• Στην ερώτηση τι θέλει ένας άνθρωπος που περνάει καλά σ’ αυτό το μίζερο γραφείο και σ’ αυτή την προβληματική καρέκλα: «Αυτό δεν είναι μόνο ερώτημα δικό σας, αλλά και άλλων. Ισως γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν ότι υπάρχουν και άνθρωποι που, πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, έχουν και κάποια ειλικρινή οράματα, που θέλουν δηλαδή να κάνουν κάποια πράγματα. Γιατί όσο είμαστε απ' έξω αυτό που κάνουμε κατ’ αρχήν είναι να βρίζουμε. Κι εγώ όταν ήμουν απ’ έξω έβριζα το Εθνικό Θέατρο, και είχα δίκιο που το έβριζα, όπως είχαν δίκιο και οι άλλοι που το έβριζαν – εννοώ με την καλή έννοια. Δηλαδή τι είναι αυτό το θέατρο, πώς λειτουργεί και πώς πρέπει να λειτουργήσει».
• Τι θα έκανε στην περίπτωση που το υπουργείο Πολιτισμού δεν έδινε τα χρήματα που απαιτούνται για τη λειτουργία του θεάτρου: «Θα πάω σπίτι μου. Είναι απλά μαθηματικά. Εγώ δεν ήρθα για την καρέκλα και να λέγομαι διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Οταν δεν μπορεί να λειτουργήσει τι θα κάτσω να κάνω εδώ; Τον μάγο;».
• Τι χρόνος χρειάζεται για να λειτουργήσει το θέατρο όπως το εννοεί; «Εμένα ο στόχος μου, για να μιλήσω με αριθμούς, δεν είναι ούτε το ’95 ούτε το ’96. Το ’97 είναι».

Τον συνάντησα δυόμισι χρόνια αργότερα – 25 Ιανουαρίου 1998, σ’ ένα άψογα επιπλωμένο γραφείο, αντάξιο ενός διευθυντή της πρώτης κρατικής σκηνής: «Γι’ αυτό το γραφείο έχω ακούσει πολλά, ότι ξόδεψα λεφτά του θεάτρου, ότι σπαταλάω για πολυτέλειες κ.λπ. Η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά που βλέπετε τ’ αγόρασα με δικά μου χρήματα – και αυτό επειδή με περίμεναν όλοι, όχι με πιστόλι αλλά με πολυβόλο, και δεν ήθελα να δώσω αφορμή για τίποτα».

• Του παρατήρησα ότι κάποια στιγμή τον είχα δει να παρακολουθεί τους τεχνικούς που δούλευαν στη σκηνή. Είναι επειδή δεν τους έχει εμπιστοσύνη ή έχει σχέση με τον συγκεντρωτισμό του; «Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Είναι επειδή σαν χαρακτήρας είμαι έτσι. Δεν κάνω κάτι αν δεν αφοσιωθώ, ό,τι και να ’ναι. Δεν είμαι διεκπεραιωτής».
• Αν είναι ικανοποιημένος από τους στόχους που είχε βάλει ώς τότε: «Ικανοποιημένος πάνω απ’ όλα πρέπει να είναι ο κόσμος. Εγώ είμαι ικανοποιημένος, ναι, αλλιώς δεν θα ήμουν εδώ».
• Κι όσο για το ενδεχόμενο να παίξει κι ο ίδιος: «Θα ήθελα πολύ να παίξω. Δυστυχώς όμως οι ώρες που είμαι εδώ είναι τόσο πολλές, ώστε μου είναι αδύνατο να τολμήσω να ανέβω στη σκηνή» .